به گزارش ایرنا ، کارشناس سیاست خارجی خاطرنشان می‌کنند که در طول سال های اخیر سیاست خارجی ایران با تحولاتی از جمله توجه بیشتر به کشورهای حوزه آسیای مرکزی رو به رو بوده است. در بین این کشورها تاجیکستان به دلیل اشتراکات زبانی، دینی، فرهنگی و تاریخی برای ایران حائز اهمیت بیشتری بوده است. احیای پیوندهای دیرینه و تعمیق روابط دو ملت ایران و تاجیکستان علاوه بر اینکه در گرو شاخصه های مهمی همچون توسعه همگرایی فرهنگی، تقویت برداشت های درست از محتوای فرهنگ اسلامی-ایرانی، پایدار سازی خصیصه های فرهنگی، پیشگیری از شکل گیری تنش های خزنده، تلاش در جهت اعتمادسازی و انطباق رفتار بر ظرفیت محیط فعالیت است، به حد زیادی مستلزم توسعه همکاری های اقتصادی دو کشور نیز می باشد.
رابطه‌ای بر پایه مشترکات فرهنگی با تاجیکستان
کارشناسان بر این باورند که با وجود گسترش روابط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری تاجیکستان، مشترکات فرهنگی هنوز هم به عنوان اساسی ترین زمینه تحکیم پیوندها میان مردم این دو کشور محسوب می شود زیرا ریشه های تاریخی یکسان، زبان مشترک و دین واحد در کنار تشابه سنت ها، آیین ها و باورهای اجتماعی ملی و محلی، شرایط بی بدیلی را برای توسعه بیش از پیش مناسبات فرهنگی میان دو کشور فراهم آورده است.
در پی استقلال جمهوری تاجیکستان در ۹ سپتامبر ۱۹۹۱، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که استقلال این کشور را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در شهر دوشنبه افتتاح کرد. در تبیین روابط بین دو ملت ایران و تاجیکستان فرهنگ می تواند نقش مهم و اساسی داشته باشد. ایران و تاجیکستان به لحاظ تاریخ، ارزش ها و سنت ها زمینه های مشترک و طولانی دارند.
ایران پس از استقلال کشورهای حوزه آسیای میانه با در نظر گرفتن این منطقه به عنوان یکی از اصلی‌ترین جهت های شکستن محاصره ژئوپلیتیک و اقتصادی به دلیل سال‌ها تقابل با غرب، همیشه به تحکیم موقعیت خود در این منطقه علاقه‌مند بوده است. از این دیدگاه، تاجیکستان به دلیل نزدیکی زبانی و فرهنگی با ایران، به طور سنتی یکی از محورهای اصلی دیپلماسی ایران در منطقه است.
روابط با ایران نیز برای تاجیکستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که این موضوع تنها به منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی آن مربوط نمی شود. واقعیت این است که تاجیک ها و ایرانی ها دارای سابقه دیرینه مشترکی هستند؛ از جمله فضای متمدن، تاریخی و زبانی واحد که قرن ها هر دو ملت را به هم پیوند داده است. با این وجود این زبان ریشه دار آسیایی تأثیر خاصی نیز بر ژئوپلیتیک دارد. دولت ها و سیاستمداران هر دو کشور در برقراری ارتباط با یکدیگر باید این عوامل را در نظر بگیرند. این درحالی است که روابط ایران و تاجیکستان سال ۹۸ پس از حدود ۴ سال سردی با سفر وزیر امور خارجه تاجیکستان به تهران بهبود یافت و این سفر سرآغاز همکاری های دو کشور شد.
دکتر رئیسی: سطح روابط ایران و تاجیکستان را باید با اتکا به پیشینه تمدنی ارتقا دهیم
در ادامه روند تماس‌ها و تعاملات دو کشور، آیت‌الله دکتر سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری صبح روز چهارشنبه ۱۳ مرداد ماه امسال در دیدار "محمدطائر ذاکرزاده" رئیس مجلس تاجیکستان که برای شرکت در مراسم تحلیف به ایران سفر کرده بود، روابط دو کشور را متکی بر همدلی و همزبانی دانست و گفت: روابط تهران و دوشنبه فراتر از روابط عادی دو کشور با یکدیگر است و باید با اتکا به نزدیکی‌های فرهنگی و تمدنی، برای ارتقای سطح این روابط گام‌های جدی برداشت.
دکتر رئیسی توسعه روابط ایران، تاجیکستان و افغانستان به عنوان سه کشور فارسی زبان را دارای اهمیت فراوان عنوان کرد و اظهار داشت: ناامنی‌های امروز افغانستان که ریشه در دخالت‌های بیگانگان در این کشور دارد، به نفع هیچ کس نیست و ایران و تاجیکستان باید برای رفع این نگرانی مشترک در عرصه دوجانبه و بین‌المللی همکاری های نزدیکی تری با یکدیگر داشته باشند.
محمدطائر ذاکرزاده رئیس مجلس تاجیکستان نیز با ابلاغ سلام و تبریک رئیس جمهوری تاجیکستان به آیت الله رئیسی، تصریح کرد: روابط ایران و تاجیکستان بر محور دین، زبان، فرهنگ، تاریخ و تمدن مشترک بنا شده و ظرفیت های زیادی برای گسترش دارد. امامعلی رحمان رئیس جمهوری تاجیکستان پیش از این نیز در نامه ای به آیت‌الله رئیسی، با تاکید بر اشتراکات دو کشور، انتخاب وی در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری را صمیمانه تبریک گفت و برای او و ملت ایران سلامتی و موفقیت آرزو کرد .
رییس مجلس شورای اسلامی نیز در دیدار با همتای تاجیکستانی خود بر اجرایی شدن توافقات تهران و دوشنبه تاکید کرد و افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری را به نفع مردم دو کشور دانست. «محمدباقر قالیباف» در دیدار با ذاکرزاده با اشاره به اشتراکات فرهنگی، زبانی و تاریخی دو کشور گفت: افزایش ارتباطات و همکاری‌های ایران و تاجیکستان در بخش‌های مختلف به ویژه در عرصه اقتصادی و تجاری به نفع مردم دو کشور است. رییس مجلس شورای اسلامی از روند توسعه مناسبات دوستانه بین دو کشور در عرصه‌های مورد علاقه حمایت کرد و در پایان این دیدار بر ضرورت اجرایی شدن توافقات امضا شده میان دو کشور تأکید کرد.
رئیس مجلس تاجیکستان نیز در دیدار با همتای ایرانی خود با ابراز خرسندی از سفر به جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در مراسم تحلیف سیزدهمین دوره ریاست جمهوری گفت: توسعه مناسبات همه جانبه با ایران به دلیل جایگاه مردم در منطقه و جهان برای مسئولان تاجیکستانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رییس مجلس تاجیکستان بر اهمیت ارتباطات پارلمانی فی‌مابین تأکید کرد و افزود: گسترش همکاری میان بخش‌های مختلف مجالس دو کشور از قبیل کمیسیون‌های تخصصی و گروه‌های دوستی پارلمانی به اجرایی شدن توافقات منعقد شده میان تهران - دوشنبه کمک می‌کند. در این دیدار «جلیل رحیمی جهان آبادی» عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و «نظام الدین زاهدی» سفیر تاجیکستان در ایران و «فتاح زاده» رییس کمیسیون روابط خارجی مجلس تاجیکستان حضور داشتند.
همکاری راهبردی ایران - تاجیکستان / بازار تاجیکستان فرصتی ایده‌آل برای تجارت با اروپا
حوزه اقتصادی یکی از مهمترین جلوه های همکاری بین دو کشور ایران و تاجیکستان بوده است. پس از بهبود روابط در سال های اخیر، مقامات تهران و دوشنبه برای مرمت و بازسازی تونل استقلال تاجیکستان که مرکز این کشور را با شمال آن پیوند می دهد، به توافق رسیدند. این تونل که در مسیر دوشنبه به خجند واقع شده توسط شرکت‌های ایرانی ساخته شده است و پیشتر طی مراسمی رسماً به صورت دائم به مسئولین این کشور تحویل داده شده بود. تونل استقلال یا «انزاب» در ۸۰ کیلومتری شمال غربی دوشنبه و در مسیر ترانزیتی ازبکستان قرار دارد. پیش از ساخت این تونل گردنه صعب العبور انزاب ۶ ماه از سال به دلیل برف و کولاک بسته می‌شد و ارتباط مردم شمال و جنوب قطع می‌کرد.
در همین حال راه اندازی یکی از پالایشگاه های نفت تاجیکستان واقع در منطقه آزاد اقتصادی «دنغره»، به دلیل کمبود مواد اولیه به تعویق افتاده است که مذاکرات برای تأمین مواد اولیه با شرکت های ایرانی، قزاقستانی و روسی در حال انجام است.
ساخت این نیروگاه دو سال پیش به پایان رسید، اما راه اندازی آن همچنان به تعویق افتاده است. پیش بینی می شد که در مرحله اول، این نیروگاه به تولید سوخت دیزل، بنزین با اکتان کم و قیر ساختمانی بپردازد و در مرحله بعدی، این شرکت قصد داشت استانداردهای اروپایی بنزین، یورو-۴ و یورو-۵ و همچنین گاز مایع، سوخت دیزل، پارافین و قیر ساختمانی را تولید کند.
فرصتی برای ارتقای اقتصاد و تجارت
در همین ارتباط عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران گفت: مسیر دسترسی ایران به اروپا از طریق تاجیکستان فرصتی ایده‌آل برای ارتقای اقتصاد و تجارت ایران فراهم می‌کند. به گزارش ایرنا به نقل از اتاق بازرگانی تهران، در وبینار آنلاین بررسی روابط تجاری ایران و تاجیکستان که مرداد ماه امسال برگزار شد علاوه بر زمینه آشنایی فعالان اقتصادی، فرصت‌های همکاری برای توسعه مناسبات اقتصادی و بازرگانی بخش‌خصوصی دو کشور مورد بررسی قرار گرفت.
در این نشست سیده فاطمه مقیمی عضو هیات رییسه اتاق تهران، تاجیکستان را کشوری با ظرفیت تبدیل شدن به یک شریک بزرگ اقتصادی ایران در آسیای مرکزی توصیف کرد و گفت: تاجیکستان می‌تواند از طریق بنادر جنوبی ایران به آب‌های آزاد دسترسی داشته باشد، این در حالی است که مسیر دسترسی ایران به اروپا از طریق تاجیکستان نیز فرصتی ایده‌آل برای ارتقای اقتصاد و تجارت ایران فراهم می‌کند.
وی همچنین به تجارب فنی ایران در عرصه صنایع نفت، گاز و نیرو اشاره کرد و افزود: ایران و تاجیکستان علاوه بر گسترش همکاری‌ها در زمینه اجرای پروژه‌های نفت و نیرو و سدسازی، در حوزه صنایع غذایی، فلزات و گردشگری نیز ظرفیت بالایی برای همکاری دارند که در این رابطه، بخش‌خصوصی دو کشور را می‌توان به یکدیگر متصل کرد.
همچنین حسام‌الدین حلاج معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی تهران با بیان اینکه با وجود اشتراکات فراوان زبانی، آیینی، فرهنگی و تاریخی ایران و جمهوری تاجیکستان، حجم روابط اقتصادی آن‌چنان که باید رشد نکرده است، اظهار داشت: احیای پیوندهای دیرینه و تعمیق روابط مردم دو کشور در گرو شاخصه‌های مهمی چون پایدارسازی روابط اقتصادی، پرهیز از شکل‌گیری تنش‌ها و تلاش در جهت اعتمادسازی است. وی تصریح کرد: مجموع حجم تجارت دوجانبه بدون درنظر گرفتن تجارت از طریق کشورهای ثالث، حدود ۲۵ میلیون دلار است و هدف این قبیل رویدادها استفاده حداکثری از این فرصت برای شبکه سازی فعالان اقتصادی و بازرگانان دو کشور است.
محمدتقی صابری، سفیر ایران در تاجیکستان نیز از آمادگی این سفارت برای کمک به تجار و فعالان اقتصادی ایران در راستای ورود به بازار تاجیکستان خبر داد و با اشاره به تلاش بانک مرکزی دو کشور برای برقراری مکانیزمی در راستای تسهیل مبادلات بانکی، گفت: در این زمینه، از ظرفیت شعبه بانک تجارت در شهر دوشنبه می‌توان استفاده کرد و علاوه بر آن، پیشنهادهای دیگری از جمله به‌کارگیری نظام تهاتری و نیز استفاده از نظام پولی مشترک دو کشور، روی میز مذاکرات مسولان دو طرف وجود دارد. صابری با اشاره به پیشینه روابط تجاری ایران و تاجیکستان در طول سه دهه گذشته، تصریح کرد: این روابط همواره با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده و در سال‌هایی حجم تجارت میان دو کشور به ارقام نسبتا قابل توجهی در حدود بالغ بر ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است.
سفیر جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌هایی را در طول ۳۰ سال گذشته در جهت توسعه و تحقق اهداف سه‌گانه استراتژیک تاجیکستان در زمینه انرژی، دستیابی به امنیت قضایی و پایان دادن به بن‌بست ارتباطی مشارکت خوبی داشته است.
«زاهدی نظام‌الدین شمس‌الدین‌زاده» سفیر جمهوری تاجیکستان در تهران نیز به آمادگی دو کشور برای امضای چندین توافق‌نامه همکاری اشاره کرد که امضای توافق همکاری میان بورس اوراق بهادار تهران و بورس آسیای مرکزی تاجیکستان در دستور کار قرار دارد. وی با اشاره به سابقه همکاری‌های دیرینه دو کشور گفت: تا امروز بین دو کشور ۱۷۰ تفاهم‌نامه و انواع سندهای همکاری به امضا رسیده و زمینه‌های حقوقی همکاری دو جانبه در توسعه همکاری‌های تجاری، اقتصادی و فرهنگی بین دو کشور نقشی مهم دارد. وی ادامه داد: یکی از مهمترین سندهای همکاری بین دو کشور در حوزه سرمایه‌گذاری است که در طول سال‌های گذشته منجر به اجرای چند پروژه موفق از جمله احداث نیروگاه برقابی و تونل استقلال شده که امروزه از آنها به‌عنوان نمادهای همکاری دوجانبه ایران و تاجیکستان یاد می‌شود.
شمس‌الدین‌زاده، از سیاست خارجی دولت تاجیکستان به عنوان سیاست درهای باز یاد و تاکید کرد: ایران کشوری است که از اهمیت بالایی نزد سیاست‌گذاران تاجیک برخوردار است و برای ورود فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران از ایران به اقتصاد رو به ترقی تاجیکستان کاملا آماده هستیم.
به گفته وی، در سه سال اخیر با هدف مطابق شدن اقتصاد تاجیکستان با سازمان تجارت جهانی بیش از ۱۰۰ سند حقوقی تدوین شده و تاجیکستان برای کارآفرینان و تولیدکنندگان کالا بیش از ۱۵۰ امتیاز گوناگون پیش‌بینی کرده است.
«رضا اردکانیان» وزیر سابق نیروی ایران اواخر خرداد ماه امسال در چارچوب سفر کاری به تاجیکستان با «سراج الدین مهرالدین» وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد. در جریان این دیدار بر علاقه مندی دو طرف برای گسترش روابط دوجانبه در زمینه‌های سیاسی، تجاری، اقتصادی و فرهنگی تاکید شد.
دو طرف همچنین موضوعات مربوط به تقویت همکاری بین پارلمانی، به ویژه فعالیت گروه‌های دوستی بین پارلمانی تاجیکستان و ایران را بررسی کردند. تعامل دو کشور در چهارچوب سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی از جمله دیگر مسائل مورد بحث وزیر نیروی ایران و وزیر امور خارجه تاجیکستان بود.
صادرات ایران به آسیای مرکزی به میزان قبل از همه گیری کرونا رسیده است / توسعه روابط در انتظار بهبود امنیت در شمال افغانستان
جواد هدایتی مدیرکل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین المللی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای اعلام کرد: با وجود مشکلات فراوان در بخش تبادلات تجاری در مرز ترکمنستان، بررسی آمار ۵ ماهه امسال نشان می دهد صادرات ایران از طریق ناوگان جاده ای به آسیای مرکزی به میزان قبل از اعمال محدودیت های کرونا رسیده است. وی شامگاه یکشنبه پس از بازدید از پایانه های مرزی سرخس، لطف آباد و باجیگران خراسان رضوی با ترکمنستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: در حال حاضر صادرات و ترانزیت کالا به واسطه محدودیت های مرزی کشور ترکمنستان، به روش تحویل تریلر در مرز این کشور صورت می‌گیرد ولی خوشبختانه علاوه بر رونق تردد ناوگان صادراتی طی امسال، ترانزیت کالا از بنادر جنوبی کشور به آسیای مرکزی نیز در مقایسه با سال ۹۸، ۳۰ درصد افزایش داشته است.
هدایتی ادامه داد: به خاطر اهمیت تردد تجاری بین ایران و آسیای مرکزی، حل مشکلات تردد ناوگان حامل کالای صادراتی و ترانزیتی به آسیای مرکزی در مرز ترکمنستان در حال پیگیری و رایزنی است. مدیر کل دفتر ترانزیت و حمل و نقل بین المللی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای کشور گفت: در این راستا نشستی ویدیو کنفرانسی با مسوولان حمل و نقل کشور ترکمنستان در هفته جاری برگزار خواهد شد تا نسبت به پیگیری رفع محدودیت های تردد ناوگان جاده ای به ترکمنستان و سایر کشورهای آسیای مرکزی و حل مشکلات رانندگان و شرکت های حمل و نقل بین المللی اقدام شود.
هدایتی افزود: وزارت راه و شهرسازی و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای رایزنی های لازم برای حمل بیشتر کالا به آسیای مرکزی از سایر مسیرهای جایگزین از جمله مسیر افغانستان در قالب کریدور کتای را پیگیری می کنند.
بر اساس اعلام دست اندرکاران ترانزیت جاده ای در خراسان رضوی، در صورت تامین امنیت در شمال افغانستان، توسعه راهگذر حمل و نقل بین‌المللی کتای (KTAI) بین کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان دور از انتظار نخواهد بود. خراسان رضوی علاوه بر گذرگاه مرزی دوغارون با افغانستان، دارای سه گذرگاه مرزی سرخس، لطف آباد و باجیگران با کشور ترکمنستان است.
با آغاز بحران شیوع ویروس جهانگیر کرونا از اسفند ماه ۹۸، بیشتر گذرگاه های زمینی مرزی در ایران از جمله گذرگاه های مرزی خراسان رضوی با ترکمنستان بسته شد که به پس از چند ماه در سال ۱۳۹۹ به ترتیب مرزهای سرخس، لطف آباد و باجگیران بازگشایی شدند اما به واسطه محدودیت های اعمال شده از سوی ترکمنستان حمل کالا در این مرز به شکل ترانشیپمنت انجام می شود.
بدین ترتیب و در شرایطی که دکتر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه دولت سیزدهم تقویت روابط با همسایگان و قاره آسیا را اولویت دیپلماسی کشور اعلام کرده است انتظار می‌رود که در ۴ سال آینده شاهد رشد و شکوفایی بیش از پیش روابط ایران با تاجیکستان در آسیای مرکزی باشیم.
