به‌گزارش خبرگزاری تسنیم از اراک، مسجد جامع ساوه در جنوب شهرستان ساوه و در خیابان سلمان ساوجی قرار دارد، بنای این مسجد را باید بخشی از یک مجموعه معماری شامل بناهای مذهبی، فرهنگی و اقتصادی به شمار آورد که بی‌تردید آثار ویرانه‌های سایر بخش‌ها را در کنار و اطراف آن جست و جو کرد.
بنایی با این شکوه و عظمت قطعا نمی‌توانسته بدون ارتباط و پیوستگی با بناهای همجوار خود چون آب انبار، حمام و کاروان‌سرا و راسته بازار باشد، بنای این مسجد با توجه به مصالح و سبک‌شناسی دارای چند دوره ساخت بوده که در دوران مختلف به‌ویژه سلجوقی، ایلخانی و صفویه به بنای اولیه اضافه شده است.
مسجد جامع ساوه از جمله مسجدهای ساخته شده در قرن اولیه اسلامی در ایران است، طرح اولیه مسجد جامع مشتمل بریک حیاط مستطیل شکل است که گرداگرد حیاط را شبستان‌های ستون‌دار گلی و خشتی فرا گرفته و شبستان‌های مسجد دارای حجره‌های متعددی است که سقف آنها روی ستون‌های بزرگ چهار ضلعی به ارتفاع حدود سه متر استوار شده‌اند.
طاق‌های خشتی روی ستون‌ها هلالی شکل هستند و خشت‌های به کار رفته برای ساخت چنین طاق‌هایی از نظر اندازه غیر معمول است.
قدیمی‌ترین بخش مسجد جامع ساوه همانند شبستان‌های گلی و خشتی است که متعلق به دوره قرون اولیه اسلام است اما در دوره سلجوقی و ایلخانی تغییرات عمده‌ای در شکل معماری این مسجد صورت گرفته، در این مسجد از گچ به میزان بسیار جهت ایجاد تزیینات استفاده شده، پیدا شدن یک محراب گچی زیبا و ارزشمند در حین کاوش‌های باستان‌شناسی در ضلع شمالی مسجد و نیز وجود تعدادی محراب‌های گچی در قسمت جنوبی مسجد، بیانگر سلیقه و ذوق هنرمندان گچ‌بر است.
بنای این مسجد مربوط به دوران سلجوقی است و آنچه بیش از همه در این مسجد جلب توجه می‌کند، محراب زیبا و با ارزشی مزین به چند کتیبه گچ‌بری همراه با نقاشی و پوشش رنگین است.
از دیگر ویژگی‌های این بنای با ارزش، مناره زیبایی است که همه آن از آجر ساخته شده است.
این مسجد در ضلع شمالی میدان قدیمی ساوه واقع شده و بعید نیست وجه تسمیه آن به قرمز تزیینات زرشکی و کتیبه‌های قرمز رنگ آن باشد.
این مسجد دارای یک مقصوره زیبا با گنبد ساده آجری و یک ماذنه، سه رواق یا شبستان، چند ایوان و دو مدرسه کهنه و نو، یک مسجد تیر آهنی با قبه فیروزه‌ای فام است.
در سه جانب مقصوره رواقی است قدیمی با جدار آجری بدون آذین که به‌وسیله یک در گشاده به مقصوره می‌پیوندد.
در سطح یکی از رواق‌ها نشانه آتشکده‌ای کهن وجود دارد و در سال‌های 1920 خورشیدی که ایل شاهسون سر به طغیان برداشت و ساوه به مخاطره افتاده، «یپرم خان ارمنی»، رئیس نظمیه تهران، مأمور سرکوبی این طغیان شد و از صحن مسجد برای استقرار افراد تحت امر خود استفاده کرد.
نوشته‌اند که برخی از افراد ایل شاهسون از تاریکی شب بهره جسته وارد شهر شده و چند تن از مأموران یپرم را به قتل رساندند و اجساد کشته شدگان در رواق جنوبی مسجد به خاک سپرده شد.
وقتی به حفر سطح زمین پرداختند یک جدار آجری نمایان شد و چون کاوش کردند دو کانال به‌صورت متقاطع وجود داشت که از زیر آوارها پدیدار شد و کانون آتش بود. هواکش شمالی تا زیر محراب مقصوره می‌رسید و آنگاه مسدود می‌شد.
همچنین آمده است که آتشکده مزبور برای نخستین‌بار به‌وسیله «ابودلف عجلی» که در عهد مأمون حاکم بلاد جبل یعنی ولایات مرکزی ایران بوده خاموش شده و به جای آن مسجدی بنا شده است.
اینک این بنای عظیم و با ارزش در بخش‌هایی دچار تخریب و خطر از بین رفتن است که نیاز به حفظ و حراست دارد.
مرمت مسجد انقلاب ساوه درحال انجام است/پیش‌بینی 500 میلیون ریال اعتبار
مصطفی مرزبان، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی در این باره گفت: عملیات مرمت و بندکشی و تثبیت تزئینات مسجد انقلاب شهرستان ساوه آغاز شده است.
وی با تاکید به حفظ و مرمت بناهای تاریخی تصریح کرد: این عملیات مرمتی با همکاری شهرداری و نظارت کارشناسان میراث فرهنگی با اعتبار پیش‌بینی شده به مبلغ 500 میلیون ریال در حال انجام است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان کرد: در این عملیات، حذف زوائد بصری، اندودهای الحاقی ماسه سیمان بر روی جداره و پاکسازی و بندکشی آجرهای نما و پاکسازی آجرها، تخلیه و بندکشی مجدد، تثبیت تزئینات آجری مسجد، مرمت و احیا و پاکسازی و بندکشی آجرهای جداره مناره است انجام می‌شود.
مرزبان با اشاره به اینکه در سالیان گذشته، بخش‌هایی از مسجد توسط اداره کل میراث فرهنگی استان مرمت شده است گفت: مسجد انقلاب مجموعه‌ای مشتمل بر چند مسجد است که مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی است.
وی ادامه داد: که از جمله آنها مسجد سرخ، مسجد مقدس‌زاده، مسجد حاج فرج، مسجد امام جمعه و مسجد چال که مربوط به دوران صفویه و قاجار بوده و همچنین مناره مسجد میدان(مجموعه مسجد انقلاب) که مربوط به دوران سلجوقی بوده است را می‌توان نام برد و در حال حاضر از جمله جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر ساوه به حساب می‌آید.
انتهای پیام/712/س
