یکی از مهمترین رویدادهای هنری که در سراسر جهان طرفداران زیادی دارد، آرتفر است. وبسایت «درز» تلاش میکند وقایع و فعالیت دقیق این رویدادهای جهانی را به دقت پوشش دهد و ثبت کند. در سالهای اخیر هنرمندان ایرانی در بسیاری از آرتفرهای مشهور حضور داشتهاند و آثار هنرمندان بزرگ و شناختهشده یا هنرمندان جوان و پرانگیزهی ایران در این رویدادهای معتبر به نمایش درآمده است.
آرتفر فریز نیویورک در سال ۲۰۱۹
آرتفر نوعی بازار هنری است که در دنیای هنر معاصر نقش اساسی دارد. آرتفر با نمایشگاه چند تفاوت مهم دارد. معمولاً نمایشگاههای هنری در بازهی زمانی طولانیتری برگزار میشوند و بر یک موضوع یا نمایش آثار یک هنرمند خاص تمرکز دارند؛ اما آرتفرها بازارهای هنری هستند که معمولاً در دورههای زمانی یکهفتهای، آثار هنرمندان مختلف با موضوعات متنوع در آن ارائه میشود و گالریها از سراسر جهان در آن حضور دارند.
آرتفرها علاوهبر فضای مناسبی که برای نمایش و ارائهی آثار هنری به وجود میآورند، در بازار هنر نیز جایگاه مهمی دارند؛ چرا که تمام افرادی که به تجارت هنری مشغولاند (از فروشندگان و گالریداران گرفته تا مشاوران و کلکسیونرها و دلالان)، در آرتفرها دور هم جمع میشوند. همچنین آرتفرها فضایی چشمگیر و فاخر دارند و این نمایشگاههای هنری برای تمام مخاطبان دنیای هنر و حتی عموم مردم جالبتوجه است.
آرتفرها رویکردهای مختلفی در انتخاب آثار دارند؛ تعدادی از آنها آثار هنرمندان شناختهشده را نمایش میدهند و بعضی دیگر، فضایی برای ارائهی آثار هنرمندان جوان و تازهکار فراهم میکنند و جدیدترین ترندهای دنیای هنر را به سراسر جهان معرفی میکنند. تعدادی هم به کل دنیای هنر و تمام هنرمندان توجه دارند.
هر سال تعداد بسیار زیادی آرتفر در سراسر جهان برپا میشود و این رویدادها، یکی از مهمترین زیرساختهای بازار هنر معاصر را شکل میدهند. در آرتفرهای معروف و شناختهشده، آثار گالریهای مشهور و مطرح جهان به نمایش درمیآید و خرید و فروش آثار هنری یکی از مهمترین اتفاقاتی است که در این نمایشگاهها به وقوع میپیوندد. بنابراین دلالان هنری در آرتفرها حضور پررنگی دارند.
اما این نمایشگاههای هنری قدمتی به طول تاریخ دارند. در بسیاری از امپراطوریهای باستانی، از یونان و روم گرفته تا چین، معمولاً به صورت سالانه و در تاریخی خاص، جشن یا راهپیمایی جمعی برای پرستش خدایان یا برگزاری اعمال آیینی برپا میشد و افراد از سرتاسر امپراطوری یا سرزمینهای اطراف در محل برگزاری مراسم جمع میشدند. این تجمع فضای مناسبی را برای نمایش قدرت امپراطوری و پیشبرد اهداف سیاسی پادشاهان فراهم میکرد؛ بنابراین حکومت از این رویدادها حمایت میکرد تا با نمایش دستاوردهای برجسته یا تواناییها و شایستگی نخبگان و هنرمندان این سرزمین، برای خود اعتباری کسب کند.
این رویدادها ساختار مشخص و پیچیدهای پیدا کردند و کانالهای ارتباطی در آنها به وجود آمد که افرادی را از سرزمینهای مختلف و همینطور تواناییهای متنوع با هم آشنا کرد. به اینترتیب بود که فضایی برای ارائهی دستاوردهای افراد و خرید و فروش آثار هنری، صنایع دستی و اشیاء کمیاب و نایاب در حاشیهی مراسم جمعی آیینی و تجمعات مذهبی فراهم شد و کمکم این رویداد به بخش مستقلی تبدیل شد.
این مدل نمایشگاهها بهویژه در قرنهای دوازده و چهارده میلادی رونق گرفت و در سرتاسر اروپا توسعه یافت. در قرن شانزدهم میلادی شهر آنتورپ هلند به پایگاه تجارت و صادرات آثار هنری و صنایع دستی تبدیل شد. اولین فروشگاه و مرکز اختصاصی خرید و فروش و نمایش آثار هنری در این شهر برپا شد و فضایی شکل گرفت که فروشندگان هنری میتوانستند غرفهای را از برگزارکنندگان نمایشگاه اجاره کنند و آثار خود را در آن ارائه دهند.
در طول قرنهای هفدهم و هجدهم میلادی روند نمایش و ارائهی آثار هنری کمی متفاوت شد. آکادمی سلطنتی وظیفهی انتخاب و نمایش آثار در سالنهای رسمی را به دست گرفت و سلیقهی شخصی امپراطوران و پادشاهان در خلق و نمایش آثار هنری تأثیر گذاشت. اما در سال ۱۸۵۱ اولین نمایشگاه بینالمللی در هاید پارک کاخ کریستال لندن برگزار شد و این رویداد با ارائهی دستاوردهای علمی و صنعتی و همینطور مصنوعات و آثار هنری شگفتانگیز، با موفقیت مالی و استقبال بیاندازهای روبهرو شد. ساختار این نمایشگاه در سراسر جهان به عنوان ابزاری برای نمایش و تأثیرگذاری فرهنگی به کار گرفته شد.
به مرور جایگاه هنر در نمایشگاهها پررنگتر شد و در قرن نوزدهم شهر پاریس به مظهر نمایشگاههای هنری و همینطور مهد هنر جهان تبدیل شد. اما یکی از مهمترین وقایعی که در اوایل قرن بیستم رخ داد، برگزاری نمایشگاه بزرگ شهر نیویورک در سال ۱۹۱۳ به نام آرمری شو بود. در این نمایشگاه آثار بیش از ۳۰۰ هنرمند آمریکایی و اروپایی به نمایش درآمد. این نمایشگاه آمریکاییها را با هنر پیشرو و آوانگارد اروپایی آشنا کرد و همین موضوع آرمری شو را به نقطه عطفی در برگزاری نمایشگاههای هنری تبدیل کرد.
در طول قرن بیستم در شهرهای بزرگی مثل پاریس، لندن و نیویورک، تعداد زیادی گالری و بازار هنری رونق داشت و فعال بود؛ اما در شهرهای کوچکتر یا دیگر کشورهای اروپایی چنین شبکهی پویا و پیچیدهای وجود نداشت. شاید بههمین دلیل بود که آرتفرهای معاصر در شهرهایی به وجود آمد که با ترویج هنر و برگزاری نمایشگاههای هنری به دنبال توسعه بود. اولین مورد از آرتفرهای معاصر، بازار هنر کلن آلمان بود که در سال ۱۹۶۷ تأسیس شد و بعدها به آرت کلن تغییر نام داد. بعد از آن، آرتفر آرت بازل سوئیس در سال ۱۹۷۰ برگزار شد.
در قرن بیستویکم آرتفرها گسترش بیسابقهای پیدا کردند و آرت بازل میامی که در سال ۲۰۰۲ برگزار شد، نقطه عطف آرتفرها در این قرن به شمار میآید. از این دوران بود که آرتفر، این پدیدهی دنیای معاصر، به معنی واقعی شکل گرفت و در سراسر جهان این بازارهای هنری توسعه یافت و ایجاد شد. با وجود پاندمی کرونا برگزاری آرتفرها با مشکل جدی روبهرو شد؛ اما هرکدام از این رویدادهای بزرگ برای ادامهی فعالیتهای خود تمهیدی اندیشیدند. برخی از آنها برنامههای خود را به صورت آنلاین ارائه دادند و برخی برای بازگشایی دوباره و امکان پذیرش حضوری مخاطبان، شرایط سفتوسختی تعیین کردند.
هر سال تعداد زیادی آرتفر در سراسر جهان برگزار میشود و هرکدام از آنها در تاریخی مشخص و معمولاً طی یکهفته به نمایش آثار هنرمندان میپردازند. هنرمندان ایرانی هم در آرتفرها حضور پرشوری دارند. بهعنوان مثال آثار
محسن وزیری مقدم در سال ۱۳۹۴ در آرتفر آرت دبی توسط گالری اعتماد به نمایش درآمد. از بین گالریهای فعال در ایران، گالری محسن، گالری ای.جی و گالری زیرزمین دستان حضور پرتکراری را در آرتفرهای بینالمللی داشتهاند. همچنین در حاشیهی آرتفرها رویدادهای جانبی مثل نمایشگاه، سخنرانی و کلاسهای آموزشی برپا میشود.
وبسایت «درز» این رویدادهای مهم را به دقت رصد کرده و اطلاعات مربوط به آنها در صفحهی آرتفرهای این پلتفرم قابل دسترسی است.
در ایران آرتفر تیرآرت در سال ۱۳۹۷ برای ترویج هنر مدرن و معاصر ایران شکل گرفت. تیرآرت فضایی را برای گردهمآیی گالریها، مجموعهداران هنری، کیوریتورها، هنرمندان و مخاطبان به وجود میآورد. تا بهحال سهدوره از این رویداد برگزار شده است. اولین دورهی آن در سال ۱۳۹۷ در آواسنتر تهران برگزار شد. دورهی بعدی در سال ۱۳۹۸ در بازار چهارسو برپا شد و دورهی سوم آن در سال ۱۳۹۹، بهدلیل پاندمی کرونا بهصورت آنلاین به اجرا درآمد. به تمام اطلاعات در مورد گالریها و آثار به نمایش درآمده در دورههای مختلف این آرتفر، در بخش آرتفرهای وبسایت «درز» قابل مشاهده است و به دقت پوشش داده شده است.
با ورود به صفحه آرتفرها در وبسایت «درز»، لیست تمام آرتفرهای در حال نمایش، آرتفرهای پیشِ رو و آرتفرهای گذشته قابل مشاهده است. بخش اول آرتفرها که به رویدادهای در حال نمایش اختصاص دارد، نام آرتفرها و اطلاعات مربوط به زمان برگزاری هرکدام ارائه شده است.
با باز کردن صفحهی مخصوص هر آرتفر، گالریهای شرکتکننده در این رویداد به طور کامل معرفی شدهاند و با ورود به صفحهی هر گالری، آثار هنرمندان ایرانی به نمایش درآمده در این رویداد و اطلاعات مربوط به هرکدام به صورت دقیق قابل دسترسی است. همچنین در صفحهی هر آرتفر، آدرس و اطلاعات مکانی و همچنین اخبار و اطلاعیههای مربوط به هرکدام قرار داده شده است.
این روند برای تمام آرتفرهای پیشِ رو و گذشته نیز فراهم شده و مخاطبان میتوانند به دقت و به صورت کامل، این رویدادهای هنری و اطلاعات مربوط به هرکدام را در صفحهی آرتفرهای وبسایت «درز» مشاهده کنند. در بخش آرتفرهای گذشته، امکان دستهبندی یا نمایش آرتفرها بر اساس نام، سال برگزاری، گالریهای شرکتکننده در آن و شهر محل برگزاری فراهم شده و مخاطبان میتوانند به سادگی به اطلاعات مربوط به آرتفر مورد نظر خود دست پیدا کنند و آثار ایرانی به نمایش درآمده در آن را مشاهده کنند.
وبسایت Darz تلاش کرده آرشیو دقیق و کاملی از آثار هنری و هنرمندان معاصر ایران گردآوری کند و فعالیت هنرمندان در رویدادهای داخلی یا بینالمللی را به دقت رصد و ثبت کند. این پلتفرم فعالیت تمام آرتفرهای جهان را دنبال میکند و آثار هنرمندان ایرانی که در این رویدادها عرضه شده را به دقت جمعآوری میکند. وبسایت ««درز» بایگانی تصویری و نوشتاری دقیقی از فعالیت هنرمندان ایرانی جمعآوری کرده و این آرشیو، منبع جامعی برای تمام مخاطبان دنیای هنر تجسمی فراهم کرده است.