همشهری آنلاین - مریم سرخوش: به گفته متخصصان، وضعیت کنونی به دلیل بی‌توجهی به تخصص‌هایی مثل علم اپیدمیولوژی به وجود آمده و فقدان تحلیل‌های کارشناسی مدیریت بیماری‌های همه‌گیر به یکی از عوامل تکرار پیک‌های مرگبار در کشور تبدیل شده است.
حالا بسیاری از متخصصان اپیدمیولوژیست معتقدند که نظام سلامت با توجه به مشکلاتی که در پاندمی کرونا تجربه کرد، نیازمند بازنگری است.
دکتر احمد مهری، اپیدمیولوژیست در این باره به همشهری می‌گوید: «علم اپیدمیولوژی بر اساس تعریف قدیمی، همه‌گیرشناسی بوده اما تعریف جدید آن، علم بررسی وضعیت سلامت، عوامل موثر بر آن و تهیه یک نسخه علمیاتی برای سیاستگذار است. در اپیدمی و بیماری‌های همه‌گیر یکی از تخصص‌های صاحب نظر اپیدمیولوژی است. چراکه می‌تواند نسخه عملیاتی در این باره تدوین کند. در این علم با تلفیق پزشکی، آمار و حتی مسائل ویروس‌شناسی می‌توان شناختی دقیق‌تر نسبت به پاندمی داشت.»
او به کاربردهای علم اپیدمیولوژی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «در این باره بحث شناخت ماهیت اپیدمی مطرح است و با تحلیل‌های اپیدمیولوژی می‌توان نشان داد که کرونا ماهیت پیش‌رونده دارد؛ یعنی صعودی می‌شود و پیک می‌زند و دوباره فروکش می‌کند. این حالت نوسانی ادامه دارد و بر این اساس اپیدمیولوژیست می‌تواند تحلیل‌های خوبی ارائه دهد. مثلا با بررسی وضعیت کنونی از درگیری ویروس، احتمال بروز یک پیک جدید در پاییز وجود خواهد داشت و این پیش‌آگاهی می‌تواند منجر به رقم خوردن فاصله بین دو پیک شود تا جامعه بهداشت و درمان فرصت ترمیم داشته باشد.»
مهری می‌گوید: «همچنین این فرصت وجود دارد که به مردم آموزش‌های لازم داده شود تا نسبت به رعایت پروتکل‌ها بی‌اعتنا نباشند. تدابیر سیاست‌گذاری و مدیریتی برای رقم نخوردن پیک‌های جدید و سنگین هم بر این مبنا شکل می‌گیرد. مثل کشور نیوزلند که به محض مشاهده یک مورد دلتا اقدامات قرنطینه‌ای انجام داد تا پیشگیری از مرگ را رقم بزند. به دلیل اهمیت این حوزه در پاندمی، بسیاری از کشورهای پیشرفته تاکید می‌کنند که مدیریت این دوران با تیمی به رهبری یک اپیدمیولوژیست باید انجام شود.»
این پزشک درباره تاثیر کم‌توجهی به علم اپیدمیولوژی بر وقوع شرایط کنونی توضیح می‌دهد: «پس از اپیدمی، این مساله برای جامعه سیاست‌گذاران سلامت محرز شد که با صرف هزینه کم در بخش پیشگیری می‌توان هزینه‌های درمان را ده‌ها برابر کاهش داد. هر مورد بستری در آی‌سی‌یو روزانه بین یک تا ۵ میلیون تومان هزینه مراقبت و درمان دارد و اگر این عدد را به طور میانگین ۳ میلیون تومان در نظر بگیریم، با توجه به عدد تقریبی ۶ هزار بستری، رقم بسیار قابل توجهی خواهد شد. تنها همین عدد هم نیست و آن را باید با هزینه‌های خارج از سیستم بستری، خرید داروهایی از جمله رمدسیویر با قیمت‌های کلان هم جمع کرد. این هزینه، حدود یک دهم هزینه‌های بستری و درمان است. در حالیکه می‌توانستند از صرف این میزان هزینه از جیب مردم و بودجه نظام سلامت جلوگیری کنند.»
به گفته این اپیدمیولوژیست، پزشکان متخصص معتقدند که مهم‌ترین راه مقابله با کرونا پیشگیری از ابتلاست، اما این اتفاق تنها در دو پیک اول رخ داد و بعد به فراموشی سپرده شد: «ما در پیک دوم کرونا به مسئولان نظام سلامت نامه زدیم و همین مساله را بازگو و تاکید کردیم که باید بیماریابی فعال شود. این اتفاق هم رقم خورد و در پیک اول و دوم به طور میانگین با ۷۰ میلیون ایرانی از طریق ساختار شبکه‌های بهداشت تماس گرفته و آموزش داده شد و در کمترین زمان پیک مراجعات به بیمارستان‌ها کاهش یافت. سامانه ۴۰۳۰ و مراقبین سلامت در مراکز بهداشتی در این بخش‌ها فعال بودند و حتی در روستاها و شهرهای کوچک، نیروهای حوزه شبکه بهداشت شامل پزشک، مراقب سلامت و پرستار مراجعه و بیماریابی می‌کردند. اثربخشی این مساله همان زمان مشاهد شد اما اکنون غربالگری و بیماریابی کمرنگ شده و مراکز درمانی و بیمارستان‌ها در حال انفجار هستند.»
او ادامه می‌دهد: «با پاندمی کرونا خلأهای نظام بهداشت و درمان در حال خودنمایی است. سال‌هاست که در نبود حمایت از تحلیل و بررسی تخصصی درمانی، بر توجه به نظام ارجاع و پزشکان عمومی برای پیشگیری از مراجعات زیاد در بخش‌های بیمارستان و فوق تخصص تاکید شده، اما بی‌پاسخ مانده است. در این باره هزینه کردیم و برنامه هم نوشتیم. حتی فریاد زدیم که پیشگیری مهم‌تر از درمان است اما پس از سال‌ها بی‌توجهی، با شیوع کرونا متوجه شدیم که سیستم‌های بهداشت و درمان ما در زمان مواجهه با یک شرایط حاد فلج می‌شوند.»
این اپیدمیولوژیست می‌گوید: در این پیک متوجه شدیم که درمان سخت است و دارو نایاب. به اندازه‌ای که با مراجعات بیمارستانی در پیک پنجم مردم حتی در پیدا کردن سرم هم با مشکلات عدیده‌ای مواجه شدند. اینها نشان داد که نظام سلامت ما نیاز به اصلاح و واقع‌بینی در دستورالعمل‌های هزینه‌بر و بدون کارایی دارد. از سوی دیگر، پیشگیری در تمام ابعاد نظام سلامت می‌تواند از هزینه‌های هنگفت پیشگیری کند. ما با شیوع کرونا متوجه شدیم حتی اگر سر هر کوچه و خیابان هم یک بیمارستان داشته باشیم، تا زمانی که جلوی تولید بیمار در جامعه گرفته نشود، با صرف میلیاردها تومان در درمان، نه ارتقا سلامت داریم و نه مردم شرایط خوبی خواهند داشت.»
