به گزارش همشهری آنلاین به نقل از تسنیم، باز هم تغییر در کتاب‌های درسی خبرساز شده است؛ این‌بار حذف نام مولوی (جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا، شاعر قرن هفتم ایران) از درس چهارم کتاب فارسی پایه نهم. این اولین‌بار نیست که تغییر در کتاب‌های درسی، به ویژه در کتاب‌های فارسی دانش‌آموزان سوژه داغ شبکه‌های اجتماعی شده است. سال‌های پیش نیز انتشار مطالبی درباره انتساب اشتباه ابیاتی به فردوسی یا تغییر بیتی از ایرج میرزا دوباره بحث لزوم بازنگری در تدوین و تألیف کتاب‌های درسی را بر سر زبان‌ها انداخت.
امسال نیز اعمال تغییراتی در محتوای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان بازتاب گسترده‌ای در میان شبکه‌های اجتماعی داشت که از این موارد می‌توان به اعمال تغییر در داستانی از هوشنگ مرادی کرمانی اشاره کرد؛ تغییری که بدون اجازه از صاحب اثر در کتاب صورت گرفت و انتقاد این نویسنده نام‌آشنای حوزه ادبیات کودک و نوجوان را به همراه داشت.
تغییر در محتوای کتاب‌های درسی امری ناآشنا و غریب نیست. تغییراتی که به گفته پژوهشگران، گاه بیشتر از اینکه حاصل یک کار کارشناسی شده باشد، نتیجه اعمال سلیقه فردی است. در تغییر اخیری که رخ داده، نام مولوی به عنوان شاعر ابیات آن بخش از کتاب حذف شده و به جای آن «شاعری» آمده است. ابیاتی که به اعتقاد پژوهشگران، جعلی و منتسب به مولوی است. در وهله اول به نظر می‌رسد که این‌بار این تغییر درست انتخاب شده، اما سؤال اینجاست که چرا در انتخاب بین حذف نام شاعر یا بیتی جعلی، نام مولانا حذف شده و نه آن ابیات؟
-
جنجالی‌ترین تغییرات کتب درسی | از حذف دختران و کوروش تا تحریف نیما یوشیج و نادر ابراهیمی
-
توضیحات حاجی‌میرزایی در مورد واکنش‌های منفی جامعه نسبت به تغییرات کتب درسی
محسن احمدوندی، دانش‌آموخته رشته دکتری زبان و ادبیات فارسی و آموزگار، در یادداشتی به این موضوع پرداخته و نوشته است: «من در چند سال اخیر سلسله یادداشت‌هایی درباره ورود جعلیات به کتاب‌های فارسی دورهٔ اول متوسطه نوشته‌ام. دو مورد از این یادداشت‌ها دربارهٔ ابیاتی بود که به اشتباه به فردوسی و مولوی نسبت داده شده بود، درحالی‌که این ابیات در آثار این دو شاعر بدین شکل که در کتاب‌های درسی آمده بود، وجود نداشت.
توجیه هیئت تألیف این بود که این ابیات اگرچه از فردوسی و مولوی نیستند، اما در بین مردم بدین شکل رایج‌اند و ما هم به همین دلیل آنها را این‌گونه در کتاب‌های درسی گنجانده‌ایم؛ توجیهی که البته چندان هم منطقی و علمی نبود. در چاپ جدید کتاب‌های درسی از آنجا که این ابیات از فردوسی و مولوی نبود، هیئت تألیف تصمیم گرفت به‌جای حذف اشعار، نام شاعران را از زیر این اشعار حذف کند تا خود را از این انتقادات برکنار دارد و اگر کسی بگوید «این ابیات که از فردوسی و مولوی نیست!» پاسخ بدهد که ما هم جایی اسمی از این دو شاعر نیاورده‌ایم. گویی در بین این همه شعر خوب از فردوسی و مولوی نمی‌شود چند بیت مناسب دیگر پیدا کرد و در کتاب درسی گنجاند و الّا و بلّا باید همین چند بیت جعلی و منتسب را در کتاب آورد.
امروز در چند خبرگزاری ازجمله «بی‌بی‌سی فارسی» دیدم که این خبر را با سوگیری منتشر کرده‌اند و آن را به عناد هیئت تألیف با عناصر فرهنگ ایرانی نسبت داده‌اند. بدیهی است که من با نگاه و نگرش حاکم بر تألیف کتاب‌های درسی موافق نبوده و نیستم و بیشترین انتقادها را در این سال‌ها به این بخش از نظام آموزشی کشور وارد کرده‌ام، اما این یک مورد حذف، ارتباطی به ستیزه‌گری هیئت تألیف با عناصر ایرانی ندارد.
حذف نام این دو شاعر از زیر اشعاری که از آنها نیست کار درستی بوده است، اما درست‌تر آن بود که هیئت تألیف به‌جای گنجاندن این اشعار جعلی و حذف نام این دو شاعر بزرگ زبان فارسی از زیر این اشعار، از اشعار اصیل و ارزشمند این دو سخنور پرآوازه در کتاب‌های درسی می‌گنجاند تا به چنین حاشیه‌سازی‌هایی دامن نزند.»
- توضیحی درباره حذف نام مولانا از کتاب درسی
ایسنا نیز امروز در این زمینه نوشت: گفته می‌شود حذف نام مولانا مربوط به شعری در کتاب درسی و گذاشتن عنوان «شاعری» به جایش به موضوع بحث‌برانگیز حذفیات و تغییرات کتاب‌های درسی ربطی ندارد و بر این اساس، این حذف برای اصلاح شعر جعلی منسوب به مولانا بوده است.
علی‌اصغر بشیری، عضو کمپین مبارزه با نشر جعلیات در یادداشتی با عنوان «این دو بیت واقعا از مولانا نیست» در این باره نوشته است: «در کتاب فارسی سال نهم، درس چهارم در سال‌های قبل دو بیت با این متن آمده بود: «...مولانا جلال‌الدین گفته است:
تا توانی می‌گریز از یار بد/ یار بد بدتر بود از مار بد
مار بد تنها تو را بر جان زند / یار بد بر جان و بر ایمان زند» (فارسی نهم، ۱۳۹۷: ۳۱)
در حالی که دو بیت به این صورت از مولانا نیست و در چاپ‌های معتبر مثنوی نیامده است. دوستان و دانشورانی پیش‌تر در این زمینه مطالبی نوشتند (تا جایی که اطلاع دارم، آقایان محسن احمدوندی و مهدی شعبانی) و در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی موضوع را پیگیری کردند و در نهایت آموزش و پرورش به درستی این انتساب غلط را از کتاب درسی برداشت و در چاپ سال ۱۳۹۸ به بعد چنین اصلاح شد: «شاعری چنین گفته است...» (فارسی نهم، ۱۳۹۸: ۳۱).
از آنجا که تب نقد و انتقاد بر کتاب‌های درسی بالا گرفته است (و بخشی هم طبیعی است؛ چرا که در کتاب درسی نباید غلط باشد)، برخی بدون هیچ مطالعه‌ای هر تغییری را نقد می‌کنند. حال آن‌که لااقل تغییر در این یک مورد درست بوده و شعری که به غلط به مولانا منسوب شده بود، اصلاح شده است اما اخیراً بسیاری از رسانه‌های معتبر و شبکه‌های مجازی به طور گسترده بر این قضیه پافشاری می‌کنند که این شعر مولانا از کتاب‌های درسی حذف شده است. حال آن‌که این دو بیت به این صورت در مثنوی نیامده و البته صورت‌های دیگری از آن آمده که متفاوت است.
ابیاتی که در مثنوی آمده و شبیه به این مضمون‌اند بدین قرارند: در دفتر چهارم: «یار بد چون رست در تو مهر او/ هین از او بگریز و کم کن گفت‌وگو
برکن از بیخش که گر سر برزند/ مر تو را و مسجدت را برکند (مثنوی چاپ موحد، جلد ۲، ص ۸۵۳)
و در دفتر پنجم: حق ذات پاک الله الصمد/ که بود به مار بد از یار بد
مار بد جانی ستاند از سلیم/ یار بد آرد سوی نار مقیم (مثنوی معنوی چاپ موحد، جلد ۲، ص ۱۱۶۶)
بحث اصلی این است که کسانی که در پی نقد و اصلاح هستند، باید با منابع اصلی سخنان خود را اثبات کنند. این قبیل اظهارنظرات که در سطح بسیار بالایی هم در رسانه‌ها منعکس شده است، یکی از پیامدهای گسترش جعلیات و یا انتسابات به شاعران و نویسندگان شناخته‌شده است.»
