کیسه صفرا یک اندام کوچک گلابی شکل در قسمت بالای شکم سمت راست و زیر کبد است که در آن، مایع زرد رنگی که به هضم چربی کمک میکند جمع میشود، که در طول فرآیند هضم، کیسه صفرا، مایع را از طریق مجاری وارد روده میکند.
سنگ کیسه صفرا رسوبات سختی است که میتواند در کیسه صفرا ایجاد شود و به طور بالقوه جریان صفرا را مسدود کرده و علائم جدی ایجاد کند.دو نوع اصلی سنگ کیسه صفرا وجود دارد، رایج‌ترین آن‌ها سنگ‌های کلسترول هستند. غذاهای غنی از فیبر، میوه ها، سبزیجات، پروتئین‌های بدون چربی و مصرف لبنیات کم چرب ممکن است به رفع علائم و کاهش خطر بازگشت سنگ کیسه صفرا کمک کند.
سنگ‌های صفرا زمانی تشکیل می‌شوند که صفرا سخت شود و تکه‌هایی از مواد جامد را تشکیل دهد. آن ها می‌توانند جریان صفرا را مسدود کرده و علائم جدی تری ایجاد کنند.
دیگر مشکلات کیسه صفرا شامل سرطان کیسه صفرا، بیماری مزمن کیسه صفرا، التهاب کیسه صفرا و سوراخ شدن کیسه صفراست.
سنگ‌های صفرا خود هیچ علامتی ندارند و یا علائم حدود ۸۰ درصد از مردم تحت عنوان "سنگ صفراوی خاموش" هستند، به این معنی که هرگز هیچ گونه درد یا علائم دیگری را تجربه نکرده اند. با این حال، اگر سنگ کیسه صفرا در مجرای صفراوی قرار گیرد و باعث انسداد شود، میتواند منجر به علائم زیر شود:
• درد ناگهانی و شدید در شکم راست بالا
• درد در مرکز شکم
• درد بین دو شانه
• درد در شانه راست
• تهوع یا استفراغ
• ادرار تیره
• مدفوع خاکستری
• سوختگی خاکستری
• اسهال
ممکن است این علائم بین چند دقیقه تا چند روز طول بکشد. اگر این علائم را تجربه کردید، دچار کولیک صفراوی شده اید.
حدود ۸۰ درصد از سنگ‌های صفراوی از کلسترول و۲۰ درصد دیگر از نمک‌های کلسیم ساخته شده اند. با این حال، کاملا روشن نیست که چه چیزی منجر به تشکیل سنگ‌های صفراوی میشود. ممکن است به علت کلسترول بیش از حد در صفرا شما ایجاد شود، که باعث سنگ‌های صفراوی شده است، اگر کیسه صفرا قادر به کاهش مایع بیش از حد باشد. این ممکن است ناشی از یک کیسه صفرا باشد که قادر به خالی کردن محتوای صفرا نیست.
در حالی که در هرکسی میتواند سنگ کیسه صفرا ایجاد شود، برخی عوامل زمینه ساز مربوط به رژیم غذایی، ژنتیک و سن است. زنان بالای ۶۰ سال یا کسانی که سابقه خانوادگی سنگ کیسه صفرا دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
برای درمان سنگ کیسه صفرا در بیشتر موارد، سنگ‌های صفراوی کوچک می‌توانند بدون هیچ گونه درمان یا دارویی دفع شوند. با این حال، اما اگر از سنگ کیسه صفرای خود درد میکشید، ممکن است پزشک جراحی برای برداشتن کیسه صفرا را توصیه کند.
در حالی که جراحی رایج‌ترین درمان سنگ کیسه صفراست، اما موارد خفیف‌تر ممکن است از طریق رژیم غذایی و تغییر شیوه زندگی درمان شوند. این تغییرات همچنین میتواند احتمال بازگشت سنگ‌های صفراوی را کاهش دهد. مطالعات نشان می‌دهد افرادی که از رژیم غذایی سالم پیروی می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به سنگ کیسه صفرا یا بیماری کیسه صفرا هستند. آگاهی از غذا‌هایی که باید بخورید و از کدام‌ها باید اجتناب کنید ممکن است به رفع علائم و کاهش خطر بازگشت سنگ کیسه صفرا کمک کند. برخی از غذا‌هایی که ممکن است به سنگ کیسه صفرا کمک کنند عبارتند از:
رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات میتواند به سلامت کیسه صفرا کمک کند. غذاهای سرشار از فیبر، ویتامین C، کلسیم یا ویتامین B برای سلامت کیسه صفرا ضروری هستند. برخی از میوه‌ها و سبزیجات که باید در رژیم غذایی خود بگنجانید عبارتند از:
مرکبات، فلفل دلمه ای، سبزیجات برگ دار، فیبر گوجه فرنگی برای ارتقاء سلامت گوارش شناخته شده است.
همچنین مصرف این مواد میتواند به حرکت غذا از طریق روده و کاهش تولید صفرا کمک کند، که میتواند خطر ابتلا به بیماری کیسه صفرا را کاهش دهد.
یک مطالعه نشان داد که رژیم غذایی سرشار از فیبر منجر به کاهش تولید لجن صفراوی در افرادی میشود که به سرعت وزن خود را کاهش می‌دهند. لجن صفراوی، که ممکن است هنگام روزه گرفتن یا کاهش سریع وزن ایجاد شود، خطر بیماری کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. غذا‌هایی که سرشار از فیبر هستند شامل میوه ها، سبزیجات، حبوبات، آجیل، دانه‌ها و غلات کامل است.
کاهش چربی همچنین میتواند از سنگ کیسه صفرا جلوگیری کند. لبنیات کم چرب مانند شیر یا پنیر میتواند به کاهش میزان چربی در رژیم غذایی کمک کند. جایگزین‌های شیر، از جمله شیر بادام، شیر جو دوسر یا شیر سویا نیز می‌توانند جایگزین شیر کامل شوند. پروتئین بدون چربی در حالی که گوشت قرمز و لبنیات منابع خوبی از پروتئین هستند، اما می‌توانند چربی بالایی نیز داشته باشند که به کیسه صفرا فشار وارد میکند. پروتئین‌های کم چرب مانند مرغ، ماهی، آجیل، دانه ها، لوبیا، محصولات سویا می‌توانند پروتئین بدون چربی اضافه کنند. یک مطالعه ارتباط بین پروتئین‌های گیاهی و کاهش خطر بیماری کیسه صفرا را نشان داد.
برخی از غذاهای دارای چربی یا کلسترول، احتمال بیشتری دارد که کیسه صفرا را ملتهب کرده یا باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا شوند. از مصرف این غذاها برای خودداری کنید: نان‌های تصفیه شده، ماکارونی و غیره، لبنیات پرچرب، روغن گیاهی، روغن بادام زمینی و غذاهای فرآوری شده قندی.
در حالی که اکثر سنگ‌های صفراوی بدون درد از بین میروند، در صورت مشاهده علائم عفونت، التهاب یا انسداد جدی، باید به بیمارستان مراجعه کنید. این علائم عبارتند از:
اگر برای برداشتن کیسه صفرا نیاز به جراحی دارید، بهبود بین چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. در بیشتر موارد با برداشتن سنگ، بیماری بر نمی‌گردند، اما اگر جراحی نداشته باشید و برای از بین بردن سنگ‌ها دارو مصرف کرده باشید، احتمال بازگشت سنگ کیسه صفرا وجود دارد. ایجاد برخی تغییرات در شیوه زندگی، از جمله تغییر رژیم غذایی، میتواند از بازگشت سنگ صفرا یا ایجاد مشکل جلوگیری کند.
