تزریق عمومی واکسن کرونا مهمترین راهکار پیشگیری از همه گیری این ویروس محسوب می شود. تا کنون انواع مختلف واکسن کرونا در سراسر جهان تولید شده که در کارآزمایی همه آنها از حیوانات استفاده شده است. همچنین در فرآیند تولید برخی انواع واکسن کرونا از جمله واکسن آسترازنکا نیز از حیوانات استفاده شده، به نحوی که این واکسن کرونا با استفاده از ویروس سرماخوردگی شامپانزه تولید شده است. در همین راستا، رئیس مرکز ویروس شناسی کشور در گفت و گو با رکنا نحوه استفاده از حیوانات در تولید واکسن کرونا را تشریح کرد.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در فرآیند تولید انواع داروها و لوازم آرایشی امری است که با وجود مخالفت فعالان حقوق حیوانات و برخی ملاحظات اخلاقی پیرامون آن، همچنان در سطح جهان رواج دارد. در این میان، تولیدکنندگان انواع واکسن از جمله واکسن های کرونا نیز تولیدات خود را روی حیوانات مختلف تست می کنند و اساسا یکی از مهمترین مراحل تولید واکسن کرونا پیش از انجام آزمایش های انسانی، تست حیوانی این واکسن است؛ تست هایی که از سوی تمام شرکت های تولیدکننده واکسن کرونا روی حیوانات انجام شده و همچنان در حال انجام است.
این نکته ای است که پرفسور علیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس شناسی کشور در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: شرکت های تولیدکننده واکسن کرونا پس از انجام کشت سلولی و پیش از تست انسانی واکسن های کرونا، این واکسن ها را روی حیوانات آزمایش می کنند تا اولا به بی ضرر بودن واکسن های تولیدشده پی ببرند و ثانیا میزان ایمنی زایی این واکسن ها مشخص شود.
وی افزود: حیواناتی از جمله موش، خرگوش و بسیاری از حیوانات دیگر از جمله حیوانات آزمایشگاهی هستند که در مطالعات مربوط به فرآیند تولید واکسن های کرونا از آنها استفاده می شود. هدف از انجام آزمایش واکسن های کرونا روی حیوانات نیز پی بردن به ضایعات پاتولوژیکی ایجادشده در فرآیند تولید واکسن، احتمال بروز بیماری بعد از تزریق واکسن و همچنین فهمیدن میزان ایمنی زایی اولیه آن است.
تست انسانی واکسن های کرونا که اصلاحا به آنها فاز دوم و سوم کارآزمایی بالینی گفته می شود، درست پس از تست حیوانی این واکسن ها انجام می شود؛ البته تست فاز دوم انسانی روی چند صد نفر و تست فاز سوم نیز روی چند هزار نفر انجام می شود و در این میان سوال مهم این است که در تولید هرکدام از واکسن های کرونا، چند حیوان مورد آزمایش قرار می گیرند؟
ناجی در پاسخ به این سوال گفت: اصولا تعداد زیادی حیوان آزمایشگاهی در تست حیوانی مورد استفاده قرار نمی گیرند و مانند تست های انسانی این طور نیست که در آزمایش های حیوانی هم واکسن کرونا روی تعداد زیادی از حیوانات آزمایش شود؛ به نحوی که برای تولید هرکدام از انواع واکسن های موجود در بازار جهانی بین 10 تا 20 حیوان آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفته اند.
رئیس پژوشگاه ویروس شناسی کشور ادامه داد: هدف اصلی از آزمایش واکسن کرونا روی حیوانات پی بردن به اثرات آنی احتمالی واکسن ها، بررسی ضایعات پاتولوژیک و همچنین مشخص شدن ایمنی بخشی اولیه واکسن روی حیوانات و نحوه تحریک سیستم ایمنی حیوانات آزمایشگاهی بعد از تزریق واکسن است.
این متخصص ویروس شناسی در ادامه تاکید کرد: اگر آزمایش واکسن کرونا روی یک حیوان منجر به مرگ آن شود، مطمئنا فرآیند تولید واکسن پیش نخواهد رفت و تولیدکنندگان باید فرمول واکسن خود را اصلاح کنند. یکی از اهداف مهم آزمایش واکسن روی حیوانات همین است که پیش از تست آن روی انسان ها، اثرات مرگبار آن مشخص شود.
وی با بیان این که تولید انواع واکسن کرونا در کشورهای مختلف منجر به مرگ و میر وسیع حیوانات نبوده است، عنوان کرد: بسته به این که فرآیند تولید هر واکسن چقدر اورژانسی باشد و آن واکسن روی چه تعدادی از حیوانات آزمایش شده باشد، میزان مرگ و میر حیوانات آزمایشگاهی در تولید واکسن کرونا متفاوت است، اما در هر صورت در تولید هیچ کدام از واکسن ها، تعداد زیادی از حیوانات کشته نشده اند.
در این میان باید توجه داشت که علاوه بر تست واکسن کرونا روی حیوانات، در هنگام تولید فرمول برخی از واکسن ها نیز از حیوانات متفاوتی استفاده شده است؛ به نحوی که تولیدکنندگان واکسن آسترازنکا از نوعی ویروس سرماخوردگی موجود در شامپانزه برای تولید این واکسن استفاده کرده اند.
ناجی ضمن اشاره به این مساله اظهار داشت: در تولید واکسن هایی مانند آسترازنکا، اسپوتنیک وی، جانسون اند جانسون و کنسینوی چین از وکتور یا همان حامل هایی استفاده می شود که به ویروس های آدنو مربوط می شود. ویروس های آدنو در واقع جز ویروس های سرماخوردگی هستند که در خصوصیات ژنتیکی آنها، جای زیادی در ژنوم وجود دارد و می توان از این ویروس ها به عنوان حامل استفاده کرد، به نحوی که می توان یک سکانس ژنتیکی را درون این ویروس ها گذاشت و در آن مستقر کرد تا هنگام وارد شدن به بدن، سیستم ایمنی بتواند در برابر آنها پاسخ دهد.
رئیس پژوهشگاه ویروس شناسی کشور در توضیح بیشتر گفت: در چنین شرایطی یک ویروس را از بدن یک حیوان می گیرند و روی ژنوم آن کار می کنند و پس از حذف قسمت های اضافه، برای تولید پروتئین هدف جا باز می کنند که این پروتئین برای واکسن کووید یک پروتئین اسپایک محسوب می شود که به صورت یک وکتور حلقوی به درون سلول می رود و درون سلول شروع به بیان پروتئین می کند و موجب تحریک سیستم ایمنی بدن می شود.
وی با تاکید بر این که فقط در تولید واکسن آسترازنکا از ویروس سرماخوردگی حیوانی استفاده می شود، عنوان کرد: در تولید واکسن اسپوتنیک وی از ویروس آدنوی انسانی 26 و 5 استفاده می شود، در تولید واکسن جانسون اند جانسون از ویروس آدنوی انسانی 26 استفاده می شود و همچنین در تولید واکسن کنسینوی چین هم ویروس آنوی انسانی مورد استفاده قرار می گیرد.
این متخصص ویروس شناسی درباره نحوه تولید واکسن هایی که با پلتفورم ویروس غیرفعال استفاده می شود، گفت: برای تولید واکسن هایی مثل برکت و سینوفارم که با استفاده از پلتفورم ویروس غیرفعال تولید شده است، ویروس های کووید را از بیماران مبتلا به کرونا می گیرند و بعد هم تعداد زیادی از این ویروس ها را در محیط آزمایشگاهی کشت می دهند و آنها را با روش های خاصی مثل استفاده از اشعه یا مواد شیمیایی غیرفعال می کنند تا دیگر این ویروس ها حالت زنده نداشته باشند و بتوان در تولید واکسن از آنها استفاده کرد.
ناجی ادامه داد: نحوه عملکرد واکسن های تولیدشده با استفاده از وکتور به این صورت است که وقتی وکتور وارد سلول می شود، پروتئین حامل خود را بیان می کند و بدن نسبت به آن پروتئین واکنش نشان می دهد. اما در واکسن های تولیدشده با استفاده از پلتفورم ویروس غیرفعال، سیستم ایمنی بدن بدن با سیستم آنتی ژن نسبت به واکسن واکنش نشان می دهد و در واکسن های تولیدشده با استفاده از پلتفورم mRNA، خود mRNA وارد بدن می شود و پروتئین را بیان می کند.
وی در پایان تصریح کرد: برخی واکسن ها نیز با استفاده از پلتفورم پروتئین نوترکیب تولید شده اند، به نحوی که یک پروتئین به صورت مصنوعی با استفاده از روش های بیولوژیکی تولید شده است و وقتی این پروتئین وارد بدن شود، سیستم ایمنی نسبت به آن تحریک می شود.
