مهسا مژدهی: غرب نگران است که ایران به زودی به گفتگوهای برجامی در وین باز نگردد و دولت تازه در تهران خواسته های جدیدی را مطرح کند. ایران گفته است که حاضر به ادامه گفتگوهاست اما چون زمان مشخصی را ارائه نداده، اما و اگر ها بر سر بازگشت یا عدم بازگشت به وین ادامه دارد. در خبرآنلاین با عبدالرضا فرجی راد استاد ژئوپلیتیک و سفیر پیشین ایران در نروژ در این خصوص به گفتگو نشسته ایم:
انتظار می رود که ایران بالاخره بخواهد به میز مذاکره در وین برگردد. اما با توجه به رویکرد دولت جدید نسبت به دولت دوازدهم، ایا تهران خواسته های متفاوتی را با خود به پای میز مذاکره در وین خواهد برد؟
آنطور که از بعضی از مصاحبه ها از مقامات و وزارت خارجه شنیده ایم، اینطور نیست که در بست آنچه که تاکنون انجام شده و به نتیجه رسیده را دولت جدید قبول کند. احتمالا یک سری از آن توافقاتی که قبلا شده اند را بپذیرند اما خواسته های دیگری هم داشته باشند. مثلا ممکن است مانور بر روی راستی آزمایی بیشتر از قبل باشد.
ایا ۵+۱ اماده پذیرش چنین ماجرایی هست که به خواسته های ایران تن بدهد؟
طبیعتا امریکا باید این خواسته را بپذیرد یا نه. من بعید می دانم که امریکا الان بتواند مستقیم از کنگره بخواهد که این مساله را مورد تایید قرار دهد و راستی ازمایی کند. اقای اوباما نتوانست چنین تاییدی را بگیرد و بایدن هم نمی تواند چنین کاری کند. باید دو طرف راه دیگری را پیدا کنند. این راه به تصور من می تواند هم یک راه جمعی باشد که ۴+۱ کاری جمعی کنند و فکر کنند که چه کاری می شود کرد یا به عبارتی ایران بخواهد با کمی ریسک امریکا را در اقتصاد ایران دخیل کند و در اقتصاد ایران فعال شوند و بعد طبعا کم تر احتمالش هست که از برجام خارج شوند.
شما گفتید که بخش هایی از توافقی که ایران پیش از آن با ۴+۱ به آن دست یافته بود، ممکن است مورد قبول دولت جدید قرار بگیرد. چقدر احتمالش وجود دارد که همان شیوه ادامه پیدا کند؟
دولت قبل می گفت تا ۸۰ درصد جلو رفته اند و برخی از تحریم ها برداشته شده بودند که مربوط به بخش اقتصادی بودند. ایران هم طبیعتا همین را می خواهد. وقتی تحریم های اقتصادی برداشته شوند، در مذاکرات جدید هم خواسته ها پابرجا می ماند. به همین خاطر من می گویم بخشی از آنچه توافق شده بود در مورد تحریم ها برجای خود می ماند. ممکن است ایران روی تحریم های افراد و راستی ازمایی بیشتر از گذشته تاکید کند و همچنین از امریکایی ها بخواهند از آن بخش تکمیلی که اصرار دارند و مرتبط با ایجاد گفتگوهای موشکی و منطقه ای است دست بردارند.
به موضوع راستی آزمایی برگردیم، تا چه اندازه قوانین بین المللی چنین موضوعی را شدنی می داند؟
در توافقات بین المللی کمتر راستی ازمایی انجام می شود. اما واقعیتش این است که یک تجربه تلخ وجود دارد و این تجربه دو صدمه به دو طرف زده که بیشترش را ایران تجربه کرده است. یکی اینکه طبیعتا فردی که از برجام خارج شده صدها میلیارد خسارت به ایران وارد کرده است و بعید نیست که همان فرد بیاید و همان کار ها را تکرار کند. دوم اینکه ارامش نسبی که بین ایران و امریکا بعد از برجام ایجاد شده بود، تبدیل به تنش شد. که این تنش هر لحظه ممکن بود به درگیری هایی بکشد. ما شاهد هستیم که در عراق بعد از شهادت سردار سلیمانی تنش خیلی بالا رفت. ایران در عین الاسد تلافی کرد و احتمال این بود که اگر ترامپ در قدرت می ماند صدمات دو طرف به هم بیشتر می شد.
این راستی ازمایی که ایران درخواست کرده چیزی منطقی است. ما آنها را هم البته درک می کنیم که سنایی که دست جمهوری خواهان است زیر بار نمی رود و کنگره هم که در دست دموکرات هاست موافق نیستند. زمان اوباما هم همینطور بود و در دو مجلس رای نیاورد. اما راهی باید برای آن پیدا کنند که ایران اطمینان بیشتری پیدا کند.
ایا چنین اراده ای را در دولت بایدن می بینید که بخواهد به پیشنهاد دولت ایران برای راستی ازمایی توافق، تن دهد؟
من این اراده را در دولت بایدن می بینم. اما هنوز این امادگی را پیدا نکرده اند که بخواهند راستی ازمایی کنند. مگر اینکه همگی این فشار را بیاورند که این اتفاق فقط مختص امریکا نباشد و اروپایی ها و چینی ها و روس ها هم چنین تعهداتی را بدهند.
یک پیشنهاد که شما هم آن را مطرح کردید این بود که ایران به جای اینکه به دنبال گرفتن ضمانتی جهت راستی ازمایی باشد به سمتی برود که امریکایی ها را در مسائل اقتصادی خود دخیل کند. تا چه اندازه می شود به این ایده تکیه کرد؟
این یکی از راه هاست. در واقع صد در صد تضمین شده نیست اما به نظر من خیلی موثر است. اگر ایران درهای اقتصاد خودش را باز کند و با توجه به اینکه اقتصاد ایران صدمه خورده و نیاز به سرمایه گذاری گسترده جهت رشد و توسعه و اشتغال زایی دارد، باید همانطور که از چین استفاده می کند بتواند از اروپا و امریکا هم استفاده کند. در این صورت شرایط به گونه ای نخواهد بود که یک جمهوری خواه رای بیاورد و بخواهد که از توافق خارج شود. ترامپ هم همین را می گفت که ما برجام را به نتیجه رساندیم اما منفعت ما صفر بود و بیشتر روسیه و چین و اروپا از آن بهره بردند.
سازمان بین المللی انٰرژی اتمی با گزارش های جدید خود تلاش دارد تا ایران را تحت فشار قرار دهد. این فشارها تا چه اندازه ممکن است که بر فضای گفتگوها موثر باشد؟
اگر مذاکرات در وین شروع شود و به پیش برود مسائل انرژی اتمی حل می شود و نمی تواند بهانه بیاورد. اما اگر مذاکرات شروع نشوند، آنها احساس ناامیدی می کنند و فشار را روی انرژی اتمی می گذارند و گروسی هم فشار بیشتری روی ایران می آورد. اینها بستگی دارد که گفتگوها چه زمانی شروع می شوند و ایا رو به جلو می رود یا نه.
طبق اخرین صحبتی که سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد کلمه به زودی را به کار برد. به زودی ماه های اینده نیست. نهایتا چند هفته اینده است و من فکر می کنم در همین چند هفته آینده گفتگوها در وین دوباره از سر گرفته شوند.
>>> این مطالب را هم بخوانید:
سفر مهم گروسی؛ توافق ایران و آژانس چه تاثیری بر مذاکرات وین دارد؟
مهمترین تبعات صدور قطعنامه جدید علیه ایران؛دهه 80را فراموش نکنیم!
تیم سیاست خارجی از خطای محاسباتی بپرهیزد
لغو تحریم‌ها با شروط آمریکا؛ امنیت ملی ما را به خطر می‌اندازد؟
311312/23
