این روزها با جا خوش کردن کرونا، قرنطینه و بسته شدن باشگاه های ورزشی و استخرها دیگر تنبلی و ورزش نکردن نیاز به دلیل ندارد خیلی ها برای تحرک و ورزش کردن تنبلی می کردیم اما عده ای هم آن را جدی گرفته و کار روزمره شان بود اما امان از این ریزه مردافکن که بزرگسالان فعال را هم بی تحرک کرده چه رسد به کودکان خانه نشین.
کودکان به ویژه پسر بچه‌ها که در کوچه و محل با دوستان و همکلاسی‌هایشان جست و خیز می کردند یا دانش آموزانی که راه رفت و برگشت مدرسه را پیاده طی می کردند، کلاس های ورزش مدرسه و کلاس های ورزشی خارج از مدرسه داشتند اما بخاطر ترس از ویروس کرونا و ترس از خطر ناقل بودن کودکان برای بزرگسالان این بچه ها دیگر بازی‌های شریکی و گروهی ندارند.
زنگ ورزش هم که کاملا بی صداشده است تا آن دسته کودکان کم‌تحرک که حداقل در زنگ ورزش با همکلاسی ها جست و خیزی داشتند اکنون آپارتمان نشین شده و نشستن پای درس مجازی این اندک حرکت و از سوی دیگر تشویق به ورزش کردن را از آنها بگیرد.
این مسایل دست به دست هم داده است تا متاسفانه چاقی کودکان را تشدید کند.
طبق آمارها تعداد افراد چاق از سال ۱۳۵۹ تاکنون در ایران ۵.۵ برابر شده است. این آمار شاید برای برخی خیلی قابل درک نباشد که ازچاقی رنج می‌برند اما مادرانی که فرزند چاق دارند به خوبی خطر را لمس می کنند.
رضا ملکزاد استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره گفت: از سال ۱۳۵۹ تا کنون، شمار افراد چاق در ایران ۵.۵ برابر و تعداد افراد دارای اضافه وزن، ۳.۵ برابر شده است. ۷۰ درصد ایرانی ها مبتلا به چاقی یا اضافه وزن هستند ( ۲۳ درصد چاق و ۴۷ درصد اضافه وزن).
وی از اینکه چاقی و اضافه وزن در روستاهای ایران از شهرها پیشی گرفته است نیز خبر داد. پس این آمارها نشان می‌دهد که چاقی در ایران فقط مختص شهرنشینان نیست و روستاییان نیز بی‌نصیب نمانده‌اند اما مساله‌ای که بیشتر نگران کننده است، وضعیت چاقی واضافه وزن در کودکان است.
چاقی ۴۰ درصد دانش‌آموزان تهرانی
حسن محمدی معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران به ایرنا گفت: با اجرای طرح «کوچ» (کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان) اکنون حدود ۴۰ درصد دانش‌آموزان پایتخت دارای اضافه وزن و چاقی هستند.
وی اظهار داشت: بر اساس اطلاعات پژوهش‌های انجام شده در سال ۱۳۹۵ حدود ۲۱ درصد دانش‌آموزان کشور چاق بودند و با توجه به هشدارهایی که درباره وضعیت سلامت، اضافه وزن و آمادگی جسمانی کودکان و نوجوانان مطرح بود، آموزش و پرورش در قالب طرح تحولی اقداماتی را برای ارتقای سلامت جامعه انجام داد.
وی افزود: با اجرای طرح «کوچ» از یک میلیون و ۱۳۹هزار و ۷۴دانش‌آموز ۶ تا ۱۸ ساله مشمول طرح، در غربالگری اولیه طی سه هفته قد، وزن و شاخص توده بدنی یک میلیون و ۲۶ هزار و ۸۴۶ نفر، ۹۰.۱۵ درصد دانش‌آموزان توسط مدیران، معاونان اجرایی مدارس، آموزگاران در دوره ابتدایی، معلمان تربیت بدنی و مراقبان سلامت به صورت مجازی اندازه‌گیری شد.
محمدی گفت: براساس دستورالعمل طرح «کوچ»، دانش‌آموزان به پنج گروه خیلی لاغر، لاغر، وزن طبیعی، اضافه وزن و چاق تقسیم شدند که در مرحله اول این کودکان و نوجوانان 6 تا 18 ساله ۱.۴۲ درصد دانش‌آموزان خیلی لاغر، ۲.۷۵ درصد لاغر، ۵۵.۴۸ درصد با وزن طبیعی، ۲۴.۵۹ درصد با اضافه وزن و ۱۵.۷۶ درصد چاق تشخیص داده.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران افزود: در این مرحله براساس بررسی انجام شده ۱.۳۸ درصد دانش‌آموزان دختر در گروه‌های خیلی لاغر، ۲.۸۴ درصد لاغر، ۶۱.۸۶ درصد وزن طبیعی، ۲۳.۲۷ درصد اضافه وزن، ۱۰.۶۶ درصد چاق و ۱.۴۶ درصد دانش‌آموزان پسر در گروه‌های خیلی لاغر، ۲.۶۶ درصد لاغر، ۴۸.۶۹ درصد وزن طبیعی، ۲۶ درصد اضافه وزن و ۲۱.۱۹ درصد چاق بودند.
وی اضافه کرد: دانش‌آموزان چاق که نیاز به مداخلات تخصصی‌تر داشتند از طریق هماهنگی با شبکه بهداشت به خانه‌ها یا مراکز جامع سلامت شهری ارجاع داده شدند اما با توجه به شرایط کرونا و محدودیت برای حضور در این مراکز، خدمات‌دهی چندان رضایت‌بخش نبود.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران اظهارداشت: نتایج پایش و غربالگری اولیه نشان داد که بیش از ۳۰ درصد دانش‌آموزان کشور در گروه‌های چاق و اضافه وزن قرار دارند که این آمار در شهر تهران، بیش از ۴۰ درصد بود و زنگ خطری به صدا درآمد.
وی با اشاره به اجرای مرحله دوم طرح «کوچ» از نیمه دوم بهمن و هفته اول اسفند گفت: در کل کشور در مرحله اول ۱۳ میلیون دانش‌آموز و در مرحله دوم ۱۱میلیون دانش‌آموز پایش شدند و در شهر تهران نیز در این مرحله ۸۹۰هزار و ۳۵۴ نفر و نسبت به مرحله اول ۸۶.۷۱ درصد دانش‌آموزان مورد پایش قرار گرفتند. در مرحله دوم، ۲.۸۲ درصد دانش‌آموزان خیلی لاغر، ۱.۱۱ درصد لاغر، ۵۸.۱۹ درصد با وزن طبیعی، ۲۴.۲۴ درصد با اضافه وزن و ۱۳.۶۵ درصد چاق تشخیص داده شدند که در مقایسه با آمار مرحله اول نشان دهنده این است که ضمن بهبود وضعیت دانش‌آموزان با وزن طبیعی، آمار دانش‌آموزان لاغر، اضافه وزن و چاق کاهش پیدا کرده است.
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش شهر تهران افزود: نتایج غربالگری و پایش کل کشور در زمینه دانش‌آموزان لاغر و کمتر از وزن طبیعی، حدود ۶ درصد و در تهران کمتر از سه درصد بود، برای این گروه هم مداخلات و مشاوره‌های تخصصی صورت گرفت. دختران در مرحله دوم در گروه‌های خیلی لاغر ۳.۰۸ درصد، لاغر یک درصد، وزن طبیعی ۶۴.۸۹ درصد، اضافه وزن ۲۲.۵۰ درصد و چاق ۸.۵۳ درصد و پسران در گروه‌های خیلی لاغر ۲.۵۰ درصد، لاغر ۱.۲۴ درصد، وزن طبیعی ۵۰.۱۷ درصد، اضافه وزن ۲۶.۰۶ درصد و چاق ۱۹.۷۰ درصد بودند. براساس نتایج به دست آمده چاقی و اضافه وزن در بین دانش‌آموزان پسر بیشتر از دختران است.
وی با اشاره به تحقق کنترل وزن و کاهش سه درصدی میزان چاقی و اضافه وزن دانش‌آموزان براساس اهداف اجرای طرح «کوچ» به صورت سالانه اظهارداشت: در وزن طبیعی، این امر محقق شده است و آمار دانش‌آموزان از ۵۵.۴۸ درصد به ۵۸.۱۹ درصد رسیده است، در مرحله اول بیش از ۴۰ درصد دانش‌آموزان اضافه وزن و چاقی داشتند که در مرحله دوم، این آمار به ۳۷.۸۹ درصد کاهش پیدا کرده است.
کاهش سه درصدی دانش‌آموزان با طرح کوچ
محمد جعفری مدیرکل تربیت بدنی و فعالیت‌های ورزشی وزارت آموزش و پرورش به ایرنا گفت: اجرای طرح کوچ (کنترل وزن و چاقی) با هدف کمی کاهش سالانه سه درصد از میزان چاقی دانش‌آموزان بود که این میزان در سال ۹۹ محقق شد. در سنجش اولیه طرح کوچ در کشور ۳۰.۱ درصد دانش‌آموزان دارای اضافه وزن و چاقی، ۶۳.۹ درصد دانش‌آموزان وزن طبیعی و ۶ درصد دانش‌آموزان خیلی لاغر و لاغر بودند.
وی ادامه داد: با اجرای این طرح، سالانه باید سه درصد وضعیت چاقی و لاغری دانش‌آموزان اصلاح شود، دانش‌آموزان چاق و یا دارای اضافه وزن و یا لاغر و خیلی لاغر به مشاوران تغذیه ارجاع داده شدند و در بین دانش‌آموزان لاغر و خیلی لاغر اضافه وزن و دانش‌آموزان چاق و خیلی چاق نیز کاهش وزن داشتند.
وی به شرایط شیوع ویروس کرونا و تعطیلی بودن مدارس اشاره کرد و افزود: در صورتی که فعالیت آموزشی تعطیل نبود، به طور قطع به هدف بالاتری دست پیدا می‌کردیم تا دانش‌آموزان فعال و پویا داشته باشیم.
کم تحرکی و پرخوری دلیل چاقی کودکان
دکتر گلبن سهراب متخصص تغذیه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه چاقی کودک ممکن است دلایل مختلفی داشته باشد، گفت: یکی از شایع‌ترین دلایل اضافه وزن در کودکان سبک غلط زندگی، کم تحرکی و پرخوری است. مشکلات مرتبط با سلامت جسم اولین مساله ای است که کودکان دچار اضافه وزن با آن روبرو هستند، افزایش میزان ابتلا به بیماری‌های مزمن متعدد شامل بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت نوع ۲، پرفشاری خون، افزایش چربی‌های خون، بیماری‌های کبدی و بیماری‌های تنفسی از جمله این مشکلات است.
سهراب افزود: مواردی مانند آسیب به سلامت روان، اضطراب، افسردگی، عدم پذیرش توسط همسالان، اعتماد به نفس پایین و موفقیت‌های تحصیلی کمتر در کودکان و نوجوانانی که مبتلا به اضافه وزن یا چاقی هستند بیشتر مشاهده می شود.
وی به خانواده ها توصیه کرد: در گام نخست برای کنترل وزن کودکان بهتر است، یک آزمایش خون در زمینه تعیین غلظت هورمون های موثر در چاقی به ویژه هورمون های تیروئیدی و کورتیزول صورت گیرد تا مطمئن شویم چاقی کودک ناشی از مشکلات هورمونی نیست، در صورت وجود مشکلات هورمونی باید مشکل توسط پزشک متخصص برطرف شود تا تجویز راهکارهایی مانند افزایش فعالیت بدنی و رژیم غذایی موثر واقع شود و در صورتی که مشکل پرخوری کودک ناشی از مشکلات روانی باشد باید با روانشناسان در این مورد مشورت شود.
این متخصص تغذیه ادامه داد: کودکان باید روزانه ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشند که می تواند در چندین مرحله در روز انجام شود. والدین سعی کنند کودک را به انجام بازی ها و ورزش های پر تحرک تشویق کنند. باید ساعت تماشای تلویزیون و بازی های کامپیوتری در روز به حداقل برسد مطالعات زیادی نشان داده که این شیوه زندگی در کودکان با افزایش وزن آنها ارتباط مستقیم دارد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: معمولا برای کودکان و نوجوانان در حال رشد رژیم کاهش وزن مانند بزرگسالان توصیه نمی شود چون پیروی از رژیم های کاهش وزن ممکن است باعث اختلال رشد در این گروه سنی شود و تنها یک برنامه غذایی که مطابق با نیازهای کودک اعم از انرژی، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی تنظیم شود.
وی با اشاره به اینکه میزان کاهش وزن مجاز برای کودکان ۲ تا ۵ سال، نیم کیلوگرم در ماه و برای کودکان ۶ تا ۱۱ سال حداکثر یک کیلوگرم در ماه است تاکید کرد: نوجوانان بالاتر از ۱۲ سال مجاز به کاهش یک کیلوگرم در هفته هستند، اصلاح رژیم غذایی کودکان با اعمال تغییرات در برنامه غذایی روزانه امکان پذیر است.
سهراب افزود: محدود کردن دسترسی کودکان به تنقلات پرکالری مهمترین توصیه برای کنترل وزن کودکان است و تنقلاتی مانند چیپس و پفک انرژی خیلی زیادی تولید می کنند و بسیار چاق کننده هستند، ولی حاوی مواد موردنیاز رشد کودک مانند ویتامین ها و مواد معدنی نیستند.
وی اضافه کرد: لبنیات منبع بسیار خوب پروتئین و کلسیم هستند این گروه از موادغذایی برای رشد کودکان ضروری است، بستنی حاوی شکر و چربی زیادی است و نباید به عنوان جایگزین شیر و لبنیات به خصوص در کودکانی که مستعد اضافه وزن و چاقی هستند استفاده شود.
این متخصص تغذیه تصریح کرد: کودکانی که والدین‌شان چاق هستند خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی تهدیدشان می کند همچنین چاقی بیشترین شیوع را در میان تک فرزندان و کمترین شیوع را در میان کودکان خانواده‌های شلوغ دارد. در کودکان به خصوص سنین پیش دبستان والدین بیشترین نقش را در شکل‌گیری الگوهای غذایی دارند چرا که غذا خوردن در کنار خانواده از موارد بسیار مهم و تاثیرگذار در ایجاد آرامش و شکل گیری عادات غذایی صحیح در کودکان است. زیاده‌روی در مصرف غذاهای سالم نیز می‌تواند باعث ایجاد اضافه وزن و چاقی در کودکان شود.
دکتر سهراب اهمیت خواب کافی برای پیشگیری از اضافه وزن و بروز چاقی را مورد توجه قرار داد و گفت: مطالعات نشان داده اند کودکانی که به اندازه کافی می خوابند کمتر مبتلا به چاقی می شوند.
