خبرگزاری فارس ـ حوزه مسجد و هیأت ـ امیرحسین کسائی: هیأت‌های قدیمی در تهران هنوز پای کارند و در ایام مناسبتی سال، دلدادگان اهل بیت(ع) را دور هم جمع می‌کنند تا محفلی برای یاد خدا به وجود آورند. یکی از این هیأت‌های قدیمی شهر که حالا حدود ۹۶ سال دارد، هیأت «نوباوگان قنات‌آباد» در خیابان مولوی تهران است.
عزت الله رضایی ناظم و مسئول فعلی هیأت نوباوگان قنات‌آباد
چرا نوباوگان قنات‌آباد؟
شاید بپرسید چرا اول نام این هیأت عبارت نوباوگان آمده است؟ در سال ۱۳۴۷ هجری قمری (حدود سال ۱۳۰۷ شمسی) این هیأت تأسیس شده است. عزت‌الله رضایی ناظم و مسئول فعلی هیأت می‌گوید: «این هیأت در ابتدا نامش کودکان ابوالفضلی بود که به همت آقای مقدسیان ایجاد شده بود و بعد به نام نوباوگان قنات‌آباد تغییر نام داد. سن افراد حاضر در این هیأت، کم بود و نوباوه به حساب می‌آمدند و اصلاً همین کودکان، هیأت را تاسیس کردند. به غیر از آقای مقدسیان افرادی همچون میرزاعلی ارباب، علی اردکانی، اکبر ناظم، سیدعزیز ناظری و ... در سنین کودکی این هیأت را تاسیس کردند. برای همین، نامش شد نوباوگان قنات‌آباد. مسئولیت هیأت، ابتدا با حاج آقای مقدسیان بود. بعد از درگذشت ایشان، مسئولیت بر عهده حاج اکبر ناظم، آقای ارباب و همچنین آقای ناظری قرار گرفت. آقای ناظری صاحب ملک فعلی حسینیه بود که در سال ۱۳۵۶ شمسی، آن را خرید.»
مرحوم حاج اکبر ناظم موسس هیأت نوباوگان قنات‌آباد
حاج اکبر، هم ناظم بود هم مداح
حاج اکبر، ابتدا تنها ناظم جلسه بود. برای همین هم او را حاج اکبر ناظم می‌نامیدند. حاج حسن ناظم نوحه‌خوان هیأت بود، اما بعدها بزرگان هیأت تصمیم گرفتند خود حاج اکبر، نوحه‌خوانی هیأت را دست بگیرد. بر این اساس شد که حاج اکبر هم نظامت می‌کرد و هم نوحه‌خوان هیأت شد. رضایی می‌گوید: «زمانی هم که هیأت نوجوانان به نوباوگان پیوست، حاج اکبر بزرگ‌تر بچه‌های «نوجوانان» شد و بسیاری معتقدند، قنات‌آباد را حاج ناظم، قنات‌آباد کرد. هیأت ما ابتدا سیار بود و هر هفته شب‌های پنجشنبه و جمعه برگزار می‌شد. بعد از سال ۱۳۵۶ که این مکان خریداری شد و بعد از بازسازی‌هایی که در این حسینیه انجام شد، به صورت ثابت در محل فعلی مجلس برپا می‌کنیم. این مکان در گذشته بازارچه قنات‌آباد بود که در حال حاضر نام آن شهید شاه‌حسینی است.»
نماهنگی از نوحه «سلام ما سلام ما به کربلای اطهرت» با نوای مرحوم حاج اکبر ناظم
حاج اکبر در لحظه، شعر می‌سرود
در احوالات حاج اکبر ناظم شنیده‌ایم که بالای منبر و یا روی چهارپایه که شعر می‌خواند، همواره یک نفر با قلم و کاغذ کنار او بود و اشعار را می‌نوشت. از حاج عزت‌الله علت را پرسیدم که می‌گوید: «حاج اکبر سواد زیادی نداشت، فی‌البداهه شعر و نوحه می‌گفت و می‌خواند. در زمان هیأت و یا زمان‌هایی که به بازار می‌رفتیم، افرادی بودند که وقتی حاج اکبر شعر و نوحه می‌خواند، متن آن را می‌نوشتند. ما هنوز هم در هیأت، گاه با دم‌ها و نوحه‌های حاج اکبر سینه‌زنی می‌کنیم. در محرم هر شب با دم‌های حاج اکبر آقا شروع می‌کنیم. دم هایی مانند «مهجة قلب نبی یا ثارالله و ابن ثاره/ بنما نظاره رؤوسنا المکشوفه یاحسین مظلوم/ گشته مهیا زینب بحر اسیری/ کو عون و جعفر، عباس و اکبر». این دم مخصوص روز عاشوراست که امام حسین(ع) شهید شده و حضرت زینب(س) بالای سر امام حسین می‌رود. یا دم شب‌های جمعه حاج اکبر این بود که هنوز هم می‌خوانیم: «شب‌های جمعه حضرت زهرای مرضیه/ با هاجر و با مریم و حوا و آسیه/ آید پریشان از جنان بر دشت ماریه/ با دیده گریان/ بر شاه مظلومان *** گاهی رود اندر کنار مرقد عباس/ ریزد سرشک غم برای آن نکو انفاس/ گاهی رود در خیمه گه با جمله حوریه/ کو نور عین من/ بی‌سر حسین من»
تصویری از درگذشتگان هیأت نوباوگان قنات‌آباد که تصاویرشان در حسینیه نصب شده است
اعتماد راسخ حاج اکبر به اهل بیت(ع)
حاج اکبر ناظم اعتقاد راسخی به اهل بیت(ع) داشت. محرم سال ۱۳۳۶، دختر ۷ ماهه حاج‌اکبر به شدت بیمار می‌شود. پدر و مادر به هر دری می‌زنند تا شاید بچه بیمارشان خوب شود، اما فایده‌ای نداشته. روزبه‌روز حال او بد‌تر می‌شود تا اینکه روز تاسوعا، معصومه از شدت بیماری دیگر نای شیر خوردن هم نداشته و حال احتضار پیدا کرده. او را رو به قبله می‌خوابانند. حاج اکبر در این شرایط وضو می‌گیرد و عبای مداحی روی دوش می‌اندازد تا راهی هیأت شود. به او اعتراض می‌کنند، اما او خیلی محکم جواب می‌دهد: «می‌روم تا شفایش را بگیرم». در راه، خبر فوت دختر را به او می‌دهند، اما باز هم به راه خود می‌رود. قبل از نوحه‌خوانی می‌گوید: «از دو نفر دو کار برمی‌آید. از اکبر ناظم، روضه خواندن و از حضرت اباالفضل زنده کردن مرده‌ها». او نوحه می‌خواند و جمعیت، سینه می‌زند. بعد از مدتی همسرش که در تدارک کفن برای نوزاد بود، می‌بیند او زنده شده است. رضایی با تایید این نقل می‌گوید: «ایشان اگر نزدیک‌ترین شخص‌شان از دنیا می‌رفت، تحت هر شرایطی خود را به هیأت می‌رساند و وظیفه خود می‌دانست که نوحه‌خوانی کند. نوحه‌ای گفته بود که سبکش به سبک‌های قبلی ایشان نمی‌خورد و برایش حاشیه ایجاد شده بود. در جواب گفته بود: من هر دمی که ائمه(ع) بر زبان من بگذارند، می‌گویم.»
تصویری قدیمی از اعضای هیأت نوباوگان قنات‌آباد
همچنان همان شیوه سنتی عزاداری پابرجاست
بعد از حاج اکبر ناظم در هیأت نوباوگان قنات‌آباد، مداحان سرشناسی هم روضه خواندند، اما همچنان همان رسم و شیوه قدیمی و سنتی حاج اکبر رواج دارد و در مراسم مختلف هنوز یاد و نامش با نوحه‌هایی که به یادگار گذاشته، وجود دارد. رضایی می‌گوید: «سیره هیأت ما سنتی است. ما اول، زمینه می‌خوانیم. بعد از آن دم می‌دهند و سینه می‌زنیم. بعد از آن شور می‌خوانند. البته شور ما با مدل‌های امروزی متفاوت است. اگر برای امام حسین باشد برای مثال می‌گوییم: «یا حسین یا حسین» اگر شب تاسوعا باشد، می‌گوییم: «عباسم عباسم رفتی تو از دستم» یا «چیدن گل یاسم را به راهت دادم من عباسم را» این‌ها دودمه‌هایی است که خوانده می‌شود. در آخر نیز برای امام زمان(عج) خوانده و سینه‌زنی می‌کنیم. بعد از آن هم سلام می‌دهیم و دعا می‌خوانیم.
سیدمهدی قوام در قید رقم پاکت نبود
هیأت نوباوگان قنات‌آباد از همان روزهای نخست، محل منبر و وعظ سخنران‌های مطرح بود. افراد زیادی همچون سیدمهدی قوام، شیخ رضا سراج، علی‌اکبر ناطق نوری، شیخ محمود فاضل کاشانی، سیدابوالقاسم شجاعی، سیدجعفر موسوی، صانعی، هاشمی رفسنجانی، مجتهد شبستری و بسیاری از افراد دیگر در هیأت منبر رفته‌اند. رضایی با نقل خاطره‌ای از سیدمهدی قوام می‌گوید: «من در آن زمان که او منبر می‌رفت، کودک بودم و چون ایشان در سطح بالایی الهیات می‌دانست و صحبت می‌کرد، متوجه نمی‌شدیم. به حاج اکبر می‌گفتیم که ما درکی از سخنان ایشان نداریم اما باز می‌گفت پای منبر بنشینید و در حد توان درک کنید. خاطرات زیادی از آقای قوام همه شنیده‌اند که ایشان رفته‌اند و پاکت منبر خود را به زنی بدکاره در خیابان دادند و موجب تحول او شدند. اما من خاطره دیگری نقل می‌کنم. آقای قوام بسیار سربه زیر بود و لحظه‌ای که وارد جلسه می‌شد به همه سلام می‌کرد و زمانی که روی منبر می‌نشست، چهارزانو بود. زمانی هم که شروع به صحبت می‌کرد، برایش مهم نبود چه تعداد نفرات پای منبرش هستند. هر حرف و نصیحتی که لازم می‌دانست، بیان می‌کرد. سید مهدی قوام به هیچ عنوان در مورد پول صحبت نمی‌کرد. چند سال هیأت ما منبر رفت، اما هیچ‌گاه نگفت این مقدار بدهید.»
پرچم قدیمی هیأت نوباوگان قنات‌آباد که در مقابل دسته عزاداری هیأت حرکت داده می‌شود
ماجرای «ایران. تهران» روی پرچم هیأت
روی پرچم اصلی هیأت نوباوگان قنات‌آباد درج شده است که «ایران. تهران» این عبارت برایم سوال شد که از آقای رضایی پرسیدم: چرا هیأت شما روی پرچمش این عبارت را درج کرده است. او می‌گوید: «حاج اکبر ناظم هر سال هیأت را به کربلا می‌برد. اولین سال که به کربلا رفتیم، ایشان دم عربی داد و همه جواب دادیم و سینه زدیم. دیگران تصور کردند که ایشان، عرب است و از او سئوال می‌پرسیدند که متعلق به کدام بلاد هستید؟ حاج اکبر برای همین روی پرچم هیأت سوزن‌دوزی می‌کند: «ایران. تهران» و هنوز این عبارت روی پرچم ماست. در یک سفر که به کربلا رفته بودیم، دسته عزاداری ما وارد حرم شد. حاج اکبر رو به هیأتی‌ها کرد و گفت: اینجا هم من باید برای شما بخوانم؟ با همین یک جمله جمعیت را منقلب می‌کند و همه به شدت می‌گریند. روی پرچم هیأت ما یک تاج هم بود. بعد از انقلاب تصور کردیم تاج مشکل دارد، با سوزن آن را درآوردیم!»
تصویری از اعضای هیأت نوباوگان قنات‌آباد در مشهد در دهه هفتاد
این هیأت هرسال برای برپایی مراسم راهی مشهد می‌شد
هیأت هفتگی که نزدیک ۱۰۰ سال سابقه دارد
جلسات هفتگی هیأت نوباوگان قنات‌آباد نزدیک ۱۰۰ سال است که هر هفته برگزار شده است. این جلسات، ابتدا سیار بود، اما حال به صورت ثابت در یک مکان برگزار می‌شود. رضایی می‌گوید: «جلسات هفتگی ما در منزل حاج آقا مقدسیان برگزار می‌شود. در قسمت بازارچه در محله ما، کوچه‌ای به نام مقدسیان است که منزل او در آن قرار دارد و در روزهای پنج شنبه جلسات ما در آنجا برگزار می شود. این جلسات در این صد سال همیشه در شب‌های جمعه برگزار می‌شد.»
فیلم عزاداری روز ۷ محرم ۱۳۹۸ هیأت نوباوگان قنات‌آباد در بازار تهران
وقتی حاج اکبر هیأت را به بازار برد
قبل از انقلاب اسلامی، رسم بود که هیأت‌های عزاداری دسته خود را به بازار تهران می‌بردند تا عزاداری کنند. در این برنامه تنها هیأت‌هایی را راه می‌دادند که از صنوف باشند. هیأت قنات‌آباد جز صنف نبود، اما حاج اکبر قصد کرده بود دسته را به بازار ببرد. برای همین نقشه دیگری چید. رضایی می‌گوید: «حاج اکبر، هیأت ما را با هیأت نجارها یکی کرد و به سمت بازار می‌رفتیم. هیأت قنات‌آباد از اولین‌های دسته‌روی در عزاداری مسلمیه در بازار شهرری هم بود. در آن زمان هیأت‌های بنی‌فاطمه، مداح‌ها، قنات‌آباد و پاچنار از سردمداران هیأت‌ها در عزاداری مسلمیه بودند.»
توضیحات عزت‌الله رضایی مسئول هیأت در خصوص پیشینه هیأت نوباوگان قنات‌آباد
هیأت نوباوگان قنات‌آباد هنوز هم پابرجاست و حسینیه آن‌ها در خیابان مولوی، روبروی بانک کارگشایی،کوچه شاه حسینی، کوچه کیهانی واقع است. حتماً در یکی از مناسبت‌ها مهمان مجلس آن‌ها شوید تا در حال و هوای عزاداری‌های سنتی تهران هم دقایقی برای اهل بیت(ع) اشک بریزید.
انتهای پیام/
