مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی در حاشیه این آئین در گفت و گو با ایرنا افزود: آثار سده‌های پنجم تا دهم هجری در معماری دستکند زیرزمینی تفرش در کاوش‌های یک هفته اخیر کشف شد.
"مصطفی مرزبان" افزود: دستکند زیرزمینی تفرش در زیر بافت امروزی شهر تفرش واقع شده و با ٢٠٠ هکتار وسعت یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های زیرزمینی در ایران و خاورمیانه است.
وی تاکید کرد: به گفته سرپرست برنامه کاوش باستان‌شناسی دستکند زیرزمینی تفرش با استناد به داده‌های باستان‌شناسی در دوره سلجوقی ساخته شده و تا دوره صفوی مورد استفاده قرار گرفته است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی اظهار داشت: با استناد به مطالعات مردم‌شناسی، این محوطه با حدود ۲۰۰ هکتار وسعت، وسیع‌ترین محوطه زیرزمینی است که تاکنون از کاوش‌های باستان‌شناسی در ایران گزارش شده است.
مرزبان ادامه داد: مطبق بودن این محوطه، وجه دیگری از اهمیت دستکند زیرزمینی تفرش است و در اولین فصل کاوش باستان‌شناسی محوطه، از سه طبقه از مجموع طبقات محوطه شناسایی و مورد کاوش باستان‌شناسی قرار گرفت.
وی تصریح کرد: اکنون یک فصل کاوش باستان‌شناسی در تابستان ١٣٩٨ در این محوطه انجام گرفته و دومین فصل کاوش آن اکنون درحال انجام است.
مرزبان به افتتاح همزمان دو بخش عمومی و اختصاصی از دیگر اقدامات در حال انجام در دستکند زیرزمینی تفرش اشاره کرد و گفت: در فاز عمومی، با دسترسی راحت، بخشی از محوطه به منظور بازدید عموم افتتاح شده و در فاز اختصاصی بخشی از محوطه به منظور بازدید تخصصی‌تر فضاها و چالش زیست در فضاهای دستکند افتتاح می‌شود.
وی بیان داشت: وجود کاوش‌های باستان شناسی تا به امروز شاهدی قطعی از کاربری محوطه یافت نشده است با این حال وسعت محوطه و مطبق بودن فضاهای معماری، که نیاز به نیروی کار فراوانی داشته است، نشان دهنده غایتی متعالی و کاربری ویژهای در دوره سلجوقی بوده است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی عنوان کرد: دومین فصل کاوش باستان شناسی در شهر زیرزمینی تفرش با هدف کشف طبقات اصلی محوطه و فهم ساختار معماری آن در کنار کشف شواهدی از کاربری محوطه در پاییز ١٣٩٩ آغاز شد.
مرزبان اضافه کرد: در نتیجه بررسی‌ها و کاوش‌های فصل جاری، شواهدی از طبقات اصلی محوطه یافت شد که شامل فضاهای معماری مسکونی با اتاق‌هایی به ابعاد میانگین ٣ در ٤ متر، شواهدی از قنات قدیمی شهر و یک آب انبار از مهمترین یافته‌های فصل دوم کاوش در دستکند زیرزمینی تفرش است.
مرزبان با اشاره به کشف قطعه سفال‌هایی از دوره سلجوقی در بافت اصلی محوطه گفت: این آثار نشان می‌دهد این دستکند در این دوره استفاده شده و با استناد به پرشدگی‌های پیشین در این دوره مسدود شده است.
اظهار داشت: همزمان با کاوش‌های باستان‌شناسی، عملیات ساماندهی و آماده‌سازی محوطه برای بازدید عموم نیز در دستور کار قرار گرفته است.
وی یادآور شد: بخش اول کاوش دستکند با اعتبار یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال طی انعقاد قرار داد شهرداری شهر تفرش و دانشگاه نیشابور و نظارت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی انجام گرفته است.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی افزود: طی این فصل کاوش، فضاهایی در سه طبقه شناسایی شده که به عنوان راهروهای ارتباطی در مقیاس کوچکتر فضای مسکونی کاربرد داشته اند.
مرزبان بیان داشت: هر چند تعیین کاربری دقیق این دستکند تا انجام مطالعات بعدی با توجه به حجم وسیع و تعدد فضاهای این دستکند امکانپذیر نیست اما امکان وجود یک سکونتگاه بزرگ زیرزمینی با فضاهای مرتبط با آن دور از ذهن نیست.
وی گفت: در فصل اول این کاوش، ۴۵۰۰ قطعه سفال، کاشی‌های زرین فام و لاجوردی به دست آمد که تا قبل از مطالعه جامع، قدمت این دستکند را می توان بین سده های ۵ تا ۱۰ ه. ق تخمین زد.
مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی استان مرکزی خاطر نشان کرد: فاز دوم کاوش این دستکند با اعتبار حدود ۲ میلیارد ریال تامین شده از طرف شهرداری تفرش در دست پیگیری است و قرار است پس از اخذ مجوزهای لازم از پژوهشگاه وزارتخانه انجام شود.
