روابط دوستانه و منطقی با تمام کشورها - به جز رژیم صهیونیستی- از اولویت‌های سیاسی خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود که در این بین روابط با کشورهای اسلامی و همسایگان، از اولویت ویژه‌ای برخوردار است.
ایران اسلامی با هدف تقویت روابط با کشورهای اسلامی - به ویژه همسایگانش - برای گسترش مناسبات با پاکستان، اهمیت خاصی قائل است و افزایش مراودات فرهنگی، سیاسی و امنیتی را مورد تاکید قرار داده است. تعامل نزدیک تهران-اسلام آباد قطعاً مسیر پرداختن به مسائل منطقه با مشارکت ملت‌ها و کشورهای منطقه را هموار می‌سازد.
نشست سه جانبه سران جمهوری اسلامی ایران، پاکستان و افغانستان یک ابتکار مشترک میان سه کشور است که طی یک دهه گذشته تاکنون سه بار به ترتیب در کابل، تهران و اسلام‌آباد برگزار شده است.
این نشست آخرین بار با حضور روسای جمهوری ایران، پاکستان و افغانستان به میزبانی دولت وقت پاکستان در شهر اسلام آباد برگزار شد.
جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به عنوان دو کشور همسایه افغانستان که میزبان میلیون‌ها پناهنده افغان هستند، سهم به سزایی در مدیریت تلاش‌ها برای کمک به اوضاع افغانستان دارند. در عین حال برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای که در صدر آن آمریکا قرار دارد، همواره تلاش می‌کنند تا در مسیر همکاری سه جانبه این کشورها سنگ‌اندازی کنند.
ایران، پاکستان و افغانستان در بحث مبارزه با موادمخدر و مدیریت پناهندگان از قبل ساز و کار سه جانبه‌ای را فراهم کرده و به طور مستمر برای پیشبرد همکاری‌های مشترک نقش آفرینی می‌کنند. نشست سه جانبه سران نیز با هدف ارتقای روابط دوجانبه و چندجانبه، همکاری‌های مشترک برای صلح و ثبات در منطقه و تلاش‌ها برای یافتن راه حل منطقه‌ای برای مسائل منطقه بزگزار شد.
جایگاه درخشان ایران در همگرایی منطقه‌ای
توجه ویژه به همگرایی منطقه‌ای و دوری از تنش‌ها و اختلاف‌های جزیی، به طور قطع منافع همه جانبه‌ای را برای ملت‌ها و دولت‌های این سه کشور به دنبال دارد.
ضرورت‌های همگرایی از یک سو و ظرفیت‌های ژئوپلیتکی منطقه‌ای در غرب، شرق و جنوب غرب آسیا از سوی دیگر؛ اهمیت احیای مجدد سازوکارهایی مبتنی بر همکاری‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی با رویکرد توسعه و امنیت منطقه‌ای در قالب نشست‌های سه جانبه سران را دوچندان می‌کند.
وضعیت نگران‌کننده دخالت‌های خارجی در منطقه، تداوم بحران‌ها در شبه قاره از یک سو و چشم‌انداز مبهم صلح و ثبات در افغانستان از سوی دیگر؛ ایجاب می‌کند کشورهای منطقه به سوی یک همگرایی ژئوپلیتیکی و ایجاد سازوکارهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی در راستای رفاه ملت‌های منطقه حرکت کنند.
گسترش همکاری‌های درون‌منطقه‌ای در قالب نشست سه جانبه ایران، پاکستان و افغانستان، زمینه‌های مناسبی را برای توسعه، عمران، آسایش و رفاه ملت‌های منطقه فراهم می‌آورد.
جمهوری اسلامی ایران همواره نقش فعالی در حل مسایل و مشکلات منطقه‌ای داشته و به عنوان بازیگر قدرتمند و اسلامی موفق شده جایگاه مهمی بین بازیگران منطقه‌ای و جهانی کسب کند.
گفت و گوهای مستمر سه کشور با توجه به اینکه طی دو دهه اخیر، بیگانگان و قدرت‌های فرامنطقه‌ای حضوری پررنگ و فعال در تحولات و مناسبات منطقه‌ای داشته‌اند، از اهمیت دو چندانی برخوردار است.
مسایل و موضوعات مهمی مانند چگونگی کمک به برقراری امنیت و ثبات پایدار در افغانستان، تلاش جمعی برای مبارزه با تولید و قاچاق مواد مخدر، مدیریت بازگشت آبرومندانه پناهجویان و ایجاد زمینه‌های مناسب برای گسترش و تعمیق روابط و مناسبات سه جانبه و دوجانبه؛ مهمترین محورهایی است که مانند گذشته با همدلی و اتحاد این سه کشور محقق خواهد شد.
رایزنی‌های تهران-اسلام‌آباد با محوریت افغانستان
تحولات افغانستان به ویژه طی یک سال گذشته و انجام مذاکرات میان دولت کابل و طالبان باعث شد تا دو کشور همسایه ایران و پاکستان نیز تلاش‌های دیپلماتیک و سیاسی یکدیگر را برای کمک به برقراری صلح و ثبات در افغانستان سرعت بخشند.
علاوه بر سفرهای جداگانه اخیر نمایندگان ویژه دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به کابل و دوحه و دیدار با طرف‌های فرآیند صلح، تماس تلفنی نیز میان نمایندگان ویژه ایران و پاکستان برای رایزنی درخصوص گفت وگوهای صلح افغانستان انجام شد.
در این راستا، «محمد ابراهیم طاهریان فرد» مشاور وزیر امور خارجه و نماینده ویژه جمهوری اسلامی ایران در امور افغانستان و «محمد صادق» نماینده ویژه نخست وزیر پاکستان در امور افغانستان؛ در گفت وگوی تلفنی خود درباره آخرین تحولات افغانستان و گفت وگوهای صلح در این کشور تبادل نظر کردند.
طاهریان ۲۶ خردادماه امسال هم با «رحیم حیات قریشی» سفیر پاکستان در تهران دیدار و تحولات منطقه از جمله اوضاع افغانستان و فرآیند صلح در این کشور را مورد بحث و بررسی قرار داد.
همکاری‌ها و مناسبات تهران، اسلام‌آباد و کابل بطور قطع نقطه عطفی برای رشد و بالندگی بیشتر همکاری‌های منطقه‌ای و نویددهنده امنیت و صلح پایدار در منطقه است.
ایران، پاکستان و افغانستان در حوزه تمدن اسلامی به لحاظ تاریخ، دین و فرهنگ مشترک از موقعیتی استثنایی برخوردار هستند و استفاده از این اشتراکات می‌تواند محملی برای گسترش همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین سه کشور باشد.
بطور قطع همکاری‌های سه کشور همسایه در بهبود اوضاع در منطقه، بازگرداندن صلح به کشورها و استفاده از تجربیات یکدیگر موثر و مهم است چرا که برنامه‌های مشترک کاری، کشورها را به موفقیت نزدیک‌تر و از مشکلات موجود در منطقه جلوگیری می‌کند.
سومین دور از اجلاس سه جانبه سران ایران، پاکستان و افغانستان اواخر بهمن ۱۳۹۰ در شهر اسلام‌آباد برگزار شد. مسائل مربوط به اقدامات مشترک در زمینه مبارزه با تروریسم، موضوع همکاری‌های اجتماعی و اقتصادی محورهای اصلی این دور از مذاکرات را تشکیل می‌دادند. هدف از برگزاری سومین اجلاس سه جانبه سران سه کشور ایران، افغانستان و پاکستان، بررسی چگونگی پیشرفت همکاری‌ها برای توسعه مناسبات سه جانبه و همچنین تحکیم امنیت و ثبات منطقه بود.
گسترش همگرایی منطقه‌ای از جمله در زمینه مواد مخدر، مبارزه با تروریسم، تجارت، استرداد مجرمین و انرژی از جمله مواردی بود که در دستور کار این نشست قرار گرفت و موضوعاتی همچون صلح افغانستان نیز از جمله مباحث مهم در این نشست بود. در یکی از بندهای بیانیه پایانی این نشست که به امضای روسای جمهور سه کشور رسید آمده است که 'تهدیدی از خاک هیچ یک از کشورها علیه کشوری دیگر صورت نگیرد. '
