به گزارش روز یکشنبه ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، به تازگی کتاب ارزشمندی با عنوان زندگی در زیستگاه های سخت Life in Extreme Environments در ۱۵ اکتبر سال ۲۰۲۰ در قدیمی ترین انتشارات جهان، انتشارات دانشگاه کمبریج Cambridge University Press به چاپ رسیده است، تیم تحقیقاتی از کشور ما فاطمه حیدری (دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست)، حسین ریاحی و زینب شریعتمداری از دانشکده علوم و تکنولوژی های نوین زیستی دانشگاه شهید بهشتی در نگارش و تهیه یک فصل از این کتاب همکاری کرده اند.
در سال‌های اخیر توجه زیادی به فرم‌های مختلف زندگی موجود در زیستگاه‌های سخت شده است. تمام آرکی‌باکتری، یوباکتری و یوکاریوت‌های که شرایط بهینه رشدی برای آنها در محدوده‌ای خارج از حدود نرمال است، اکستریموفیل نامیده می‌شوند.
به‌عنوان مثال، میکروارگانیسم‌های مقاوم به پرتو آنهایی هستند که می‌توانند در محیط‌های با پرتوهای یونی و غیر یونی زیاد به‌طوری‌که می‌تواند برای سایرین کشنده باشد، زنده بمانند. این محیط‌های اکستریم را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: شرایط سخت فیزیکی (دما، فشار، پرتوهای الکترومغناطیس اعم از یون‌ساز و غیر یونی و پرتوهای کیهانی) و شرایط سخت شیمیایی (pH، شوری، خشکی و مسموم‌کننده های گازی) ازجمله این ترکیبات Toxicant می‌توان به فرم‌های فعال اکسیژنی و نیتروژنی، ردوکس، فلزات سنگین و غیره اشاره کرد.
در ابتدا کاربرد اصلی اکسترموفیل‌ها شناسایی آنها برای استخراج آنزیم‌های حساس به گرما در کاربردهای صنعتی بود. اگرچه، ترکیبات دیگری مثل پروتئین‌های ضد انجماد، لیپیدهای ثبات دهنده به غشا سلولی، آنتی‌اکسیدانت ها، عوامل ضد پرتو و دیگر ترکیبات با اثرات درمانی با منشأ اکسترموفیل دیده شده‌اند.
در کتاب " زیستگاه های سخت" آمده است که از سنگرهای عمیق اقیانوس و قطب های جغرافیایی گرفته تا فضا، موجودات زنده را می توان در شرایط بسیار سخت زندگی مشاهده کرد. این کتاب روایتی فریبنده از این سیستم ها و ساکنان خارق العاده آنها، همان "افراطیون" ارائه می دهد. یک گروه تحقیقاتی متنوع و چند رشته ای از کارشناسان در مورد پاسخ ها و سازگاری ها برای تغییر شرایط، تنوع زیستی، فرآیندهای انرژی زیستی و فعل و انفعالات زیست شناختی و غیر زنده ؛ محیط های قطبی؛ زندگی و سکونت در زیستگا ه های سخت، از جمله جستجو برای بیوگرافی ها در محیط فرازمینی بحث می کنند.
سردبیران این مجموعه ارزشمند تأکید می کنند که درک این سیستم ها برای افزایش دانش ما و استفاده از پتانسیل آنها مهم است اما متاسفانه این موضوع کم تر مطالعه شده است.
با توجه به تهدید این محیط ها و عوامل زنده و زیستی حاضر در آن ها، ناشی از تغییرات آب و هوایی و تأثیرات انسانی، این کتاب به موقع و همچنین به ضرورت مستند سازی این سیستم ها می پردازد. این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران فارغ التحصیل در زمینه های حفاظت، زیست شناسی دریایی، زیست شناسی تکاملی، تغییرات محیطی و نجوم کمک می کند تا درک بهتری از چگونگی زندگی در این محیط ها و حساسیت یا مقاومت آنها در برابر تغییر داشته باشد.
ایران با تنوع وسیع زیستی در سطح زیستگاه، گونه و ژن در این کتاب مورد توجه واقع شده و تیم تحقیقاتی از کشور ما فاطمه حیدری، حسین ریاحی و زینب شریعتمداری از دانشکده علوم و تکنولوژی های نوین زیستی دانشگاه شهید بهشتی، در نگارش و تهیه یک فصل از این کتاب همکاری کردند.
در این فصل به یک نمونه از زیستگاه های سخت و البته ارزشمند اشاره شده است. میکروجلبک‌های اکستریموفیل حاضر در این زیستگاه‌ها از نظر بیوتکنولوژی بسیار حائز اهمیت هستند که در کتاب مذکور شرح جامعی از آنها بعمل آمده است.
