به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قدرت بازتاب سیطره مفاهیم عاشورایی در هنر و سینما به حدی زیاد است که تنها در سینمای تاریخی خلاصه نمی‌شود و می‌توان فیلم‌هایی در ژانرهای دیگر را نیز جست‌وجو کرد که در آن بازنمایی فرهنگ حسینی و مفاهیم عاشورایی وجود داشته باشد.
در مصاحبه‌ای با آقای حسن برزیده کارگردان دفاع مقدس درباره سینمای دفاع مقدس و تجلی عاشورا در آن گفت‌وگو کردیم. در آنجا نیز بیان شد که فضای جنگ بعلت آنکه ملهم از فرهنگ حماسی و سلحشوری عاشورا و امام حسین (ع) بود در سینما نیز بازتاب داشته است.
دانش اقباشاوی کارگردان هیهات نیز در گفت‌وگویی با ما درباره بازتاب متنوع عاشورا و مفاهیم آن در دو شکل حماسی و تراژیک، گفت‌وگو کرد. اقباشاوی معتقد است این سخن که سینمای حسینی و عاشورایی در سینمای ایران بازتاب چندانی ندارد، سخن درستی نیست و نباید بر طبل آن انقدر زده شود که گویا فیلمی با محوریت فرهنگ ملهم از امام حسین و واقعه عاشورا نداریم.
فیلم محرمی و حسینی کم نیست اما نباید به همین اندازه بسنده کرد
* آقای اقباشاوی کارنامه سینمای ایران را در خصوص فیلم‌هایی با محوریت حادثه عاشورا و همینطور فیلم‌هایی که تجلی مضامین حسینی در سینما باشد، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ عموماً این نگرش وجود دارد که تعداد کمی فیلم در این زمینه ساخته شده است.
بله این عقیده وجود دارد، اما معتقدم که واقعیت غیر از این است زیرا غیر از فیلم‌ها و سریال‌هایی که بصورت مستقیم به موضوع عاشورا پرداخته باشند، آثاری که ملهم از عاشورا و فرهنگ حسینی باشند نیز فیلم‌های عاشورایی تلقی می‌شوند. در این فیلم‌ها ما مفاهیم عاشورایی و حسینی بازنمایی می‌شوند و در این دایره قرار دارند. بنابراین تعداد فیلم‌های محرمی ما چندان هم کم نیست.
به طور مشخص بخش اعظم فیلم‌های دفاع مقدسی ما چه بصورت خودآگاه و یا ناخودآگاه، ملهم و تأثیرگرفته از فرهنگ عاشورایی است که تعداد آنها زیاد است. در دهه 1360 و 1370 این مفاهیم در فیلم‌های دفاع مقدسی مستتر است مضاف بر اینکه به شکل مستقیم نیز درباره عاشورا فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی زیادی ساخته شده است. اما نباید به همین اندازه بسنده کرد زیرا فرهنگ عاشورا، چون قلب تپنده فرهنگ و نشر خوبی‌ها مانند آزادگی، عدالت و ایثار است و بدون شک این مفاهیم و خصلت‌ها ازلی و ابدی است جای کار بیشتری دارد.
پس فیلم‌هایی که درباره عاشورا باشد در کشور ما چندان هم کم نیست اما همه آنها بصورت مستقیم درباره عاشورا نیست که فیلم‌های دفاع مقدسی ما بخش قابل توجهی از آن را شامل می‌شود.
فیلم‌های دفاع مقدسی نیز می‌توانند به دو صورت، جلوه‌های عاشورایی را نمایش دهند. اول جلوه سلحشوری و حماسی آن است که در فیلم‌های دفاع مقدسی دهه 1360 بسیار چشمگیر است. اما جلوه دوم که آن هم متأثر از عاشورا است، تراژیک و درباره مصایب و شدایدی است که در هنگام جنگ عارض شده است. مانند مصایبی که حضرت زینب (س) کشید و خانواده امام حسین (ع) آن را متحمل شدند. در جنگ ما نیز مشکلات و شداید جنگی بسیاری متحمل مردم شد که این جلوه در فیلم‌های دفاع مقدسی سال‌های اخیر بازنمایی داشته است.
بازنمایی این بخش بمعنای ضد جنگ بودن و مخالف فرهنگ دفاع مقدس و عاشورا بودن نیست مگر آنکه بخواهد به نحوی با جدا کردن فرهنگ عاشورا و صبر بر مصایب در مسیر حق و دین، علیه فرهنگ دفاع مقدس شود که این شکل اخیر را بسیار کم دیده‌ام. در هر حال جنگ هم زیبایی‌ها و سلحشوری و حماسه دارد و هم تلخی و صبر بر مصیبت. حتی شاید بتوان گفت که اثرگذاری بخش صبر بر تلخی‌ها و مصیبت‌ها بمراتب بیشتر از بخش حماسی و سلحشوری است زیرا در جان انسان اثرگذار است و با قدرت تراژیکی که دارد منجر به پالایش درونی مخاطب شده و حقیقت در وجود او جلوه‌گری خاصی پیدا می‌کند.
بنابراین بیشتر فیلم‌های دفاع مقدسی ما نگاه همراه با همدلی را نسبت به فرهنگ عاشورا داشته است. خوب است که این بخش را اینگونه به پایان ببرم که بنا بر جبر تاریخ، مردم ایران در هر دوره تاریخی متناسب با شرایط و حال و هوایی که حاکم شده است بسراغ عاشورا و فرهنگ آن رفته است. زمانی که جنگ بوده از زاویه سلحشوری و حماسی دلاوری‌های امام حسین (ع) و یارانشان و زمان بعد از جنگ هم از زاویه صبر بر مصیبت‌های بعد از جنگ آن و متأثر از حضرت زینب و خواهران و زنان و دختران حضرت، عاشورا را لحاظ کرده است.
در نهایت باید گفت موتور سوخت و محرک سینمای دفاع مقدس، عاشورا و فرهنگ حسینی بوده است که از برکت نام و قیام و انقلاب امام خمینی (ره) منتشر شده است.
فیلمسازان از ترس سرنوشت رستاخیز عقب‌نشینی کرده‌اند
*نکات خوبی را اشاره کردید؛ اما همانطور که می‌دانید در حوزه سینمای تاریخی-مذهبی تعداد فیلم‌های ساخته شده واقعاً کم است. تا مدت‌ها می‌گفتند که بدلیل آنکه بودجه کافی برای این کار وجود ندارد فیلم هم ساخته نمی‌شود؛ اما بتازگی شاهد ساخت سریال‌های تاریخی فراوانی در نمایش خانگی هستیم که با وجود قیمت بالا ساخته می‌شود. پس سرمایه آن فراهم شده است اما فیلم و سریالش ساخته نمی‌شود. علت را چه می‌دانید؟
اینکه الان پلتفرم‌های نمایش خانگی در حال تولید سریال‌های تاریخی‌اند که در صنعت سینما گران هم است، نشان داده است که می‌توانند سریال تاریخی بسازند اما چرا به سمت کارهای تاریخی-مذهبی نمی‌روند؟ به تعبیر دیگر حالا که سرمایه‌گذار است چرا دیگر کار تاریخی درباره حادثه عاشورا ساخته نمی‌شود؟ این سؤال، پرسش بجا و درستی است. اما در جواب این مطلب را می‌گویم، من خود در فیلم رستاخیز این توفیق را داشتم که همراه تیم حرفه‌ای فیلم و در کنار بازیگران و کارگردان جدی و متخصصی مانند آقای درویش همکاری داشتم و برای چهار سال دستیار ایشان بودم.
بعد از مشکلاتی که برای فیلم رستاخیز بوجود آمد که باید آن را فیلمی کاملاً سالم و سلامت درباره عاشورا معرفی کرد، سینماگران ترس از این دارند که بسمت کار تاریخی با محوریت دین خصوصاً عاشورا بروند. این ترس طبیعی و بحق است زیرا با گذشت چند سال از اتمام تولید فیلم رستاخیز در حال حاضر هنوز این فیلم رنگ اکران را ندیده است و سرمایه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی فیلم هنوز برنگشته است. در یک کلام در حال حاضر سرمایه‌داران می‌ترسند که به فرهنگ عاشورا نزدیک شوند.
باید این نکته را گفت که فرصت تاریخی برای ساخت واقعه عاشورا در صنعت فیلم ایران بوجود آمد که با عدم مراقبت از صنعت تصویر ایران، در نهایت از دست رفت. این فرصت برای بار دوم بسختی بدست می‌آید زیرا اقتصاد، پول و سرمایه یک موجود ترسو و محافظه‌کار است. اگر رستاخیز به سر منزل و مطلوب خود می‌رسید قطعاً دیگر افرادی که عنایت داشتند تا درباره این حادثه فیلم بسازند عقب‌نشینی کرده‌اند. اما اگر این تفاق می‌افتاد بدون شک زوایای مختلف جالب دیگری نیز بوجود می‌آمد که به افزایش سینمای تاریخی و عاشورایی کمک می‌کرد.
البته به شخصه معتقدم که کار برای امام حسین (ع) روی زمین نمی‌ماند؛ همیشه در مقابل این سؤال که آیا فیلم برای امام حسین (ع) باز هم تولید می‌شود؟ خوشبینانه برخورد می‌کنم زیرا صاحب و بانی آن همیشه در دستگاه امام حسین (ع) پیدا می‌شود. خیلی هم نباید نگران باشیم زیرا تاریخ نشان داده است که حتی اگر این ملت دچار مشکل شده باشد، فرهنگ عاشورا تنها نمانده و مردم باز هم سراغش رفته‌اند. مانند فیلم‌های هشت سال دفاع مقدس که با وجود جنگ و دشواری‌های آن باز هم فیلم درباره آن ساخته شد.
* در حال حاضر مشکل اکران فیلم چیست؟
اینکه چرا این فیلم اکران نمی‌شود را باید افرادی که می‌گویند نباید فیلم اکران شود جواب بدهند. به تعبیر معروف اعراب، "البینه للمدعی". این فیلم همین الان هم موجود است و در جشنواره هم اکران شد و 9 سیمرغ برد و حتی مورد عنایت بزرگان نظام و دین هم قرار گرفت. آقای رئیسی که در قوه قضائیه دادستان وقت کل کشور بودند، فیلم را دیدند و در واقع جریان کامل فیلم قرار داشتند که امیدوارم در دولت ایشان مشکل اکران این فیلم حل شود. برای همین کسانی که جلوی فیلم را گرفتند باید بگویند که چرا فیلم اکران نمی‌شود نه گروه سازنده یا شخص فیلمساز.
این فیلم یک فرصت بزرگ برای بازنمایی عاشورا است که قابلیت اکران در تمام کشورهای اسلامی را دارد. این توفیق را داشتم که در اکران این فیلم در نجف و کربلا حضور داشتم. از بیشتر کشورهای اسلامی دنیا مانند مالزی، مصر، عراق، ایران، لبنان، سوریه و... به آنجا آمده بودند. چیزی که هنگام اکران فیلم دیدم این بود که حضار با چشمانی خیس گریه می‌کردند. فضای بسیار غم‌آلود و خاصی بود. افسوس که این فیلم در کشور ما نتوانست اکران شود. اما خوشحالم و به خود می‌بالم که در این فیلم حضور داشتم.
انتهای پیام/
