به گزارش ایرنا از روابطعمومی فرهنگستان هنر، خمسه نظامی یکی از اسطورهمتنهای بزرگ فرهنگ و ادبیات ایرانی و بلکه جهانی است. وجوه مختلف این منظومه باعث شد که به فاصله اندکی پس از سرایش بهعنوان پیشمتن و الگویی برای آفرینشهای ادبی و هنری قرار گیرد. بر اساس همین جایگاه ویژه و سترگ این اثر ماندگار، فرهنگستان هنر همایش ملی خمسهنگاری را با هدف احیا و گسترش هویت زیباییشناسانه ایرانیاسلامی، در خردادماه ۱۳۹۹، برگزار کرد و به تبیین ویژگیهای هنری خمسه نظامی و نقش تأثیرگذار آن در حوزههای گوناگون هنرهای دیداری، موسیقایی، نمایشی و دیگر هنرها پرداخت.
با تایید شورای علمی همایش، ۲۶ مقاله از مجموعه مقالات این همایش برای چاپ برگزیده شد که در این مقالات از زوایای مختلف به نسخهپژوهی، سبکشناسی، تصویرشناسی، روابط بینامتنی هنر و ادبیات و بازنمود تصویری خمسه نظامی توجه و پرداخته شده است.
در مقدمه این مجموعه مقالات به قلم بهمن نامورمطلق، رئیس فرهنگستان هنر آمده است:
فرهنگ ایرانیاسلامی از اسطورهمتنهای بزرگی چون شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، منطقالطیر و... برخوردار است؛ متونی که از مرزهای زبانی و فرهنگی یک ملت فراتر رفته و با تحت تأثیر قراردادن آثار دیگر و خلق متنهای جدیدْ جهان متنی نوینی را شکل دادهاند. از میان این اسطورهمتنها، باید از خمسه حکیم نظامی یاد کرد که جایگاه ویژهای در فرهنگ و ادبیات ایرانی و بلکه جهانی به خود اختصاص داده است.
منظومههای ارزنده این شاعر شامل «مخزنالاسرار»، «خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «هفت پیکر» و «اسکندرنامه»، سرشار از مضامین دینی، حکمی، تعلیمی و تغزلی است و تصاویری ناب و خیالانگیز را بازمیتابانند. وجوه مختلف این منظومهها باعث شد که به فاصله اندکی پس از سرایش، بهعنوان پیشمتن و الگویی برای دیگر آفرینندگان متون قرار گیرد؛ چنانکه با اقتباس و استقبال و نظیرهسازی از آنها، متون و پیشمتنهای بسیاری از گذشته تا کنون متأثر از این شاهکار خلق شده است.
این ارتباط بینامتنی منحصر به روابط نظام کلامی نشد و روایتهای خمسه از بستر نظام نشانهای نخستین خود خارج شد و در دیگر حوزههای نشانهای دیداری، شنیداری، چندرسانهای و... مجال بروز پیدا کرد و متکثر گردید؛ چنانکه امروزه میتوان به هزاران اثر هنری و بینانشانهای اشاره کرد که در طی زمان ملهم از این اسطورهمتن بزرگ آفریده شده است.
کتاب مجموعه مقالات همایش خمسهنگاری؛ بازنمود خمسه نظامی در هنر را مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) در ۷۳۰ صفحه مصور منتشر کرده است.
