این ولایت در زمان «ظاهر شاه» (آخرین پادشاه افغانستان) یکی از مناطق تفریحی مورد علاقه وی بوده است؛ زیرا شهر غزنی دارای خاک حاصل‌‌‌خیز و آب و هوای معتدل و آثار فرهنگی و هنری بسیار است.
غزنی یکی از کهن‌‌‌ترین مناطق جهان به‌‌‌شمار می‌رود. ابزار‌‌‌های مربوط به دوره پارینه‌‌‌سنگی زیرین با قدمت بیش از ۱۰۰ هزار سال پیش در دشت ناور در غرب غزنی پیدا شده است. این ابزارها شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه، ساطور، رنده، تیشه و تبر هستند. این آثار نخستین شواهد به دست‌‌‌آمده از دوره پارینه‌‌‌سنگی زیرین در افغانستان هستند.
غزنی همچنین در طول قرن هفتم میلادی یکی از مراکز مهم بودایی در افغانستان بود. کاوش‌‌‌های تیم باستان‌شناسی لهستانی نشان می‌دهد که آثار مذهبی کشف شده از تپه سردار غزنی هر دو فرهنگ هندویی و بودایی را داراست. همچنین بسیاری از حملات غزنویان به هند از غزنی سازماندهی می‌‌‌شد. تاریخ‌نگاران با شگفتی از آراستگی ساختمان‌‌‌ها، کتابخانه‌‌‌های بزرگ، مجلل بودن دربار و ثروت بیکران شهروندان غزنی می‌‌‌نویسند.
در ولایت غزنی حدود ۳۰۰ مکان تاریخی و باستانی وجود دارد، اما اکثر این مناطق و آثار‌‌‌های تاریخی، در اثر بی‌‌‌توجهی از بین رفته یا در حالت نابودی قرار دارد. مهم‌ترین منطقه تاریخی غزنی، شهر باستانی غزنی یا بالاحصار است، که قبلا مقر سلطنت سلطان محمود غزنوی بوده است. این قلعه، حدود ۴۰ برج دارد و گفته می‌شود که صد‌‌‌ها سال قبل، یک سرپوش بازار طلا نیز در آنجا وجود داشت که بر اثر جنگ‌‌‌ها تخریب و آثار تاریخی و طلای این بازار زیر خاک دفن شده‌‌‌اند. تا سده هفتم میلادی غزنی یکی از مراکز بودایی در آسیای مرکزی بود. غزنی در سال ۳۴۱هجری خورشیدی به عنوان پایتخت سلسله غزنویان انتخاب شد. در سده ۱۱ میلادی غزنی یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی ادبی پارسی در منطقه بود. علاقه ادبی سلطان محمود غزنوی باعث شده بود تا بسیاری از شاعران و فیلسوفان پارسی‌‌‌گوی در دربار او مشغول باشند.
غزنی از پیش از اسلام مرکز زابلستان بوده و زابلستان در شاهنامه فردوسی به عنوان کانون پهلوانان از اهمیت زیادی برخوردار است.
غزنی در دوران پس از اسلام نیز شهری بزرگ در خراسان بوده و از جمله آبادترین و زیباترین شهر‌‌‌های آسیا به‌‌‌شمار می‌‌‌آمده است. این شهر هزار باب مدرسه داشته و مرکز تجمع دانشمندان بسیاری مانند ابوریحان بیرونی، فردوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی، سنایی، مسعود سعد سلمان، عنصری، منوچهری دامغانی و فرخی سیستانی بوده است.
آرامگاه سلطان محمود غزنوی، قصر سلطان مسعود غزنوی و آرامگاه بزرگانی همچون ابوریحان بیرونی، ابوالفضل بیهقی و سنایی غزنوی نیز در این ولایت است.
شهر غزنی که زمانی مرکز فرمانروایان و تولد پادشاهان غزنوی بوده است، امروزه به واسطه آثار تاریخی و باستانی شکوهمند و وجود مردان نام‌آور بزرگ در این ولایت نه تنها شهرت داخلی دارد بلکه در سطح بین‌المللی نیز شناخته شده و در سال ۲۰۱۳ به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شده بود.
گذری بر وضعیت اشتغال و منابع طبیعی ولایت غزنی
بیشتر ساکنان ولایت غزنی را سه قوم بزرگ پشتون، هزاره و تاجیک تشکیل می‌دهند. پوستین‌دوزى، مسگرى، زرگرى، پشمینه‌بافى و خامک‌دوزى از جمله صنایع دستی این ولایت محسوب می‌شود که مردمان غزنی مشکلات اقتصادی‌‌‌شان را از این طریق برطرف می‌کنند. به دلیل هوای مناسب و بارندگی نسبتا خوب که اغلب در زمستان و اوایل بهار به صورت برف و باران می‌‌‌بارد، انواع میوه‌‌‌ها و محصولات زراعتی خاص این مناطق در غزنی به عمل می‌‌‌آید. همچنین به دلیل رونق پرورش دام و دامداری، انواع حیوانات اهلی پرورشی در آن تربیت و نگهداری می‌شود. بر اساس آخرین برآورد‌‌‌های زمین‌‌‌شناسان، غزنی یکی از ثروتمندترین مناطق دارای معادن لیتیوم در جهان است؛ ذخایر غزنی، ۳۰ درصد لیتیوم جهان را تشکیل می‌دهد. طلا و مس نیز پیش‌تر در زرکشان غزنی یافت شده بود. ارزش این معادن به میزان ۳۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. تقریبا ۳۰ درصد از کل معادن کشف شده در غزنی معادن لیتیوم، طلا، مس است و نیز درصدی از معادن نقره، سرب، روی و سنگ‌‌‌های قیمتی افغانستان را تشکیل می‌دهد.
منبع: ایرنا- هرات نیوز
