اقدام زنبورداران در کشتار سبزه قباها که البته پیگیری قضایی و قانونی دارد نوعی آسیب و صدمه به محیط زیست قلمداد می شود ، کارشناسان استفاده از روش هایی کم خطر برای دور کردن سبزه قباها پیشنهاد می کنند اما زنبوردانی هستند که همچنان به استفاده از طعمه مسموم یا استفاده از تفنگ برای شکار سبزه قباها پافشاری می‌کنند.
مرغان زنبورخوار تیره‌ای از پرندگان هستند که از حشرات ریزودرشت و نیز زنبورها تغذیه می‌کنند، گونه‌های مختلفی از این پرنده با نام علمی (Merops) وجود دارد که زنبورخوار معمولی یا اروپایی (Merops apiaster) و زنبورخوار گلو خرمایی (Merops Persicus) از مهم‌ترین گونه‌های این تیره از پرندگان هستندکه زیستگاه آنان گستره‌ای از شمال آفریقا و خاورمیانه از شرق ترکیه تا قزاقستان و هندوستان را شامل می‌شود و عموماً در جنوب اروپا و بخش‌هایی از شمال آفریقا و غرب آسیا زادوولد می‌کنند.
زنبورخوار کوچک یا سبز، با نام علمی Merops Orientalis، به‌عنوان یکی از پرندگان ایران که در جنوب و جنوب شرقی کشور زندگی می‌کند، با پرهایی سبز، گلوی آبی و طوق سینه سیاه، از دو گونه‌ی دیگر کوچک‌تر است. طول آن از منقار تا انتهای دم، حدود ۲۵ سانتی‌متر است و بیشتر در نقاط گرم و خشک، در اطراف مزرعه‌ها و بیشه‌ها دیده می‌شود. این پرنده گاهی به علت شکار زنبورهای عسل، به‌عنوان آفت تلقی می شود و مورد هجوم انسان‌ها قرار می‌گیرد.
در بخش‌های زیادی از استان فارس از جمله شهرستان های شیراز ، مرودشت ، استهبان ، فسا ، خرامه ، بختگان و سایر شهرستان های شرق فارس این پرندگان را با نام سبزه‌قبا می‌شناسند و در شمال و شمال شرق هم به‌وفور یافت می‌شوند و در نواحی مرکزی استان فارس هم این پرنده دیده می‌شود. این پرندگان اگرچه عمده غذای آنها زنبورهای قرمز و بی عسل و سنجاقک و دیگر حشرات است اما گاه به کلنی های زنبور عسل هم یورش می برند و هرساله تلفات زیادی از کلنی‌های زنبورعسل می‌گیرند و شکار ملکه‌ها در فصل جفت‌گیری هزاران فرصت شغلی زنبورداری را به مخاطره انداخته است.
دستگیری عوامل کشتار ۱۷ قطعه پرنده زنبور خوار با استفاده از سم در ارسنجان
رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ارسنجان اخیرا به دستگیری سه نفر از متخلفان که با مسموم کردن طعمه (زنبور عسل) با سم کشنده، در نزدیکی کندوهای عسل خود اقدام به از بین بردن ۱۷ قطعه پرنده سبز قبا کرده بودند اشاره و بیان کرد : برای این افراد پرونده قضایی تشکیل شده است.
حسن ابراهیمی افزود: این متخلفان با این ترفند به منظور جلوگیری از خسارت به کندوهای خود، اقدام به سم زدن به زنبور عسل کرده بودند و این پرندگان وحشی با خوردن طعمه های آغشته به سم، تلف شدند و از بین رفتند که برای خاطیان تقاضای اشد مجازات از مرجع قضایی شهرستان شده است.
هرساله در این فصل، این گونه پرندگان در جست و جوی غذا، نزدیک به کندوهای عسل در مزارع ارسنجان می روند که افرادی اقدام به خوراندن سم به این پرندگان می کنند که علاوه بر از بین رفتن و نسل کشی این نوع پرنده باعث از بین رفتن هرنوع جانور دیگری می شوند که از لاشه این پرنده تغذیه می کنند.
شناسایی و بازداشت عاملان کشتار سبزه قباها در فیروزآباد
رئیس اداره حفاظت محیط زیست فیروزآباد نیز گفت: عامل کشتار ۱۴ پرنده سبزه قبا با استفاده از سم در این شهرستان شناسایی و دستگیر شد.
وی بیان داشت: در هفته جاری و پس از شهرستان های داراب و ارسنجان، این بار، فرد متخلفی در شهرستان فیروزآباد با هدف جلوگیری از خسارت به کندو های خود، اقدام به سم زدن به زنبور عسل کرد و این پرندگان وحشی با خوردن طعمه های آغشته به سم، از بین رفتند.
فتحی افزود: متخلفان به دلیل کسب منفعت و درآمد شخصی اقدام به کشتار بی رحمانه حیات وحش کرده که نقش بی بدیل اینگونه پرندگان بر کسی پوشیده نیست. در حال حاضر ضمن شناسایی و بازداشت این فرد خاطی، پرونده تخلف وی در حال رسیدگی قضایی است.
وی گفت: راه های مجاز و کم خطر بسیاری برای رهایی از آفات و حیوانات زیانکار وجود دارد که برای جلوگیری از تلفات حیات وحش و تهدید سلامت عمومی جامعه باید مورد توجه قرار بگیرد.
حفاظت از سبزه قباها در حیطه وظایف محیط زیست است
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه حفاظت از سبزه قباها در حیطه وظایف محیط زیست است گفت: سبزه قباها پرندگان بومی و مهاجر هستند که هم جمعیت های بومی و هم جمعیت مهاجر از سبزه قباها در فارس شناسایی شده است ، در حال حاضر فصل مهاجرت سبزه قباها است و به همین خاطر تعداد آنها در برخی مناطق استان فارس افزایش یافته است.
حمید ظهرابی با اشاره به اینکه وجود سبزه قباها موجب ایجاد تعارض بین منافع زنبورداران و پرندگان شده است گفت: زنبورداران با روش‌های متداول برای دور کردن سبزه قباها بهره گیری می کنند ، آنها اقدام به طعمه گذاری و کشتار سبزه قباها می کنند که کار غیر اخلاقی و غیر قانونی است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان فارس اضافه کرد: هر جایی ماموران محیط زیست از این اقدام اطلاع پیدا کنند بلافاصله مامورین با تشکیل پرونده اقدام به برخورد قانونی خواهند کرد ، دستگاه قضایی هم با کسانی که سبزه قباها را مسموم کنند یا بکشند برخورد قاطع خواهند کرد، در چندین شهرستان فارس اکنون پرونده تشکیل شده تعدادی هم بازداشت شده اند.
به گفته وی ، وقتی سبزه قباها با طعمه مسموم و کشتار شوند لاشه آنها هم می‌تواند برای محیط زیست مضر باشد و گوشتخواران مانند روباه ، گرگ ، پلنگ و گربه وحشی را در معرض تهدید و مرگ قرار دهد و پرندگان شکاری را هم در معرض خطر مرگ قرار دهد ، بنا بر این کشتار و مسموم کردن سبزه قباها اقدامی مذموم و ناپسند است.
ظهرابی برخی راهکارهای پیشگیرانه را هم پیشنهاد داد و گفت: راهکارهایی که زنبورداران می توانند استفاده کنند ، ایجاد سر و صدا در اطراف کندو، ساختن و برپاکردن مترسک از راهکارهایی است که سبزه قباها را دور می کند ، بهره گیری از ابزارهایی که ایجاد امواج کند هم در سایر کشورها مرسوم است.
وی بیان کرد : ساده ترین کار حضور زنبوردار در منطقه و ایجاد سرو صدا است اما طعمه گذاری مسموم خطرناک است چون عواقب بد دارد ، کشتار برخی از گونه های محیط زیست تا ۲۰۰ میلیون تومان جریمه دارد ، کشتار هر پرنده زنبور خوار هم ۴۰ هزار تومان جریمه دارد.
زنبورداران چه می گویند؟
زنبورداران استان فارس دل پر دردی از سبزه قباها دارند ، شنیدن نام سبزه قبا رعشه بر تن برخی از آنان می اندازد ، همین که سایه خیل سبزه قباها بر کلنی های زنبور عسل می افتد دست و پای زنبورداران می لرزد و آنان مرگ سرمایه های خود را حتمی می دانند از این رو به هر کاری دست می زنند تا سبزه قباها به کلنی ها نزدیک نشوند.
حسین راستی زنبور دار شهرستان ارسنجان می گوید : دیده ام که یک زنبور دار چند تا قرقی و پرنده شکاری تربیت کرده و چون زنبور خوارها از صدای قرقی می ترسند این کار برای حفاظت از زنبور هایش خیلی موثر بوده است. زنبورداران حتی می توانند صدای قوش و قرقی را ضبط کنند و در اطراف کلنی پخش کنند؛ صدای پرنده شکاری تا مدتی سبزه قباها را گول می‌زند.
برخی زنبورداران هم در مناطق شمالی معمولاً از تفنگ ساچمه ای استفاده می کنند. البته در مواقعی که تعداد سبزه قباها زیاد است، چون این پرنده ها به صورت دسته جمعی پرواز یا شکار می کنند از تفنگ شکاری که گلوله آن از نوع ساچمه باشد، استفاده می شود که تعداد زیادی سبزه قبا را از پای در می آورد ، استفاده از تفنگ ساچمه ای هم از سوی محیط زیست جریمه و پیگرد قانونی دارد.
یکی از زنبورداران هم گفته است : خصلتی که این پرنده دارد این است که وقتی با تفنگ ساچمه ای یک یا دو تا از آنها را بزنید بقیه فرار می کنند. گفته شده برخی زنبورداران اول صبح که بر سر کندو می آیند با تفنگ یک یا دو پرنده می زنند و تا غروب پرنده ها می روند و بازنمی گردند.
زنبوردارانی هم هستند که استفاده از ترقه را پیشنهاد داده اند ، هنگامی که پرندگان به کندوها نزدیک می شوند با ترکاندن یکی یا دوتا ترقه بقیه پرندگان فرار می‌کنند ، استفاده از کبوتر تربیت شده هم پیشنهاد شده است ، هنگامی که پرندگان به زنبورستان حمله ور شدند با پرواز دادن چند کبوتر در بالای زنبورستان مانع از هجوم سبزه قباها می شوند ، البته باید از کبوتر هایی استفاده شود که در ارتفاع پایین پرواز می کنند.
همچنین استفاده از فناوری دستگاههای ایجاد صدا مانند گنجشک دورکن و گراز دورکن هم پیشنهاد شده است، صدای این دستگاه ۱۲۰ دیسیبل می باشد که با ایجاد صدای گنجشک، گراز، کلاغ و دیگر حیوانات و پرندگان مزاحم را از مکان کلنی مورد استفاده دستگاه دور می کنند.
گنجشک دورکن و گراز دورکن دارای ۲ نوع مکانیکی و دیجیتالی است که هردو مساحت یک هکتار را پوشش می‌دهد نوع مکانیکی به صورت هر ۲ دقیقه یکبار انفجار و صدا ایجاد می‌کند ولی نوع دیجیتالی به صورت شارژی و زمان دار است که از ۲ تا ۲۰ دقیقه قابل تنظیم می باشد که برای شب و یا روز تنظیم می شود.
زنبورداران گفتند: مسوولان محیط‌زیست و دوستداران طبیعت نباید بدون در نظر گرفتن زیان‌های هنگفت زنبورداران کشتن این پرنده را غیرقانونی و مستوجب جریمه دانند بلکه باید زمینه استفاده از دستگاههای کلاغ پران، نصب مترسک، پخش صداهای پرندگان گوشت‌خوار، بمب‌های صوتی، انتشار بو و امواج فراصوت، به شکل‌های صوتی و شیمیایی که پرندگان را فراری دهد را فراهم کنند.
اینکه این روش‌ها چقدر کارساز است و با ازدیاد این پرندگان و کاهش پرندگان شکاری، زیان بزرگ زنبورداران را چه کسی جوابگو است نیاز به هم اندیشی و هم افزایی دستگاه های مسوول مانند محیط زیست و جهاد کشاورزی دارد و باید موضوع در نشست های تخصصی بررسی شود.
