مرتضی کرمی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اهمیت کارورزی دانشجویان در آموزش عالی، اظهار کرد: رشته‌های دانشگاهی در آموزش عالی با هدفی مشخص ایجاد می‌شوند. معمولا در دانشگاه‌ها به ازای هر رشته دانشگاهی مشاغلی در جامعه وجود دارند. انتظار ما از دانش آموختگان هررشته نیز این است که آمادگی کافی برای حضور در محیط اشتغال را کسب کنند.
وی افزود: رشته‌های محدودی مانند دروس علوم پایه با اینکه ارتباط مستقیمی با یک شغل مشخص ندارند اما غایت نهایی آن‌ها کمک به مشاغل موجود در جامعه است. این مهم زمانی تحقق پیدا می‌کند که ما در برنامه‌های دانشگاهی فرصت‌هایی را برای کارورزی و کارآموزی دانشجویان فراهم کنیم. انتظار عمل از دانشجویانی که در کلاس درس زندانی شدند بسیار ناصواب است.
عضو هیأت علمی گروه مطالعات برنامه درسی و آموزش دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: کارکرد اصلی کارورزی در آموزش‌های دانشگاهی این است که میان علم دانشگاه در دروس مختلف و آنچه در عرصه عمل صورت می‌گیرد پیوند ایجاد کند. هدف از ارائه دروس کارآموزی در برنامه‌های دانشگاهی بالابردن سطح مهارتی دانشجویان است. این دروس در سالیان گذشته خیلی موثر واقع نشدند. علت این امر نیز رهاشدگی آن‌ها در نظام آموزش عالی ما است. در دانشگاه‌ها برای هر رشته برنامه درسی و سر فصل‌های خاص هر درس مطرح شده است. درحالی که برای دروس کارورزی چارچوبی مشخص نشده است.
کرمی خاطرنشان کرد: مدت زمان دروس عملی نسبت به نظری بیشتر است. هر واحد درسی نظری ۱۶ ساعت است درحالی که هر یک واحد درس عملی ۶۴ ساعت است. بنابراین دانشجویان برای گذراندن یک درس دو واحدی بایستی ۱۲۸ ساعت کارورزی کنند. این حضور زیاد در عرصه عمل می‌تواند برای رسیدن به اهداف کارورزی بسیار موثر باشد. اساتید پیدا کردن یک محیط کارورزی را به عهده خود دانشجو می‌گذارند. سازمان‌ها نیز در راستای پذیرش دانشجویان عمدتا همکاری ندارند، این مشکل نیز به نبود یک رابطه ساختارمند میان دانشگاه و محیط‌های کاری باز می‌گردد.
وی تصریح کرد: با وجود اینکه در دانشگاه واحدی تحت عنوان «ارتباط با جامعه و صنعت» وجود دارد اما از گذشته تا کنون در این مسیر با چالش‌های بسیاری روبرو بوده‌ایم. مشکل نیز به نبود ساختار مشخصی برای برقراری ارتباط باز می‌گردد. دانشجویان نیک بخت که فضایی برای گذراندن کارورزی پیدا می‌کنند به دلیل نبود نظارت صحیح بر محیط از طرف دانشگاه با شرایط دشواری روبرو هستند. در محیط‌های کاری متاسفانه برخی کارهای پیش پا افتاده به دانشجویان محول می‌شود که گاها ارتباطی با تخصص آن‌ها ندارد. در صورتی که تجربه زیستی دانشجویان را در محیط‌های کارورزی بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که کارورزی یک تجربه مفید و ارزنده برای دانشجویان نیست. دانشجویان احساس می‌کنند که وقتشان به بطالت گذشته و حتی گاها با تجربه‌های منفی روحی و روانی توام بوده است.
رئیس گروه برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: متاسفانه در کشور ما شرایطی پیش آمده است که افراد و به‌ویژه مجموعه‌های خصوصی با هدف رسیدن به مقاصد خود نوید همکاری می‌دهند. در نتیجه فعالیتی که یک عضو هیات علمی با هزینه‌های بیشتر برای آن‌ها انجام می‌دهد را بدون هزینه و به کمک دانشجویان به نتیجه می‌رسانند. ضعف اصلی در مشاهده چنین اتفاقاتی بازهم به نبود ساختار مشخص برای گذراندن دوره‌های کارآموزی باز می‌گردد. دوره‌های کارورزی در کانادا معروف به کوآپ است. دراین دانشگاه‌ها صنعت ویژگی‌های خود را به دانشجویان عرضه می‌کند و در واقع برای جذب کارآموز رقابت میان صنایع است. درحالی که در ایران این رقابت در میان دانشجویان است.
کرمی تشریح کرد: در گروه کامپیوتر دانشجویان پس از گذراندن چهار ترم تحصیلی، تابستان و ترم پنجم را در دوره‌های کارآموزی می‌گذرانند و سپس پس از پایان دوره کارآموزی مجددا از ترم ششم به تحصیل دروس تخصصی می‌پردازند. در نتیجه گذراندن واحد عملی دانشجویان دروس تخصصی خود را با در نظر داشتن اهمیت بیشتر یاد خواهند گرفت. دانشجویان پزشکی از ابتداء تحصیل خود شاهد برقراری ارتباطی خوب میان آموزش و عرصه عمل هستند.
وی گفت: دستاورد اول ما در طرح کوآپ برقراری ارتباط میان عمل و آموزش و ایجاد دید قدرشناسانه در دانشجو برای یادگیری دروس تخصصی است. دستاورد دوم نیز فراهم آوردن زمینه اشتغال است. طبق آماردریافتی از دانشکده مهندسی در خصوص میزان آمادگی گروه کامپیوتر در طرح کوآپ نتیجه گرفته شد که دانشجویان آمادگی خیلی خوبی برای ورود به عرصه کار و حتی پذیرش توسط دانشگاه‌های مطرح دنیا کسب کرده‌اند.
رئیس گروه برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: کارورزی در دانشگاه اتفاق نمی‌افتد بلکه در سازمان‌ها رخ می‌دهد. طرح کارآموزی وزارت کار و طرح تاپ وزارت صنعت، معدن و تجارت در سطح کشور اجرا می‌شود و جزو طرح‌های کلیدی این دو وزارتخانه است. این طرح‌ها نشان می‌دهند که موضوع اشتغال دانشجویان تنها برعهده وزارت علوم نیست و در این زمینه نیازمند هم‌افزایی میان ارکان مختلف هستیم. وجود یک ساختار هم‌افزایانه میان دستگاه‌های متولی اشتغال برای اجرای موفقیت آمیز کارورزی ضروری است.
کرمی افزود: بخش عمده‌ای از نبود ساختار در میان دانشگاه و صنعت مرتبط با نقصان ساختاری دانشگاه‌ها است. اگر قرار باشد دانشگاه نسبت به نیاز جامعه پاسخ دهد بایستی در ابتدا در بخش آموزش رشته‌های تحصیلی متناسب با نیاز جامعه ایجاد و بازنگری شوند. درحال حاضر دانشگاه فردوسی مشهد مانند تمام دانشگاه‌های سطح کشور حوزه ارتباط با جامعه در حوزه معاونت پژوهشی است. گویی که دانشگاه خلق شده است تا در عرصه فناوری و پژوهش به دانشگاه خدمت کند. درحالی که خط مقدم پاسخ به نیاز جامعه آموزش است. زمانی می‌توانیم به حل مشکلات جامعه امیدوار باشیم که نیروهای حاضر در جامعه درست تربیت شده باشند.
وی ادامه داد: وجود کارورزی در برنامه‌های درسی تمام رشته‌های دانشگاهی ضروری است. اما نکته مهمتر در خصوص نحوه اجرای کارآموزی است. متاسفانه در برخی رشته‌ها به دلیل مشکلاتی که بر سر راه کارآموزی وجود دارد شاهد درخواست این گروه‌ها برای اختیاری شدن درس کارآموزی هستیم. قاعدتا هدف این گروه‌های درسی برای اختیاری کردن این دروس عدم استقبال از آن‌ها توسط دانشجویان است. ما قرار نیست تنها در درس کارورزی افراد را موفق تربیت کنیم. کارورزی تنها سه واحد از ۱۴۰ واحدی است که دانشجویان بایستی بگذرانند. سایر دروس نیز از اهمیتی مشابه کارورزی و چه بسا بیشتر برخوردار هستند. دانشجویان را باید در تمام دروس تا حد ممکن به عمل واداشت.
برخی اساتید دانشگاه خود را «برج عاج نشین» تصور کرده‌اند
رئیس گروه برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه فردوسی مشهد بیان کرد: در مقایسه با دانشجویان علوم پزشکی که در بدو تحصیل به روش‌های مختلف وارد حیطه کار در بیمارستان‌ها می‌شوند، آموزش و پرورش به سختی دانشجویان وزارت علوم را به بهانه وجود دانشگاه فرهنگیان در محیط‌های کاری خود راه می‌دهد. از دید من مقصر اصلی در بحث عدم وجود ارتباطی ساختارمند میان دانشگاه و جامعه، دانشگاه است. بسیاری از اساتید دانشگاه خود را «برج عاج نشین» تصور کرده و صنعت را از علم روز دنیا عقب مانده می‌دانند. اساتید رفتن به سمت حل مشکلات جامعه را عقب ماندن از علم می‌دانند. دلایل متعددی باعث شده تا اساتید ماندن پشت میز هیات علمی خود را به دیگر فعالیت‌ها ترجیح دهند.
کرمی تشریح کرد: نگاه صنعت به دانشجویان مراجعه کننده برای کارآموزی بیش از اینکه «یار» باشد «بار» است. دانشجویان باید بدانند اگر به صنایع ثابت کنند که می‌توانند برای آن‌ها مفید واقع شوند قطعا مورد استقبال قرار خواهند گرفت. صنایع در صورتی که بدانند دانشجویان حتی یک درصد از توان اساتید خود را کسب کردند آن‌ها را می‌پذیرند. متاسفانه این باور در صنعت ما وجود ندارد که دانشجو و دانشگاه می‌توانند حل کننده مسائل باشند. علت نپذیرفتن دانشجو توسط صنعت این است که ما به علت وجود باورهای غلط نتوانستیم در عمل مشکلات صنعت را حل کنیم. عمده اعضاء هیات علمی ما از ابتداء آموزش دانشگاهی خود تا به امروز در عرصه صنعت حضور پیدا نکرده‌اند.
دانشجویان اعتماد به نفس کافی برای حل مسائل را ندارند
وی خاطرنشان کرد: دانشجویان اعتماد به نفس کافی برای حل مسائل را ندارند. این مسائل غیرقابل حل نیستند اما دانشجویان اعتماد به نفس کافی را ندارند. علت این موضوع را نیز بایستی در آموزش‌های دانشگاهی جست‌وجو کرد. در مقطع کارشناسی اکثر واحدهایی که دانشجو می‌گذراند تئوری هستند. دانشجویان پزشکی باوجود اینکه چهارسال تحصیلی خود را در محیط عمل می‌گذرانند بازهم زمانی که برای طرح می‌روند دلهره دارند. با این وجود، چطور انتظار داریم که دانشجویان وزارت علوم با گذراندن کمتر از ۱۰واحد عملی در بسیاری از رشته‌ها بتوانند در محیط کار به خوبی عمل کنند. مادامی که در عرصه صنعت حضور دانشجویان را پررنگ نبینیم و کلاس‌های عملی را به بهترین نحو برگزار نکنیم این فرایند به خوبی انجام نخواهد شد.
رئیس گروه برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: برخی از رشته‌های دانشگاهی مانند فیزیک و شیمی محض بوده و پایه و مبنای رشته‌های کاربردی هستند. رشته‌ای نداریم که با جامعه در ارتباط نباشد، البته این ارتباط می‌تواند گاهی کم و زیاد شود. دوره کارآموزی موفق بیش از اینکه حاصل تلاش دانشجویان باشد نیازمند تلاش دانشگاه است تا الزامات لازم در این مسیر را فراهم کند. برای مثال ارائه درس کارورزی به شکل مشترک با بخش اجرایی می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد. به این شکل که استاد دانشگاه و مسئول محل کارآموزی با یکدیگر همکاری‌هایی برای آموزش صحیح و کامل‌تر به دانشجو داشته باشند.
کرمی گفت: مادامی که دروس کارورزی به شکل موجود برگزار شود اثربخشی لازم را نخواهد داشت. پاسخگویی رویکرد فناوری و پژوهش در دانشگاه باید به رویکرد جامعی که در آن آموزش نیز وجود داشته باشد تغییر پیدا کند. در این صورت می‌توانیم ارتباط با جامعه را در بخش آموزش به صورت نظام‌مند داشته باشیم. همچنین در ارزشیابی دانشجویان نیز بایستی یک استاد از صنعت و یک استاد از دانشگاه ناظر باشند. در این صورت سازمان‌ها نیز کمی احساس یار بودن را خواهند داشت. درحال حاضر انتخاب محیط کارورزی نیازمند چارچوب خاصی نیست.
وی اظهار کرد: یکی از مهمترین مسائل جامعه که تحت تاثیر شیوع کرونا قرار گرفت بحث آموزش بود. آموزش مجازی یک شبه ره صد ساله را طی کرد و از یک انتخاب به یک باید تبدیل شد. حتی دروس تئوری نیز با مشکلات عدیده‌ای مانند قطعی اینترنت و مسائل زیرساختی مواجه شد. درحال حاضر مسائل اولیه از بین رفته است اما واقعیت امر این است که فضای مجازی بازدهی آموزش حضوری را ندارد. با وجود شیوع کرونا شرایط خصوصا برای دروس عملی سخت‌تر شد. امروزه واقعیت مجازی می‌تواند تا بسیاری از مشکلات کاروزی‌ها را حل کند.
رئیس گروه برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه فردوسی مشهد تشریح کرد: همزمان با شیوع کرونا دانشگاه بازه مجاز گذراندن دروس کارورزی را به سه ترم افزایش داده است. اگر سازمان‌ها خود را نسبت به پذیرش دانشجویان موظف می‌دانستند راه کارهایی برای حل این مشکل نیز پیدا میشد. اما متاسفانه دانشگاه‌ها در زمینه آماده سازی دانشجویان و گذراندن دوره‌های کارورزی تنها هستند. فضای مجازی تنها در ظاهر از حضوری آسان‌تر است اما در باطن دارای دشواری‌های دوچندان است. باتوجه به اینکه کارورزی مبحثی سازمانی است، تولید و طراحی فضاهای مجازی به شکل یک طرفه از سمت دانشگاه‌ها میسر نیست.
انتهای پیام
