حجت الاسلام محسن انبیایی، در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: اثرات نامطلوب تکنولوژی باعث شکل‌گیری مباحثی پیرامون مدیریت و اخلاق تکنولوژی در بین علمای این حوزه شد؛ پیش از آن‌که هوش مصنوعی همه حوزه‌های بشر را بگیرد، باید جنبه‌های مختلف هوش مصنوعی را بررسی کنیم تا بتوانیم بیشترین بهره وری را از هوش مصنوعی داشته باشیم تا اثرات سوء آن را در حد امکان تقلیل دهیم.
وی بابیان اینکه تمرکز ما روی مطالعات پیرامونی هوش مصنوعی است که کمتر به آنها پرداخته شده است، افزود: تعداد محدود و پراکنده مقاله در حوزه فلسفه هوش مصنوعی در زبان‌های مختلف نوشته شده است. این مساله یک ضرورت است و ابتدا باید هوش مصنوعی و مبادی و چیستی آن را بشناسیم؛ زیرا مجموعه تاملات فلسفی در باب هوش مصنوعی از جمله مهم‌ترین این حوزه‌ها است.
وی در رابطه با مطالعات اخلاقی این حوزه گفت: اخلاق هوش مصنوعی دارای چند بُعد است و لوازم و بایسته‌های اخلاقی از جمله این موارد است که چه مسایل اخلاقی را در این حوزه باید رعایت کنیم، چه کدهای اخلاقی باید در حوزه هوش مصنوعی مورد نظر قرار گیرد؟ همچنین مطالعات جامعه شناختی، روانشناختی و الهیاتی هوش مصنوعی از جمله این مسایل است که در فلسفه هوش مصنوعی، این موضوع را با روش‌های عقلانی تاملات فلسفی را در حوزه هوش مصنوعی خواهیم داشت.
وی با اشاره به اینکه الهیات هوش مصنوعی مسایل مشترکی با هوش مصنوعی دارد؛ زیرا الهیات و فلسفه دارای مسایل مشترک هستند، ادامه داد: در الهیات هوش مصنوعی از دریچه الهیات و دغدغه‌های الهیاتی به هوش مصنوعی می پردازیم. دغدغه اصلی ما، جنبه‌های الهیاتی است، در نگاه بسیاری از مردم، الهیات یک علم کلاسیک و سنتی است که به مسایلی در گذشته می‌پرداخته لذا پایان تئولوژی یا الهیات را نیز نوشته اند.
وی افزود: کتاب پایان الهیات به این معنی است که الهیات به پایان خط رسیده است و اگر کاری می خواهد انجام شود، باید در فلسفه صورت گیرد.امروزه الهیات را به یک رشته زنده و پویا در بسیاری از دانشگاه های دنیا می‌بینیم؛ زیرا دین یک امر زنده و پویا است و در دانشگاههای مختلف آمریکا نیز رشته الهیات یا رشتههای مشابه دیگر را مثل فلسفه دین دارند و به آن می‌پردازند که رشته های بسیار زنده و پویا هستند.
این پژوهشگر گفت: الهیات باید پاسخ‌های جدید به سوالات جدید می داد و به همین دلیل چیزی به نام فلسفه و کلام جدید شکل گرفت همچنین گرایش‌های جدیدیی در الهیات شکل گرفته است که تعدادی از آنها برای مجموعه‌های علمی ما شناخته شده نیست؛ زیرا این مسایل با دروس الهیات سنتی ما متفاوت است.
وی اظهار کرد: در گذشته گرایش‌هایی از جمله الهیات مسیحی، یهودی و اسلامی و... وجود داشت که در چارچوب هر دینی الهیات مختص به آن دین شکل می گیرد همچنین الهیات سلبی که در اسلام، یهود و مسیحیت وجود دارد که این گرایش برای حل برخی مسایل الهیاتی است.
حجت الاسلام انبیایی با بیان اینکه الهیات تشکیکی و تعطیلی و... نیز به عنوان گرایش های قدیمی وجود دارد، تصریح کرد: الهیات وحیانی در مقابل الهیات طبیعی نیز شکل گرفته است؛ الهیات وحیانی الهیاتی است که بر اساس آموزه‌های موجود در کتب مقدس شکل می‌گیرد؛ اما الهیات طبیعی از کتب مقدس الهام نمی گیرد، بلکه از عقل و علم استفاده می‌کند.
وی بیان کرد: الهیات کاربردی نیز نمی خواهد در مقام فرضیه باقی بماند، الهیات سیستماتیک، دگماتیک و... از جمله گرایش‌های مختلف الهیات است که برخی از آنها قسیم هم نیستند یعنی الهیات وحیانی می‌تواند کاربردی و سیستماتیک و.. باشد.الهیات موصوف شامل الهیات فمینیسم، رهایی بخش، لیبرالیستی، الهیات صلح و... هستند. الهیات‌های موصوف به دنبال آن هستند که ساختار سنتی الهیات را مجددا باز نویسی کنند، بر اساس دغدغه‌هایی که نویسندگان دارند.
وی افزود: مثلا یک نویسنده دارای گرایش‌های فیمنیستی، حقوق را به شکلی تغییر می‌دهد که خواسته‌های فمینیستی‌اش محقق می‌شود همین فرد می‌تواند فقه و تفسیر فمینیستی داشته باشد، اگر همین فرد وارد الهیات شود، ابواب الهیات را به شکلی بازنویسی می‌کند که دغدغه‌هایش برآورده می شود.
وی تصریح کرد: مسیحیت در الهیات خود ویژگی‌های غیر منفعل بودن، قدرت محور بودن، کنترل محور و... را به عنوان صفات خداوند مطرح می‌کند، ولی فمینیست‌ها عنوان می‌کنند که این صفات، صفات مردانه است و باید تغییر کند؛ یعنی خداوند در مقابل دعای ما منفعل می‌شود، پس نباید غیر قابل منفعل معرفی شود.
وی توضیح داد: الهیات رهایی بخش بیان می‌کند، الهیاتی که در مسیحیت روی آن کار می‌شود به این نتیجه نمی رسیده که سیاهان از استقلال برخوردار باشند، ولی باید مباحثی را در الهیات پررنگ کنیم تا به رهایی سیاهان در دام سفید پوستان بینجامد که این الهیات‌ها به خیزش و انقلاب می‌انجامد.
الهیات مضاف
وی با اشاره به اینکه الهیات مضاف شامل الهیاتی از جمله الهیات بدن، الهیات جامعه، الهیات زبان، الهیات انسان، تکنولوژی، عصب شناسی است، بیان کرد: در فلسفه دین، دین را با روش عقلانی بررسی می‌کنیم که آیا ایمان یک امر معقول است؟ یا برای ایمان داشتن باید دلیل منطقی داشته باشیم؟ یا اینکه ملحد و مومن باید برای اثبات نبودن خدا دلیل بیاورند.
حجت الاسلام انبیایی عنوان کرد: ۷۰ سال است که علم نورولوژی متولد شده است و پیش از آن ابزار کافی برای ورود به سلول های عصبی وجود نداشت. وقتی این ابزارها ایجاد شد، می‌توانیم عصب های خاص بدن و مغز انسان را دریافت کنیم.
وی افزود: در اینجا مسایلی چون اراده آزاد مطرح شد که ما تحت سیطره آنزیم‌های بدن حرکت می‌کنیم؛ مثلا اینکه یک انسان عصبی برای وجود یک آنزیم خاص در وجود خود، چنین رفتاری را نشان می‌دهد پس در مقابل این رفتار مسئول نیست.سوال پیش می‌آید که آیا ایمان هم نتیجه همین آنزیمان ها است؟ یعنی می‌توان آمپول کفر و ایمان به کسی بزنیم تا ساختار عصبی او تغییر کند؟
وجدان یا شعور یک حقیقت است یا توهم؟
این پژوهشگر گفت: فیزیکالیست‌ها می‌گویند که چیزی به نام وجدان و شعور و آگاهی وجود ندارد و تمام این مسایل، در مغز انسان شکل می‌گیرد و الهیات عصب شناختی چالش‌هایی را که در این میان ایجاد شده است بررسی می‌کند.
وی ادامه داد: سوالاتی که در الهیات هوش مصنوعی به وجود می آید باید بررسی شود و حوزه نیز باید در این زمینه پیشگام باشد تا پیش از ورود نهادهای علمی دیگر در این حوزه ورود کنیم، زیرا اگر دیرتر ورود کنیم، مثل ارتباطات تابع آنها می‌شویم همچنین نمی‌توانیم به صورت جزیره‌ای مطالعات این حوزه را ممنوع کنیم تا کشورهای دیگر آن را توسعه داده و حاکم بر ما شوند.
حجت الاسلام انبیایی اظهار کرد: باید الهیات هوش مصنوعی را مدون کنیم و سوالاتی که در دهههای بعدی ایجاد میشوند را پاسخ دهیم به‌ویژه اگر در حوزه اخلاق و الهیات هوش مصنوعی، جامعه شناسی و روانشناسی هوش مصنوعی پیشگام باشیم می‌توانیم مسیرهایی را برای پژوهش های علمی ایجاد کنیم.
وی ادامه داد: وقتی در این مسیر حرکت کردیم می‌توانیم آگاهی را به مردم بدهیم که اگر انسان کاری نکند تکنولوژی همه ساحت‌های زندگی انسان را از دست ما می‌گیرد و انسان باید کار کند، در حالی که ابزارهای آن هم فعال باشد.
این پژوهشگر افزود: در باب هوش مصنوعی باید متوجه باشیم که این هوش چه اثراتی به جای می‌گذارد و باید به مردم بگوییم که اگر در این مسیر گام بردارید بشر به جایی می‌رسد که مجبور باشد از اول، کار را آغاز می‌کند.
وی بابیان اینکه هوش مصنوعی قرار است که در خدمت بشر باشد نه حاکم بشر، تصریح کرد: در هوش مصنوعی سوالات خاصی مطرح است و اولین سوال آن است که آیا هوش مصنوعی باید به نقطه‌ای برسد که توسط بشر به عنوان خدا پرستیده شود؟ همین مساله در گذشته نیز وجود داشته است و در گذشت بت‌هایی ساخته می شده و پرستیده می‌شده است.
وی بیان کرد: آنتونی لواندوفسکی مهندس شرکت ماشین های خودران بود و کلیسایی را به عنوان راه آینده در سال ۲۰۱۷ طراحی کرد و اسقف اعظم کلیسا شد. این کلیسا بیان می‌کند که ما باید هوش مصنوعی را بپرستیم. اصلا بعید نیست که این کلیسا طرفداران قابل توجهی نیز پیدا کند.همین الان گاوها نیز پرستش می شوند و اصلا بعید نیست که هوش مصنوعی نیز پرستش شود.امروزه هم بشر به دنبال تنوع است و بعید نیست که بشر به دنبال همین کار و حرف جدید باشند و آن را بپرستند.
وی افزود: هوش مصنوعی تفاوت مهمی با بت های قدیمی دارد؛ زیرا توانمندی‌های خاصی دارد. اگر مطمئن باشیم که هوش مصنوعی تمام حیطه‌های بشر را فرا می‌گیرد و ما را کنترل کند حتی ممکن است که از کنترل ما هم خارج شود؛ باید بدانیم که چه اتفاقاتی می‌افتد.
حجت الاسلام انبیایی گفت: سه ویژگی مهم که برای خداوند ذکر می‌شود در هوش مصنوعی نیز دیده می‌شود؛ اگر چنین شود، مساله‌ای چون امنیت نیز از بین می رود؛ چون توانایی بالا و کنترل‌گری همه و حضور در همه جا نیز ممکن است در هوش مصنوعی ایجاد شود. اگر چنین شود نباید توجه کنیم که برخی از مردم در مقابل هوش مصنوعی آن را بپرستند و پیش از آن باید فکری داشته باشیم که هوش مصنوعی به عنوان خدا مورد پرستش قرار نگیرد.
وی عنوان کرد: فرضیه‌ای برای ایجاد نسخه های برتری برای هوش مصنوعی وجود دارد که تمام الگوریتم‌های ذهن انسان را رونوشت برداریم و آن را در یک سخت افزار رایانه ای قرار دهیم. در فیلم تعالی که ساخت هالیوود است، روی این مساله مانور داده است. این فرضیه عنوان می‌کند که اگر این ذهن در یک سیستم کپی شد، آن سیستم، توان تفکر پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: اگر چنین امری محقق شود و از بدن خود فاصله بگیریم و وارد یک بدن دیجیتال شدیم، سوالاتی از جمله "اگر کسی در آن فضا قرار گیرد آیا می تواند به جاودانگی برسد؟"، "اگر بشر چنین کاری کند، آیا ایده خلقت نیز دچار چالش می‌شود؟" و... به‌وجود می‌آید.
وی افزود: زمانی کسی نمی‌توانست جنسیت بچه در شکم مادر را تشخیص دهد، ولی امروز با رشد تکنولوژی چنین مساله‌ای انجام می‌شود به همین دلیل متوجه شدیم که فهم ما از بسیاری از مفاهیم دین ناقص بوده است و امروز به ابواب دیگری می‌رسیم.
وی بابیان اینکه باید به تفسیر صحیح و متعالی از معرفت دین برسیم، گفت: در اینجا علم جدید سوالاتی برای ما ایجاد کرده است که به متن دین برگردیم منظور آن نیست که الهیات لیبرالی داشته باشیم، بلکه وابسته به متن دینی با ذکر سوالاتی از حوادث موجود مطرح می‌کنیم.
وی اظهار کرد: یک فرضیه دیگر وجود دارد که در هوش مصنوعی ضعیف به دنبال کپی کارکردهای ذهنی انسان هستند؛ اما هوش مصنوعی قوی به دنبال تمامی توانایی‌های انسان و یا حتی قوی تر از آن است که در هوش مصنوعی قوی نیز دارای دو سطح هستیم که یک سطح، ابزاری فاقد آگاهی را تعریف می‌کنیم ولی هوش مصنوعی نوع دوم واجد شعور و آگاهی است؛ مثلا یک رباتی که دارای هوش مصنوعی است به یک آگاهی برسد.
وی افزود: اوایل خوش بینی وجود داشت که می‌توانیم به این سرعت به هوش مصنوعی قوی برسیم، ولی پس از آن ناامیدی ایجاد شد که نمی‌توانیم به این قدرت برسیم. پس از رسیدن بهار هوش مصنوعی، به دنبال هوش مصنوعی ضعیف رفتند؛ حال اگر علم بشر به جایی برسد که یک سلول را کاملا تمام اطلاعاتش را یادداشت کنیم و بر اساس آن در یک نقطه دیگر تک تک این پروتئین‌ها را در کنار هم قرار دهیم و یک سلول را بسازیم تا در نهایت یک موجود زنده شکل گیرد؛ اگر این موجود واجد شعور باشد، سوالاتی شکل می‌گیرد که آیا آن موجود، انسان است یا نه؟ رابطه آن موجود با خدا چیست؟ گرایش های خداجویی یا خداپرستی در او وجود دارد یا خیر؟ در اینجا باید چارچوب کلی بحث را داشته باشیم و ریل گذاری های مناسبی در این حوزه ایجاد شود.
این پژوهشگر تاکید کرد: الهیات علمی پویا و زنده است و ما هم باید الهیات زنده و پویا داشته باشیم و از مسایل قبلی در الهیات آغاز کنیم و افق‌های جدیدی باز کنیم و الهیات‌های مضاف و موصوف را مورد مطالعه قرار دهیم و پیش از آن‌که چالش جدی در این حوزه شکل گیرد مطالعات علمی و فنی و اخلاقی آن را نیز داشته باشیم.
انتهای پیام
