خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مونا امین: حرف از روزهایی است که نفس‌ها به شماره می‌افتد، نه از کرونا و ریه‌هایی که پر است از ویروس جهش یافته، نفس‌ها بند ریزگردهای است که بر ریه‌ها می‌نشینند و می‌شوند عاملی برای سرفه‌های مکرر.
ریزگردهایی که وقتی به ۲.۵ میلی گرم بر مترمکعب می‌رسند، باید وضعیت فوق خطرناک اعلام کرد، همان دشمنی که تیر خلاصی بر نفس‌ها می‌زند به خصوص اگر مشکل قلبی و عروقی داشته باشی، مستقیم می‌آید و بر دیواره ریه جا خوش می‌کند.
حرف از وضعیت خطرناک استان قم است، خبری مهم که مدیرکل محیط زیست استان قم آن را اعلام کرد و گفت: در سال گذشته چنین وضعیتی را از لحاظ میزان آلودگی هوا تجربه نکرده‌ایم.
پدیده گرد و غبار به معضلی برای قم تبدیل شده که باید برای آن برنامه‌ریزی شود. کارشناسان معتقدند دلیل ظهور این معضل ندادن حقابه های دشت مسیله است و تا فکری به حال این موضوع نشود وضعیت روز به روز بدتر خواهد شد.
کارشناسان می‌گویند طبیعت «دشت مسیله» در چند دهه اخیر تحت تأثیر عوامل زیستی و البته بیشتر بر اثر فعالیت دامداران و کشاورزان شهرستان‌های ورامین، گرمسار، کاشان و قم دگرگون شده، به‌طوری که مراتع جنگلی، کویری و در بعضی از مناطق اراضی مزروعی و روستایی امروز فاقد حیات و معیشت انسانی شده است.
طی ۱۰ سال گذشته دشت مسیله بحرانی‌ترین دشت کشور از لحاظ زیست محیطی بوده، چنانچه امروز EC آب این منطقه از ۱۵ هزار هم گذشته و حالا شورترین دشت کشور، منبع گرد و غبار نمکی برای استان‌های قم، تهران و سمنان شده است.
خواب مسئولان قم در مقابله با پدیده ریزگردها
مدیرکل مدیریت بحران استان قم در گفتگو با خبرنگار قم در مورد برنامه‌های استانی برای کاهش این معضل اظهار کرد: با توجه به خشکسالی‌ها، حقابه‌ای نیست که بخواهد به قم برسد و تأمین حقابه تنها راه کنترل معضل بیابان زدایی است!
یکی از مهم‌ترین مأموریت‌های سازمان حفاظت محیط زیست گرفتن حقابه‌ها است که در این رابطه مدیرکل حفاظت محیط زیست استان قم نیز در گفتگو با خبرنگار مهر راهکار حل این معضل را کشوری عنوان کرد و افزود: از آنجایی که قم در پایین دست حوزه آبریز قرار گرفته و چندین استان در بالادست قرار دارند، حل این مشکل باید در سطح ملی پیگیری شود.
سید رضا موسوی مشکینی ادامه داد: امیدوار هستیم کارگروه تالاب‌ها در سطح ملی برگزار شود تا بتوان مصوبه و تخصیص احیای تالاب دریاچه نمک را گرفت و بتوان از شدت این ریزگردها کاست.
موسوی خاطرنشان کرد: همه چیز در مورد کاهش معضل ریزگردها و گرفتن حقابه ها روی کاغذ درست است، اما وقتی به مرحله عملیاتی می‌رسد، هیچ‌کس حاضر نیست کاری انجام بدهد.
کلاهی بزرگ بر سر طبیعت قم
آنچه از هوای خردلی رنگ و سخنان متولی امر محیط زیست قم شنیدم، تنها این نکته به ذهنم رسید که در طول این سال‌ها کلاه بزرگی بر سر طبیعت قم رفته و کسی هم به دادش نرسیده است.
علاوه بر کمبود بارندگی، نرسیدن حقابه ها به استان، کاهش پوشش گیاهی و برداشت بی رویه از مراتع از جمله بلاهایی است که هر بار به‌گونه‌ای بر سر طبیعت آمده و حالا کانون‌های پدیدار شدن ذرات معلق در هوا هم کانون‌های داخلی استان شده، مانند دشت حسین آباد میش مست و اطراف دریاچه نمک که نفس شهر قم را تنگ کرده‌اند.
در حال حاضر میزان ذرات معلق در هوا ۳۳۶ میلی‌گرم بر مترمکعب است، در حالی‌که دیروز این عدد ۶۸۰ بود و کاهش ۵۰ درصدی بارندگی در سال گذشته روزهای خاکستری قم را بیش از پیش افزایش داده است و کاهش کیفیت زندگی را می‌توان مهم‌ترین اثر بروز گرد و غبار دانست.
به گفته مدیرکل محیط زیست استان قم، سال قبل ۱۶ روز ناسالم داشتیم که این عدد امسال ۲۱ روز شده و نشان دهنده افزایش میزان روزهای ناسالم و خطرناک است و با این آمار باید منتظر ماند و دید که این روزهای خطرناک بیشتر و بیشتر شوند.
وی متذکر شد: اگر برای ما این تعداد روزهای ناسالم را می‌شمرند، برای آیندگان چندین برابر روزهایی خواهد آمد که یا نباید از خانه بیرون بیایند یا اگر می آیند هر چه زودتر باید خود را به خانه برسانند.
انگار آیندگان نه از کرونا که باید از پدیده گرد و غبار بیشتر بترسند که اگر کرونا را با رعایت شیوه‌نامه‌های مربوطه بشود مهار کرد، پدیده گرد و غبار با این میزان بی برنامگی و کندی عملکرد حالا حالاها مهار شدنی نیست؛ شاید آیندگان باید بیماری روزهای خود را نفس تنگی بدانند.
زایش ۴۰۰ هزار هکتار بیابان مستعد ریزگرد
امروز بیش از ۱۰۵ هزار هکتار از اراضی ناپایدار بیابانی در قم شکل گرفته است و همان کانون‌های گرد و غبار که در سالیان نه چندان دور مزارعی آباد و انبار غله فلات مرکزی ایران بودند، همان مزارع سرسبزی که در نبود آب و قطع حقابه‌های قانونی کشاورزان به حال خود رها شدند.
راهی دشت مسیله شدم، یکی از آن کانون‌های پدیده ریزگرد در استان قم، سرزمینی فراموش شده که در کنار دیگر مناطق خشک و بایر، در حال زایش بیش از ۴۰۰ هزار هکتار بیابان مستعد تولید ریزگردها است.
دشتی که به جای مزارع و بوته‌های طاق و گز پر بود از تپه‌هایی از خاک، زمینی آفتاب سوخته که با هر بادی رنگ زمین و آسمان را خاکستری می‌کرد، بادی که با هر دمش صدای سرفه همه را بلند می‌کرد.
حمید محسنی از بومی‌های این منطقه در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: نبودن آب این وضع را برای این دشت ایجاد کرده است، همه جا خشک بود و بدون سکنه شده است.
خالی شدن ۱۱ روستای قم از سکنه به دلیل بی آبی
وی با چند آه بلند شروع به حرف زدن کرد و ادامه داد: تا حالا ۱۱ روستای قم به دلیل خشکسالی خالی از سکنه شده است، در این منطقه به دلیل قطع حقابه، روستاها خالی شده‌اند و در مناطق دیگر به دلیل فشارهای محیط زیستی بر منابع طبیعی هر روز به وسعت بیابان‌ها افزوده می‌شود.
محمد رضوانی، کارشناس محیط زیست هم که در این منطقه حضور داشت، به خبرنگار مهر گفت: استخراج بی رویه از معادن، وجود کوره‌های آجرپزی، کشاورزهای غیراصولی و برداشت بی رویه از منابع آبی زیر زمینی و کاهش مخازن سفره‌های آبی از جمله دلایل ایجاد پدیده گرد و غبار و خشکی در این مناطق است.
در حال جست جو در اینترنت بودم که دیدم دکتر جعفری که سال‌ها است در حوزه محیط زیست تحقیق می‌کند و راهکاری برای این معضل خشکسالی در این دشت ارائه کرده است؛ او گفته بود: اجرای طرح‌های کنترل و پیشگیری از بروز پدیده ریزگرد، در مجموع نیاز به حدود ۲۱۳ میلیون مترمکعب آب دارد.
این کارشناس محیط زیست معتقد است، عملاً هیچ آب قابل دسترسی برای احیای این منطقه وجود ندارد و ورودی روان آب‌ها تپه دشت مسیله تقریباً به صفر رسیده است. تنها امید برای احیای منطقه طرح پخش سیلابی بر روی رودخانه شور در منطقه «بند مُره» بود که با توجه به طرح‌های انتقال آب در بالا دست حوضه برای تأمین آب شرب تهران عملاً این رودخانه به‌طور کامل برای همیشه خشک خواهد شد و فقط فاضلاب شهرهای پایین دست ممکن است در آن جریان داشته باشد.
از گفته مسئولان و کارشناسان می‌توان متوجه شد این پدیده حالا حالاها همراه استان ما و بسیاری از استان‌های کشور است، معضلی مهم و نیازمند بودجه و عزم ملی است.
