کمبود و محدودیت تأمین منابع آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک، شناسایی منابع جایگزین و بهره‌برداری مجدد از آن با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی را ضروری ساخته است و ایده استفاده از رواناب‌ها یک فلسفه و رویکرد مدیریتی تطبیقی به‌منظور متعادل کردن اقدامات برای ارائه پایدار خدمات آب و مدیریت خطرات مربوط به شرایط بحرانی است.
در پژوهشی که توسط حسین افشاری، رضا قضاوی و سیامک دخانی از گروه علوم و مهندسی آبخیزداری دانشگاه کاشان انجام گرفت، یک رویکرد در تعیین عوامل مؤثر در مدیریت بحران با تأکید بر رواناب‌ها ارائه شد.
این پژوهشگران با بیان اینکه رویکردهای مختلفی برای مدیریت منابع آبی در شرایط بحرانی توسط پژوهشگران پیشنهاد شده است، معتقدند که استفاده از چندین مخزن آب در نقاط مختلف یک شهر با استتار و حفاظت کافی می تواند به عنوان یک راه حل مدیریت منابع آبی در شرایط بحرانی مورد توجه قرار گیرد و همچنین بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده در گذشته، استحصال رواناب به عنوان راهکاری مناسب برای مدیریت بحران منابع آب در شرایط کم آبی و سازگاری با تغییر اقلیم پیشنهاد شده است.
این پژوهشگران همچنین اعلام کردند که گروهی به بررسی استحصال رواناب و استفاده از آن برای مصارف صنعتی در تاسمانیای استرالیا پرداخته اند و گروهی دیگر پایداری سیستم استحصال آب از نظر کیفی را در بنگلادش بررسی کرده اند.
این پژوهش به‌منظور طراحی مدل مناسب مدیریت منابع آبی با رویکرد مدیریت بحران انجام شده است. در این مطالعه برای تعیین شاخص‌ها و ابعاد مدل مدیریت منابع آبی با رویکرد مدیریت بحران از روش دلفی بر اساس مراحل سه گانه اشمیت و همکاران استفاده شد. برای انجام این پژوهش، پس از تعیین تخصص‌های مورد نیاز، اعضای پانل دلفی در سه مرحله و با استفاده از روش‌های نمونه‌گیری تصادفی، شناسایی و انتخاب شدند. جامعه آماری تحقیق را در مرحله دلفی اساتید دانشگاه با تخصص منابع آب و آبخیزداری و کارشناسان پدافند غیرعامل سازمان آب تشکیل دادند. در ابتدا اعضای پانل بر اساس استنباط خود از مدل، گویه‌هایی را مشخص کردند و بعد از حذف موارد تکراری تعداد ۴۳ نوع گویه باقی ماند. از بین ۴۳ گویه باقی مانده، گویه‌های با ضریب اهمیت ضعیف و متوسط حذف شدند و در نهایت ۳۶ گویه در تحلیل ماندند.
بر اساس یافته های تحقیق، گویه طراحی سیستم های جمع آوری آب باران و تعبیه مخازن در بخش های مختلف شهر و مخازن منتهی به پشت بام هر خانه برای استفاده در شرایط بحرانی و اخلال در سیستم آبرسانی سراسری در رتبه اول و به عنوان مناسب ترین گویه از سوی اعضای پنل دلفی انتخاب شد که لازم است از سوی مسئولان مرتبط و دست اندرکاران مدیریت بحران مدنظر قرار گیرد.
پس از مشخص شدن گویه های مربوط به مدیریت منابع آب در شرایط بحرانی توسط پنل اعضای دلفی، این گویه ها طبق نظر اعضای پنل دلفی به منظور دسته بندی و مدیریت صحیح برنامه ریزی و مدیریت آسان منابع آب در چهار شاخص کلی مقاوم سازی، ایمنی، فرهنگسازی و برنامه ریزی تفکیک شد.
این محققان در نهایت تاکید کردند که لازم است مسئولان منابع آب شهری و همچنین مدیریت بحران در جهت آمادگی برای شرایط بحران و همچنین استفاده صحیح، اصولی و علمی از منابع آبی موجود، استحصال و ذخیره آب باران و رواناب‌ها را به‌منظور استفاده در شرایط بحرانی و اخلال در سیستم آبرسانی سراسری را مدنظر قرار دهند.
نتایج پژوهشی «ارائه یک رویکرد در تعیین عوامل مؤثر در مدیریت بحران با تأکید بر رواناب ها» در شماره دوم مجله علوم آب و خاک دانشگاه صنعتی اصفهان در تابستان ۱۴۰۰ منتشر شد.
انتهای پیام
