جمهوری آذربایجان در جریان درگیری های نظامی ۴۴ روزه سال گذشته توانست سرزمینهای تحت اشغال نیروهای ارمنستان در قره باغ آزاد کند .
این درگیری های نظامی هرچند ۲۰ آبان ماه سال گذشته با امضای بیانیه سه جانبه روسای جمهوری آذربایجان ، روسیه و نخست وزیر ارمنستان به پایان رسید و صلح بانان روسیه به مدت پنج سال در برخی نقاط منطقه قره باغ مستقر شدند ولی باکو و ایروان تا به حال نتوانستند به صلح پایدار دست یابند.
آغاز روند تعیین مرزها در برخی نقاط
دولت باکو در پی پایان جنگ سال گذشته ، با استناد به نقشه های باقی مانده از شوروی سابق با تاکید بر این که در دوره ۳۰ ساله اشغال قره باغ توسط نیروهای ارمنی ، ارمنستان به طور غیر قانونی برخی سرزمینهای جمهوری آذربایجان در این منطقه و نیز در دیگر نقاط مرز مشترک را تصرف کرده است در باره تعیین مرزها در این سرزمینها اقدام کرد .
اقدامات جمهوری آذربایجان برای تعیین مرزها در برخی نقاط مرز مشترک و بازپس گیری سرزمینهای تصرف شده با مخالفت ارمنستان روبرو شده و منجر به بروز تنش میان دو کشور شده است . این در حالی است که دولت باکو مدعی است همه اقدامات آن در قالب برقراری تمامیت ارضی و مرزهای این کشور به رسمیت شناخته شده در سطح بین المللی انجام می گیرد .
نقض آتش بس و بروز تنش در برخی نقاط مرزی
با وجود این که پس از پایان جنگ قره باغ چند ماه آرامش نسبی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان حاکم بود ولی در ماههای اخیر گزارش های وزارت دفاع هر دو کشور در باره نقض آتش بس و تیراندازی های در قره باغ و در برخی نقاط مرزی دو کشور که تلفات جانی از هر دو طرف هم دربر دارد ، حاکی از وضعیت متشنج در منطقه و نیز دور بودن طرفین برای دست یابی به صلح پایدار می باشد .
همچنین گزارش های رسمی هفته های اخیر در باره افزایش موارد تیراندازی و نقض آتش بس چه در قره باغ و چه در دیگر نقاط مرزی جمهوری آذربایجان و ارمنستان حکایت از تنش در منطقه دارد و بنا بر این برخی کارشناسان با توجه به این وضعیت ،آغاز جنگ جدید میان دو کشور را محتمل می دانند .
بر اساس گزارش چند روز اخیر وزارت دفاع جمهوری آذربایجان نقض آتش بس و تیراندازی های مرتب با استفاده از سلاح های مختلف در مسیر منطقه "سدرک" نخجوان ، شهرستانهای مرزی "کلبجر" ، " تاووز" ، گده بیک " ، "لاچین " و نیز در حومه شهر استراتژیک "شوشا " در قره باغ ، بروز کرده است .
منابع رسمی باکو در واکنش به ادامه تیراندازی و تنش ها در مرز دو کشور ، می گویند که برخی محافل در ارمنستان حاضر به تحمل شکست سال گذشته در قره باغ نبوده و به فکر اجرای برنامه های تلافی جویانه می باشند و بنا بر این دست به چنین خرابکاریها و تحرکات در مرز مشترک می زنند .
نبود اعتماد متقابل مشکل عمده در راه رسیدن به صلح پایدار
نخست وزیر ارمنستان در آستانه انتخابات پارلمانی اخیر این کشور در باره آمادگی این کشور برای آغاز مذاکرات صلح با جمهوری آذربایجان را اعلام کرد و گفت : گزینه دیگری به غیر از صلح و ثبات وجود ندارد و دولت ارمنستان مصمم به برقراری صلح و ثبات و ایجاد شرایط لازم در زمینه توسعه منطقه ای می باشد . این در حالی است باکو این بیانیه را به دلیل نبود اعتماد متقابل ، چندان هم جدی تلقی نکرده است .
رییس جمهوری آذربایجان در مصاحبه اخیر با شبکه تلویزیونی " سی ان ان ترک " ترکیه با اشاره به این که این کشور خواهان امضای قرارداد صلح با ارمنستان است ، گفت : ما می خواهیم ارمنستان و جمهوری آذربایجان تمامیت ارضی یک دیگر را به رسمیت بشناسند و روند تعیین مرزها میان دو کشور آغاز شود .
علی اف با اشاره به این که تا به حال از ارمنستان پاسخ مثبت در این زمینه دریافت نکرده ایم ، افزود : چنین به نظر می رسد ارمنستانآمادگی در این زمینه ندارد و یا مخالف آن است .
در چنین شرایط جمهوری آذربایجان و ارمنستان بعنوان دو طرف مناقشه در خصوص تقویت قدرت رزمی خود اقدام می کنند .
رسانه های جمهوری آذربایجان به تازگی گزارش دادند ، با وجود بیانیه های دولت ایروان در باره ضرورت آغاز مذاکرات صلح با جمهوری آذربایجان ، ارمنستان آشکارا و مخفیانه کارهای زیادی را برای مدرن سازی و تجهیز ارتش خود انجام می دهد.
این منابع به نقل از "آرمن گریگوریان " دبیر شورای امنیت ارمنستان گزارش دادند ، این کشور می تواند در اسرع وقت ارتش خود را مدرنیزه کند .
منابع خبری باکو همچنین گزارش هایی در باره تلاش ارمنستان برای استقرار نیرو در برخی مناطق تحت کنترل صلح روسیه مستقر در قره باغ منتشر می کنند .
این در حالی است که رییس جمهوری آذربایجان به تازگی در خصوص اقدام روسیه در زمینه تجهیز ارتش ارمنستان با سلاح ابراز نگرانی کرد .
علی اف در مصاحبه با شبکه تلویزیونی "سی ان ان ترک " ترکه اعلام کرد که بیانیه وریر دفاع روسیه در دیدار اخیر با همتای ارمنی در باره آغاز روند تجهیز ارتش ارمنستان با سلاح موجب نگرانی می شود و باکو نگرانی خود در این زمینه را به طرف روسیه ابلاغ کرده است .
جمهوری آذربایجان نیز در چنین شرایطی در خصوص تقویت قدرت رزمی ارتش اقدام می کند و برگزاری مرتب تمرینات نظامی نیروهای مختلف این کشور نیز از آن حکایت دارد .
صلحبانان روسیه در قره باغ
یکی از مفاد بیانیه سه جانبه روسای جمهوری آذربایجان، روسیه و نخست وزیر ارمنستان شامل استقرار صلحبانان روسی به مدت ۵ سال در منطقه قره باغ کوهستانی برای نظارت بر آتش بس می باشد و پس از پایان این مدت و در صورت تمایل طرف های امضا کننده این سند سه جانبه، استقرار آنها به مدت ۵ سال دیگر تمدید می شود.
پس از پایان جنگ، صلح بانان روس بلافاصله وارد قره باغ شده و در حال حاضر در برخی مناطق از جمله خانکندی مرکز قره باغ کوهستانی و شهرستان لاچین مستقر شدند.
استقرار صلح بانان روسیه در قره باغ برای جامعه جمهوری آذربایجان رویدادی غیر منتظره بوده و حتی موجب واکنش منفی قشر مختلف شهروندان این کشور شده است.
در میان مردم جمهوری آذربایجان چنین نظراتی حاکم است که ارامنه در جنگ اول قره باغ در اوایل دهه ۹۰ قرن گذشته با حمایت و کمک های روسیه توانستند منطقه قره باغ را تحت اشغال خود درآورند و بنا بر این نگرانی خاصی در میان شهروندان آذربایجانی در باره ادامه این حمایت ها و کمک ها به تجزیه طلبان در قره باغ کوهستانی، وجود دارد.
برخی کارشناسان جمهوری آذربایجان بر این باورند که استقرار صلحبانان روس در منطقه قره باغ کوهستانی به ارامنه در این منطقه امکان می دهد تا تلاش های تجزیه طلبانه همچنان ادامه یابد.
دولت باکو که قره باغ کوهستانی را جزو جمهوری آذربایجان می داند، اعلام کرده که حاضر نیست تحرکات تجزیه طلبانه ارامنه این منطقه را تحمل کند و بنا بر این پس از پایان جنگ واکنش سخت به سفرهای مقامات ارمنستان به خانکندی مرکز قره باغ کوهستانی داشته و چنین سفرهایی بدون هماهنگی با دولت جمهوری آذربایجان را غیر قانونی اعلام کرده است.
بر اساس بیانیه سه جانبه، یکی از وظایف عمده صلحبانان روس جلوگیری از حضور و فعالیت هرگونه نیروی مسلح غیر قانونی در منطقه می باشد و دولت باکو هر گونه اقدام اعزام مجدد نظامیان ارمنستان به منطقه قره باغ کوهستانی را غیر قانونی می داند و اعلام کرده که قاطعانه از آن جلوگیری خواهد کرد.
با وجود نگرانی جامعه جمهوری آذربایجان از حضور صلح بانان روس در منطقه، دولت باکو تاکنون ایرادهای جدی به فعالیت آنها در قره باغ نداشته بود ولی اخیرا در پی انتشار گزارشهای در باره تلاش ارمنستان برای استقرار نیرو در برخی نقاط در قره باغ و بخصوص در مناطق تحت کنترل صلح بانان روسیه ، جمهوری آذربایجان واکنش جدی در این زمینه از خود نشان داد .
وزارت دفاع جمهوری آذربایجان از صلحبانان روسیه خواست تا طبق مفاد بیانیه سه جانبه روسای جمهوری آذربایجان ، روسیه و نخست وزیر ارمنستان در باره پایان جنگ در قره باغ به موارد استقرار نیروهای نظامی ارمنستان در منطقه پایان دهند .
در گزارش وزارت دفاع جمهوری آذربایجان همچنین اقدامات ارمنستان برای انتقال نیروهای خود به مناطق تحت کنترل صلحبانان روسیه در قره باغ مورد اشاره قرار گرفته است .
این در حالی است که طبق بیانیه سه جانبه روسای جمهوری آذربایجان ، روسیه و نخست وزیر ارمنستان استقرار صلحبانان روسیه در قره باغ همزمان با خروج نیروهای نظامی ارمنی از این منطقه باید انجام گیرد .
علی اف نیز در واکنش به این موضوع گفت : نباید سلاح و نیرو از ارمنستان به مناطق تحت کنترل صلحبانان روسیه منتقل شود و چنین اقداماتی مغایر با مفاد بیانیه سه جانبه پایان جنگ در قره باغ است .
رییس جموری آذربایجان با اشاره به این که متاسفانه اقدامات در این زمینه همچنان ادامه دارد و ما ایرادهای خود در این خصوص را چند بار به صورت شفاهی اعلام کرده ایم ولی نتیجه ای نداشت ، افزود : بنا بر این موضع خود را به صورت رسمی اعلام کردیم .
. یکی از مفاد بیانیه سه جانبه روسای جمهوری آذربایجان، روسیه و نخست وزیر ارمنستان شامل فعالیت مرکز مشترک ترکیه و روسیه برای کنترل آتش بس در قره باغ می باشد.
مرکز مشترک کنترل آتش بس روسیه و ترکیه در قره باغ متشکل از ۱۲۰ نظامی (۶۰ نظامی از هر کشور) در دهه اول بهمن ماه گذشته فعالیت خود را آغاز کرده و این مرکز در اراضی شهرستان آزاد شده " آقدام " جمهوری آذربایجان مستقر است.
با وجود این که ۹ ماه از آغاز فعالیت این مرکز مشترک می گذرد ولی تا به حال هیچ گزارشی در باره جزییات فعالیت این مرکز منتشر نشده است .
** روند بازسازی سرزمینهای آزاد شده در قره باغ
جمهوری آذربایجان بلافاصله پس از پایان جنگ در قره باغ ، در خصوص بازسازی سرزمینهای آزاد شده در این منطقه اقدام کرده و شرکت های خارجی را برای مشارکت در این روند دعوت کرده است .
الهام علی اف رییس جمهوری آذربایجان در این راستا بارهای اعلام کرد که دولت باکو شرکت های کشورهای دوست را برای مشارکت فعال در روند بازسازی قره باغ و اجرای طرح های اقتصادی مختلف در این منطقه دعوت می کند .
در این راستا چند دوره مذاکرات مقامات اقتصادی جمهوری آذربایجان و ایران برای مشارکت شرکت های ایرانی در روند بازسازی قره باغ نیز انجام گرفته است .
در حال حاضر پروژ های زیر ساختی از جمله ایجاد جاده های جدید ، بازسازی واحد های برق و آب رسانی در شهر شوشا و شهرستانهای ، فضولی ، لاچین ، کلبجر ، آقدام ، زنگیلان ، قبادلی و جبرایل در قره باغ ادامه دارد .
دولت باکو برنامه ریزی کرده است در قره باغ سه فرودگاه بین المللی با مشارکت و همکاری شرکت های خارجی راه اندازی کند و در این راستان مراسم کلنگ زنی فرودگاه بین المللی شهر فضولی چند ماه پیش برگزار شده و این فرودگاه قرار است در اوایل سال آینده میلادی راه اندازی شود .
همچنین در سفر چند روز اخیر الهام علی اف به قره باغ مراسم کلنگ زنی فرودگاههای بین المللی در دو شهر دیگر "زنگیلان " واقع در نزدیکی مرز ایران و نیز "لاچین " برگزار شد که قرار است این دو فرودگاه در دو سال آینده در این شهرها راه اندازی شود .
این در حالی است که باکو ارمنستان را به تخریب کامل مناطق مسکونی در قره باغ در طی ۳۰ سال اشغال این منطقه متهم کرده و رییس جمهوری آذربایجان اخیرا اعلام کرد که این کشور برنامه ریزی کرده است این موضوع را در دادگاه بین المللی مطرح کند و از ارمنستان پرداخت خسارات وارده در این زمینه را خواستار شود .
بازسازی سرزمینهای آزاد شده جمهوری آذربایجان همزمان با روند پاکسازی این سرزمینها از مین و مهمات منفجر نشده اجرا می شود .
نیروهای ارمنی در ۳۰ سال گذشته در خصوص مین گذاری گسترده اغلب مناطق مسکونی و غیر مسکونی قره باغ اقدام کرده و در حال حاضر پاکسازی این سرزمینها از مین و مهمات منفجر نشده به یکی ازمعضلات عمده دلت باکو در زمیه روند بازسازی تبدیل شده است .
این در حالی است که پس از پایان جنگ در قره باغ و آزادی این سرزمینها بیش از یکصد و پنجاه نفر از شهروندان نظامی و غیر نظامی جمهوری آذربایجان بر اثر انفجار مین جان خود را از دست داده و یا به شدت مجروح شدند .
جمهوری آذربایجان در چند ماه اخیر در مقابل تحویل تعدادی از اسیران نظامی به ارمنستان در چند مرحله نقشه اراضی مین گذاری شده در قره باغ را ز این کشور دریافت کرده است .
در حال حاضر پاکسازی مین در قره باغ با مشارکت نظامیان روسیه و ترکیه ادامه دارد و همچنین جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود برای کمک به جمهوری آذربایجان در این زمینه را اعلام کرد .
