اقتصاد آنلاین- فرزانه طهرانی؛ در حال حاضر اگرچه مرز ایران و افغانستان بازگشایی شده است اما به گفته معاون دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده های نفتی، قرارداد صادرکنندگان حقیقی که دهه ها کار صادرات رسمی نفت به افغانستان را انجام می دادند در معرض تهدید است.
وقفه دو هفته ای تبادلات مرزی دو کشور هرچند برطرف شده است اما ممکن است در شکل تبادلات تغییراتی رخ دهد. در شرایط حاضر و با توجه به ظرفیت هایی که در افغانستان برای تامین سوخت وجود دارد؛ یزدان رحیمی زنگنه پیشنهاد می دهد که با طالبان وارد مذاکره شده تا تامین سوخت جایگاه های این کشور به شرکت های خصوصی ایران واگذار شود.
یزدان رحیمی زنگنه، معاون مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده های نفتی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز در گفت و گو با اقتصاد آنلاین گفت: 2 حوزه فروش سوخت به افغانستان وجود دارد. نخست صادرات رسمی و دوم فروش سوخت مرزی. فروش سوخت مرزی معمولا برای تامین سوخت استان و خانوارهای جداره مرز انجام می شود. فروش رسمی یا صادرات رسمی نیز برای تامین سوخت ایالت ها و دولت افغانستان استفاده می شود که وزارت نفت از طریق صادرات مستقیم آن را بر عهده دارد.
او تاکید کرد: تغییرات حکومت ها شاید از بُعد امنیتی وقفه ای در صادرات ایجاد کند اما در ماهیت نیاز هیچ تغییری ایجاد نخواهد کرد.
به گفته رحیمی بخشی از صادرات عمده ایران به افغانستان از طریق اشخاص انجام می شود. به این مفهوم که صادرکنندگانی حقیقی با وزارت نفت طرف قرارداد هستند تا صدور محموله های نفتی را انجام دهند. یقینا ورود طالبان در افغانستان می تواند برای این افراد که چند دهه کار صادرات را به این کشور انجام می دادند؛ خطراتی ایجاد کند. اما باید به خاطر داشته باشیم که ماهیت نیاز چه در زمان جنگ و چه در زمان صلح تغییر نخواهد کرد این مجاری انتقال و خرید و فروش، نحوه منابع مالی و نحوه تامین امنیت است که می تواند تغییر کند و دست کم در کوتاه مدت باعث تضعیف صادرات شود.
معاون مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده های نفتی یادآور شد: مسئولان وزارت نفت تمهیداتی را برای برقراری مجدد صادرات اندیشیده اند کما اینکه به تازگی تمام مرزهای کشور با افغانستان باز شده و امنیت در این مرزها برقرار شده است.
رحیمی در خصوص حجم قاچاق سوخت اظهار کرد: ما یک برآورد حجم قاچاق داریم که مولفه ای است از میزان صادرات، میزان توزیع و مغایرت بین میزان توزیع و مصرف. باید بپذیریم که قاچاق یک پدیده زیرزمینی است که برآورد دقیق آن کمتر نزدیک به واقعیت خواهد بود. اما آنچه طی سال های 1397 و 1398 برآورد شده است 0.8 میلیون لیتر در روز از مرزهای زمینی و دریایی است.
او افزود: از سوی برخی افراد گاهی تا 20 میلیون لیتر در روز به عنوان عدد قاچاق عنوان می شود اما باید بپذیریم که برخی گفته ها درباره قاچاق فاقد وجاهت فنی است.
رحیمی توضیح داد: در استان سیستان و بلوچستان برای فروش سوخت طرحی را با همکاری سپاه پاسداران به نام رزاق پیش بینی کردیم که مرزنشینان می توانند سوخت را از جایگاه های تعریف شده با قیمت غیر یارانه ای خریداری کرده و به کشورهای هم مرز بفروشند.
او متذکر شد: مشکلاتی البته در حوزه قیمت گذاری و مالیات وجود دارد که در حال رفع است. به طور کلی هر طرحی یک آزمون و خطایی دارد که قابل حل شدن است. اما باید در نظر داشت که این طرح مردم را در صادرات دخیل می کند. تاکنون نیز 2 میلیون و 600 هزار لیتر در قالب این طرح صادر شده است.
رحیمی تاکید کرد: امروز در کشور افغانستان ظرفیت هایی وجود دارد که باید رایزنی شود تا جایگاه های سوخت به صورت قراردادی به شرکت های ایرانی واگذار شود. بسیاری از کشورهای منطقه، تامین سوخت خود را به شرکت هایی از کشورهای دیگر واگذار می کنند. به طور مثال شرکت شل و شِورُن که دو شرکت اروپایی و امریکایی هستند؛ سوخت جایگاه های ترکیه را تامین می کنند. در افغانستان اکنون این موقعیت وجود دارد که شرکت های ایرانی، تامین سوخت جایگاه های این کشور را برعهده گیرند.
معاون مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده های نفتی عنوان کرد: راهبرد ایران در حوزه پیشگیری از قاچاق سوخت پس از به قدرت رسیدن طالبان تغییری نکرده است. درست است که تقاضا در کشور مقصد اسیب دیده اما پیشگیری در کشور مقصد (ایران) به قوت خود باقی است.
او اضافه کرد: در حوزه صادرات اولین اقدامی که باید انجام شود احصا ظرفیت ها در کشور افغانستان است. سپس کارگروهی تشکیل شود تا از کانال آن بخش خصوصی برای استفاده از ظرفیت های موجود وارد عمل شود.
محمد محبی دبیر کمیسیون برنامه ریزی و هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان سیستان و بلوچستان نیز در گفت و گو با اقتصاد آنلاین خاطرنشان کرد: از دو هفته گذشته که مجموعه نیمروز افغانستان در مرز شهرستان هیرمند استان سیستان و بلوچستان به دست طالبان افتاد؛ ترددها متوقف و تجارت مرزی تعطیل شد.
او بیان کرد: در مرز با افغانستان به طور کلی دیوار کشیده شده و خلاء مرزی وجود ندارد. قاچاق به افغانستان نیز عمدتا به صورت جاساز انجام می شد که این تخلفات در حوزه قاچاق سوخت یا کالا با افزایش هزینه قاچاق کاهش یافته است.
به گفته محبی اخیرا طالبان برای ورود کالاهای خود با ایران وارد مذاکره شده است تا کالاهای ترانزیتی خود را از ایران وارد کند. افغانستان عمدتا در مرز میلک کالاهای ترانزیتی دارد. این ها کالاهایی هستند که از بندر امام برای افغانستان وارد می شود و ایران فقط محل عبور و ترانزیت این کالاهاست.
