بعد از گذشت حدود ۵ ماه از روزهایی که اختلاف دو وزیر در خصوص عرضه صندوق دارا دوم یا پالایش یکم در مردادماه، امروز شاهد کاهش ۱۱ درصدی قیمت پالایش یکم در این روزها هستیم. طی این ۳ هفته‌ای که صندوق پالایش یکم باز شده است، قیمت این نمادتا ۸۹۰۰ تومان کاهش یافته که نشان می‌دهد افرادی که در شهریورماه سهام این صندوق را به ازای هر واحد ۱۰ هزار تومان خریدند، نه تنها سود نکرده‌اند، بلکه زیان نیز کرده‌اند.
یکی از ایراداتی که به بازار سرمایه ایران گرفته می‌شود، تبدیل برخی نمادها به عنوان پیشرو صنعت خود و یا کل بازار است. این مسئله می‌تواند کل آن صنعت و یا کل بورس را تحت تاثیر غیرعادی قرار دهد. در مورد پالایشی‌ها نیز همین موضوع به شدت آنها را به سمت نوسان و رفتن به سمت منفی‌های بازار سوق داده است.
طبق شایعات و اخبار منتشر شده افزایش سرمایه شرکت پالایش نفت اصفهان با نماد شپنا تا حدود ۵۰۰ درصد بوده است، اما در آخرین اعلام رسمی این شرکت افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی زمین‌های این شرکت تنها ۱۰۱ درصد خواهد بود. همین مسئله سبب شد، شپنا نتواند انتظارات سهامداران خود را برطرف نماید.
این عدم تطابق واقعیت با انتظارات سبب شد، طی روزهای گذشته بیشتر بازار با روند مثبت همراه بوده است، نمادهای پالایشی به صورت منفی معامله شده‌اند. همین مسئله نیز سبب شد، علاوه بر خود این نمادها، صندوق پالایش یکم نیز به تبع آنها با کاهش قیمت مواجه شود.
یکی از موضوعاتی که در مورد شرکت‌های بازارگردانی مشخص نیست وظیفه این شرکت‌ها در قبال این نمادها است. برخی وظیفه بازارگردان را تنها در افزایش توان نقدشوندگی سهام می‌دانند. برخی دیگر حمایت از سهم را نیز از جمله وظایف بازارگردان می‌دانند.
برای نمادهای پالایشی مخصوصا صندوق دارا دوم که بازارگردانی آن به خود صندوق واگذار شده است، بازارگردان اصلا به وظیفه خود پایبند نبوده و این نمادها را وارد ضررهای بالایی کرده است.
نماد پالایش یکم در این روزها بدون بازارگردان در حال دست و پنجه نرم کردن با ضرر و خالص ارزش روز Nav ابطال ۸۵،۱۵۷ ریال است. این مسئله که دولت در زمان فروش این واحدها قیمت آن را تضمین کرده است یا خیر یکی از موضوعاتی است که باید دولت به آن پاسخ دهد.
نکته دیگر اینکه چرا دولت از این نمادها حمایت نمی‌کند و دو صندوق دارا یکم و دارا دوم در میان صندوق‌های قابل معامله بورسی ETF کمترین بازدهی را داشته‌اند. این مسئله می‌تواند برای سایر صندوق‌های دولتی که در آینده دولت می‌خواهد آنها را به فروش برساند، بسیار مشکل ساز خواهد بود.
در مورد بازارگردان سایر نمادهای پالایش نفت نیز باید گفت، هنوز آنها روند سهام مورد نظر را نتوانسته‌اند، به تعادل برسانند و در بیشتر روزها این نمادها منفی بوده‌اند.
همان طور که گفته شد، دلیل اصلی ریزش نمادهای پالایشی، عدم تطابق انتظارات و واقعیت بوده است. پیچیدن اخبار و به عبارتی دیگر شایعه در خصوص نماد شپنا، سهام پالایشی را در یک وضعیت خود قرار داده بود، اما پس از اعلام میزان واقعی افزایش سرمایه این شرکت، همه نمادهای پالایشی به تبعیت از پالایش نفت اصفهان دچار ریزش شدند.
اما طبق «دستورالعمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، ناشران سهام باید اطلاعات مربوط و با اهمیت درباره امور فعالیت‌های خود را به موقع افشا کنند تا سرمایه گذاران، بازارسازان، ناظران بازار، تحلیل‌گران، کارگزاران و بورس‌ها به راحتی بتوانند از آن برای اتخاذ تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار، تعیین قیمت‌های پیشنهادی برای خرید یا عرضه اوراق، رسیدگی به تخلفات احتمالی، تصمیم‌گیری در مورد وضع مقررات جدید، تصمیم به انجام داد و ستدهای عمده و... استفاده کنند.
پس از فرآیند عرضه اولیه و پذیرش در بورس، اطلاعاتی که ناشران اوراق بهادار باید افشا کنند به چند بخش تقسیم می‌شوند که در اینجا به موضوع شایعه می‌پردازیم. طبق ماده ۲۹ این دستورالعمل، ناشران باید در خصوص موارد زیر در صورتی که افشای اطلاعات انجام ندهند، با تنبیه مواجه خواهند شد:
۱- تأخیر در افشای تغییر با اهمیت در پیش‌بینی عملکرد ناشر یا برنامه‌های آتی مدیریت؛
۲- عدم ارائه دلایل موجه برای تغییر با اهمیت در پیش‌بینی عملکرد سالانه نسبت به پیش‌بینی قبلی و یا انحراف عمده بین بودجه و پیش‌بینی عملکرد سالانه با نتایج واقعی؛
۳- عدم افشای فوری اطلاعات مهم
۴- عدم افشای فوری اطلاعات درخصوص شایعه یا گزارش حاوی اطلاعات خلاف واقع و یا گمراه‌کننده و یا مستندات جعلی؛
۵- عدم ارائه مستندات کافی در مورد دلایل استناد به هر یک از بندهای ماده ۱۵ دستورالعمل افشا جهت تأخیر در فشای اطلاعات و یا توجیه پذیر نبودن دِلایل و مستندات ارائه شده؛
۶- عدم افشای فوری اطلاعات موضوع ماده ۱۵ دستورالعمل افشا، در صورتی که تأخیر در افشای اطلاعات مذکور منجر به اشاعه اطلاعات مزبور یا داد و ستد متکی به اطلاعات نهانی یا فعالیت نا متعارف بازار شود؛
۷- عدم رعایت الزامات مربوط به جلوگیری از انتشار اطلاعات افشاء نشده؛
۸- عدم رعایت الزامات مربوط به نحوه تنظیم دستور جلسه مجامع عمومی؛
۹- عدم افشای سایر اطلاعات مورد درخواست سازمان؛
۱۰- عدم رعایت شرایط اختصاصی پذیرش و یا موارد تعیین شده توسط هیات پذیرش؛
۱۱- عدم رعایت سایر الزامات موجود در اساسنامه ناشر، قانون و مقررات
هر گاه شرکت پذیرفته شده بورسی یا فرابورسی از شایعه یا گزارشی- درست یا نادرست- با خبر شود که بر دادوستد اوراق بهادار شرکت اثرگذار باشد یا احتمال تاثیر آن در آینده وجود داشته باشد، موظف است بی‌درنگ درباره آن شایعه یا گزارش موضع‌گیری کند.
در صورت انتشار شایعه یا گزارشی که حاوی اطلاعات نادرست باشد، شرکت باید با انتشار اعلامیه‌ای شایعه یا گزارش اطلاعات کافی به منظور خنثی کردن اثرات گمراه‌کننده شایعه مزبور ارائه کند. در مورد شایعات و گزارش‌های درست نیز شرکت با انتشار اعلامیه، به تایید آن روی بیاورد.
به عبارت دیگر، همانطور که در بند ۴ و ۶ مشخص است، ناشر باید در مورد شایعات پیرامون شرکت اطلاع رسانی و اصطلاحا افشا اطلاعات داشته باشد، اما شرکت شپنا در این مورد اطلاع رسانی نکرده و همین مسئله سبب شده است، پس از مشخص میزان دقیق افزایش سرمایه، سهامداران به صف‌های فروش روی بیاورند.
رحیمی کارشناس بازارهای مالی در این زمینه معتقد است: در صورتی که اطلاعات درست در اختیار سهامداران قرار می‌گرفت، همه شرکت‌های پالایشگاهی با مشکل امروز مواجه نمی‌شدند و به تبع آن پالایش یکم هم زیر قیمت خرید معامله نمی‌شد.
در این زمینه رکن ناظر بازار سرمایه باید ورود کند و این مسئله را شفاف‌سازی کند که چرا پس از انتشار چنین شایعاتی، دستور توقف معاملات و افشای اطلاعات را نداده است. همین مسئله نیز باعث منفی شدن همه نمادهای پالایشگاهی و علی‌الخصوص نماد پالایش یکم شده است.
