ماراتن افزایش هزینه های تولید و کاهش قیمت تمام شده / وزارت صمت خودتحریمی ها را چاره کند

در حالی كه خودروسازان و به خصوص بخش خصوصی همه توانمندی و ظرفی ت های خود را در سه سال گذشته به كارگی ری كرده اند تا چراغ تولی د را روشن نگه دارند، تصمیمات و بخشنامه های گوناگون از نهادهایی که در حوزه خودرو تاثیرگذار هستند، همان آرامش نسبی را نیز بر هم می زنند. از طرفی نوسان های قیمت ارز و افزایش هر روز هزینه فرآیندهای مختلف داخلی باعث شده است قیمت تمام شده خودروها رو به افزایش حرکت کند و از طرف دیگر اجرای ی شدن طرح تغی ی ر مبنای محاسبه قی مت ارز گمركی قطعات CKD و تبدیل آن به ارز آزاد موجب افزایش دوباره هزینه های تولید شده است.
این مشکلات در بخش دولتی تا اندازه ای متفاوت است. زیرا در نهایت حمایت های مختلف دولتی از مسیرهای متفاوت این خودروسازان را حتی با حدود 80 هزار میلیارد زیان انباشه سرپا نگه می دارد. اما در بخش خصوصی خبری از این حمایت ها نیست. برای مثال می توان به بهمن موتور به عنوان یک تولید کننده قدیمی بخش خصوصی نگاه کرد. شرکتی که با دو محصول دیگنیتی و فیدلیتی امسال توانسته سهم خوبی از بازار را به خود اختصاص دهد.
از مسائل کیفیت و مهندسی محصول در بهمن موتور که مباحثی تکنیکی و فنی هستند اگر بگذریم، باید به قیمت گذاری بسیار هوشمندانه این شرکت به خصوص برای خودروی فیدلیتی اشاره کنیم. در حالی فیدلیتی با قیمت حدود 655 میلیون تومان برای اولین بار روانه بازار شد که با توجه به قیمت گذاری محصولات رقیبان، اغلب کارشناسان عقیده داشتند این خودرو با قیمتی نزدیک به 800 میلیون تومان به فروش می رسد. اما عمق داخلی سازی بالا و تلاش بهمن برای پایین نگه داشتن قیمت تمام شده فیدلیتی باعث شد، این خودرو با قیمتی غیر قابل رقابت به فروش برسد و همین موضوع شوکی به بازار کراس اورهای 5 و 7 نفره داد تا شیب افزایش قیمت این خودروها کاهش پیدا کند.
اما این همه ماجرا نیست. اگر نگاهی به هزینه های تولید فیدلیتی در ایران بیندازیم، خواهیم دید قیمت گذاری این خودرو به عنوان الگویی از قیمت گذاری رقابتی در کشور، نه تنها به دلیل حاشیه سود پایین سازنده کاری سخت به حساب می آید، بلکه حفظ قیمت رقابتی این خودرو نیز کاری بسیار دشوار است. به طور مثال به گفته سازنده هزینه‌های حمل از کارخانه به بنادر در چین و از آن جا به گمرک بندرعباس برای هر خودرو حدود 4500 دلار است که 11درصد ارزش افزوده، هزینه های پلاک، بیمه، مالیات، تعرفه 23 درصدی واردات، هزینه های استاندارد، THC، انبارداری در بندر و حمل از بندرعباس به تهران و سپس برگشت کانتینراز تهران به بندرعباس به آن افزوده می شود. همچنین هزینه مالی حدود 10 درصد برای 6 ماه از زمان سفارش گذاری تا فروش و... نیز وجود دارد.
از دیگر هزینه های تولید این خودرو باید به پرداخت بیش از 90 میلیون تومان توسط این شرکت به صورت مستقیم بابت ارزش افزوده، مالیات، بیمه، شماره گذاری و هزینه حمل به نمایندگی های فروش و سود 2.5 درصدی نمایندگی های فروش را نیز اضافه کرد. پک های CKD فیدلیتی ارزش 22500 دلاری (بر اساس دلار 27000 تومان) دارد که عوارض گمرکی پک های CKD و هزینه های پروسه تولید در ایران به همراه چند هزینه خُرد دیگر همراه استهلاک صدها میلیارد تومان سرمایه گذاری، 5 سال گارانتی و یک سال سرویس دوره ای رایگان قیمت تنهایی این خودرو را مشخص می کند. از این رو سازنده سودی پایین تر از حد رایج بین خودروسازان برای خود در نظر گرفته است تا این خودرو با قیمتی مناسب ( با توجه به شرایط) به دست خریداران برسد.
البته بخشی از مشکلات موجود در بخش تولید حاصل بخشنامه ها و دستورات یک شبه و نسنجیده ای هستند که از سوی 32 نهاد، ارگان و یا سازمان هایی مختلف مرتبط برای صنعت خودرو صادر می شوند. این مشکلات همان دست انداز های راه تولید به حساب می آیند که کارشناسان صنعت خودرو آنها را به خود تحریمی تعبیر می کنند. اما بخش دیگری از مشکلات نیز دامن گیر خودروسازان سراسر جهان است. به طور مثال از زمان شیوع ویروس کرونا در دوسال گذشته که باعث شده تولید قطعات الکترونیکی در جهان کاهش پیدا کند، بسیاری از تولید کنندگان بزرگ جهان همچون تویوتا، فولکس واگن و جنرال موتورز با کاهش تولید بر اثر کمبود تراشه های الکترونیکی رو به رو شده اند.
کمبود تراشه های الکترونیکی در ایران نیز برای خودروسازان مشکلاتی را به وجود آورده است و به همین دلیل تیراژ تولید بعضی از خودروها به دلیل کمبود این قطعات کاهش چشم گیری را تجربه می کند. حتی خودروی جدیدی چون فیدلیتی نیز که عمق داخلی سازی بالایی دارد به دلیل بهره مندی از تراش های نسل جدید و پیشرفته که در ایران ساخته نمی شود، با کاهش روند تجاری سازی تولیدات رو به رو شده است که به گفته سازنده هر چند آنقدرها روی قیمت تمام شده این خودرو تاثیرگذار نیست، اما موجب تاخیر در تجاری سازی و تحویل این خودرو شده است.
از دیگر مواردی که تاثیر مستقیم بر روی قیمت محصول نهایی دارد، قیمت حمل و نقل است و امروزه با 7 برابر شدن هزینه حمل دریایی، نه تنها برای صنعت خودروسازی کشور بلکه برای همه صنایع در تمام جهان تبعات سنگین در پی داشته است. در اصل افزایش تقاضا در برابر کمبود کانتینر برای بارگیری و رشد قیمت حمل بار تهدیدی جدی برای بازار خودرو شده است. به عنوان مثال برای حمل یک کانتینر 40 فوت از چین به ایران که می تواند برای تولید 2.2 دستگاه خودرو قطعات را در خود جای دهد از 2800 دلار به 8200 دلار افزایش یافته است که به ازای هر خودرو با احتساب تعرفه گمرکی 4500 دلار (بر اساس دلار 27000 تومان) هزینه می شود و این قیمت هر روز رو به افزایش است.
با این حال، خودروسازان کشور به ویژه در بخش خصوصی دست روی دست نگذاشته اند و فعالیت های آنها در حوزه های سبک و سنگین ادامه دارد. در این مسیر داخلی سازی محصولاتی چون فیدلیتی و دیگر خودروهای تولیدی در کشور را باید به فال نیک گرفت. زیرا در این مسیر ارزشی به نام ((دانش فنی )) حاصل می شود که خود در توسعه محصول و در کل صنعت خودرو کشور نقشی اساسی دارد. شاید وقت ان رسیده باشد که وزارت صمت نیز که خونی تازه در رگ هایش جریان دارد، با بررسی خودتحریمی های موجود، مسیر تولید کنندگان واقعی را خالی از دست انداز کند.