محسن هادی طحان زواره در گفت و گو با خبرنگار ایسنا افزود: بیشتر کشور ما در نقاط خشک و کم آب قرار داشته و هست و این باعث شده تا ساکنان آن از دیرباز برای دست یافتن به منابع آب تلاش کنند و در سرزمین های خشک و نیمه خشک ایران مخصوصا مناطق کویری حفر قنات متداول بوده است.
وی با بیان این که دستیابی به آب در این مناطق بسیار سخت و از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است، افزود: به همین دلیل تقسیم آب در این بخش ها امری مهم و دقیق بوده و وسایل و البته قوانینی در این خصوص وضع شده و مورد قبول و پذیرش همگان بوده است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی با اشاره به استفاده دقیق و هوشمندانه از وسایل سنجش و تقسیم آب در کشور تصریح کرد: این امر از سوء استفاده یا مناقشات احتمالی افراد و کشاورزان جلوگیری می کند.
هادی طحان در ادامه تصریح کرد: در بخش زواره اصفهان در گذشته ۱۴ قنات وجود بنام های
۱-قنات گرم ۲- قنات مهر ۳- قنات آذر بانان ۴- قنات کلانتر ۵- قنات گوون ۶- قنات وناب ۷- قنات خسرو ۸- قنات کهنگ ۹- قنات کهنگچه ۱۰- قنات ملاق ۱۱- قنات ملاقجه ۱۲- قنات مزاکانی ۱۳- قنات شیرجرد ۱۴- قنات مهرگرد ۱۵- قنات ونداب یا تقی آباد قرار داشته و وجود قنات دو طبقه جهانی " ارونه" در شهر اردستان نیز گواه بر اهمیت آب در منطقه کویری است.
وی ادامه داد: از این ۱۵ قنوات زواره فقط هفت رشته از آن دایر و بقیه متروک و بایر است.
هادی طحان در عین حال افزود: با توجه به وجود این قنوات در زواره و اهمیت آب این مایه حیات و عنصر اصلی زندگی اجتماعی و آبیاری، وجود وسایل دقیق آبیاری و سنجش زمان آب ضروری بوده است. به همین دلیل در منطقه زواره قبل از وجود ساعت، کاسه ای برای سنجش زمان آبیاری بکار می رفته که سرجه یا سرقه نام دارد.
به گفته وی، سرجه کاسه ای است از جنس مس و در ته آن روزنی دارد که روی آب گذاشته و بـه محض پرشدن در آب فرو می رود. کاسه مذکور هر ۱۲ دقیقه یک نوبت پر و در آب فـرو می رود و این به نسبت در زمان های بیشتر نیز محاسبه می شده است.
این پژوهشگر میراث فرهنگی با بیان این که امروزه محله ای در زواره(میدان وحدت) بنام "سر سِرَقه" معروف است و جای تقسیم آب در گذشته بوده است، گفت: کالیستنس مورخ یونانی که در لشکرکشی اسکندر مقدونی به ایران همراه او بود و رویدادهای روز و مشاهداتش را همیشه یادداشت می کرده در یادداشتی که بعداً با محاسبات تقویمی معلوم شده که متعلق به سپتامبر ۳۲۸ پیش از میلاد است، نوشته است که در اینجا (ایران)، در دهکده ها که آب را برحسب نوبت به کشاورزان برای آبیاری می دهند، یک فرد از میان آنان (کشاورزان) انتخاب می شود تا بر زمان نوبت (و تقسیم زمانی سهام) نظارت داشته باشد.
وی افزود: این فرد در کنار مجرای اصلی آب و محل انشعاب آن میان کشاورزان، بر سکویی می نشیند و ظرفی فلزی را که سوراخ بسیار ریزی در آن تعبیه شده و در ظرفی بزرگتر و پر از آب قرار می دهد که پس از پر شدن ظرف کوچک (یک بار و یا چند بار) که به آهستگی و طبق محاسبه قبلی ابعاد سوراخ آن صورت می گیرد، آب را قطع و آن را به جوی کشاورز دیگر باز می کند و این کار دائمی است و این وسیله (ساعت آبی) عدالت را برقرار کرده و از نزاع کشاورزان بر سر آب مانع می شود و ...
هادی طحان گفت: با توجه به این گزارش کالیستنس می توان گفت که ساعت آبی قبل از دوره اسکندر مقدونی در ایران گسترده بوده و اختراع آن باید در سده های قبل در ایران روی داده باشد.
انتهای پیام
