به گزارش مشرق، دوره کنونی پارلمان عراق به‌طور معمول باید تا سال ۲۰۲۲ ادامه می‌یافت اما پس از تحولات و اعتراضات مردمی در اواخر سال ۲۰۱۹، تصمیم به برگزاری انتخابات زودهنگامی گرفته شد که پس از کش‌وقوس‌های فراوان سرانجام دهم اکتبر سال جاری برای برگزاری این انتخابات قطعی شد.
تغییر بارز در انتخابات کنونی که پنجمین انتخابات پس از سال ۲۰۰۳ محسوب می‌شود، تصویب قانون انتخابات جدید بود که به‌موجب قانون انتخابات شماره ۹ سال ۲۰۲۰، عراق به‌جای ۱۸ حوزه انتخابیه به ۸۳ حوزه انتخابیه تقسیم شده است و آرای رأی‌دهندگان به‌طور مستقیم به نامزدهای آنها می‌رود و حائز بالاترین رأی خواهند شد به‌خلاف قانون قبلی که در آن نامزدها به آرای فهرست انتخاباتی تکیه داشتند.
به‌خلاف نظام انتخابات سابق که ۴ انتخابات پارلمانی میان سال‌های ۲۰۱۸ ـ ۲۰۰۶ براساس آن برگزار شد، در نظام جدید کشور به ۸۳ حوزه انتخابیه براساس نسبت جمعیتی‌اش تقسیم شده است، از جمله بغداد که پرجمعیت‌ترین استان عراق است و بیش از ۲۱ درصد جمعیت عراق را در خود جای داده به ۱۷ حوزه تقسیم شده است.
از تغییرات مهم در این نظام آن است که رقابت نامزدها نه در سطح استانی که در سطح حوزه‌های انتخابیه است، با این توضیح که در نظام سابق، رأی‌دهنده می‌توانست به هر نامزدی در استان که بخواهد رأی دهد، اما در نظام حاضر فقط به نامزدهایی که در حوزه انتخابیه خودش هستند رأی می‌دهد.
از دیگر موضوعاتی که کار را بر نامزدها سخت کرده است، به‌خصوص در مناطق غیرشهری که تحت نفوذ عشایرند، آن است که گاه رأی‌های یک عشیره بین چند حوزه انتخابیه تقسیم می‌شد و این وضعیت باعث می‌شد یک نامزد از وجود رأی یک عشیره برای خود مطمئن نباشد.
از دیگر تغییرات مهم در نظام جدید انتخابات آن است که نامزدها تبلیغاتشان را در دایره‌های انتخاباتی‌شان محدود کرده‌اند و دیگر پوسترهای تبلیغاتی نامزدهای مطرح در سرتاسر استان دیده نمی‌شود.
شمار افراد واجد شرایط
حدود ۲۵ میلیون عراقی واجد شرایط اخذ رأی برای انتخاب ۳۲۹ نماینده جدید مجلس عراق هستند.
شمار ائتلاف‌ها و احزاب شرکت‌کننده در انتخابات عراق
در انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق برای تعیین ۳۲۹ نماینده، ۲۱ ائتلاف سیاسی با یکدیگر به رقابت می‌پردازند.
بر اساس این گزارش، تعداد احزاب شرکت‌کننده در این انتخابات ۱۶۷ حزب است که ۵۸ حزب از آنها در چارچوب ائتلاف‌ها هستند.
تعداد کل نامزدها در انتخابات پارلمانی عراق، سه‌هزار و ۲۴۹ نفر عنوان شده است که زنان سهمی ۹۵۱نفری از کل نامزدها را تشکیل می‌دهند.
از این تعداد، ۷۸۹ نامزد به‌صورت مستقل، ۹۵۹ نامزد در قالب ائتلاف انتخاباتی و یک‌هزار و ۵۰۱ نفر نیز در قالب اعضای احزاب در انتخابات آینده شرکت می‌کنند.
کرسی‌های پارلمان به‌تفکیک استانی
کرسی‌های پارلمانی استان‌های عراق به این شرح است؛ استان بغداد ۷۱ کرسی، نینوا ۳۴، بصره ۲۵، ذی‌قار ۱۹، سلیمانیه ۱۸، بابل ۱۷، اربیل ۱۶، الانبار ۱۵، دیالی ۱۴، کرکوک ۱۳، استان‌های واسط، دهوک، نجف و صلاح‌الدین هرکدام ۱۲، کربلا و الدیوانیه ۱۱، میسان ۱۰ و المثنی ۷ کرسی است.
شمار ناظران
شمار ناظران بین‌المللی بیش از ۵۰۰ نفر است، همچنین ۲۹۱ خبرنگار بین‌المللی هم این انتخابات را پوشش خواهند داد.
سهم زنان
بر اساس قانون انتخابات عراق، شمار حوزه‌های انتخابیه ۸۳ حوزه است و هر حوزه بین ۳ تا ۵ کرسی دارد که حداقل یک کرسی متعلق به زنان است و سهمیه زنان در هر استان یک‌چهارم کرسی‌ها یا بیشتر خواهد بود. اقدام بسیاری از احزاب مؤثر عراق در نامزد کردن انحصاری زنان در حوزه‌های انتخابیه‌ای که قصد رقابت در انتخابات زودهنگام را دارند، نشان‌دهنده تأثیر واضح سهمیه زنان در پارلمان عراق بر معادله انتخابات است.
تقسیم عراق به ۸۳ حوزه انتخابیه و مشخص کردن شمار کرسی‌های زنان در پارلمان عراق برای تضمین حضور یک زن در هرکدام، موجب شده است زنان نماینده در پارلمان عراق بر این باور باشند که سازوکار جدید قانون انتخابات و تغییر رویه احزاب در روی آوردن به زنان، سهم آنها در پارلمان آتی عراق را بیشتر می‌کند.
براساس قانون اساسی عراق، شمار کرسی زنان در پارلمان نباید کمتر از ۲۵ درصد کل نمایندگان پارلمان باشد. تأثیر زنان در انتخابات سابق در عراق اندک بود و ائتلاف‌های بزرگ اهمیت کمتری به نامزدهای زن می‌دادند اما قانون فعلی انتخابات نقش بیشتری به زنان می‌دهد به‌گونه‌ای که کرسی‌های هر استان به حوزه‌های انتخابیه تقسیم شده است و سهم زنان برای تضمین حضور یک زن در هر حوزه انتخابیه نیز مشخص شده است، ازاین‌رو برخی از احزابی که می‌دانستند نمی‌توانند با نامزدهای مرد رقابت کنند، فقط با نامزدهای زن وارد رقابت شدند،
این همان اقدامی است که احزاب کرد هنگامی که دیدند رقابت بر سر کرسی نامزدهای مرد سخت است و ممکن است نتیجه ندهد، به آن روی آورده ۴ نامزد زن برای ۴ حوزه انتخابیه در استان دیالی مشخص کردند.
اهمیت پارلمان در نظام سیاسی عراق
پارلمان در نظام سیاسی عراق به‌دلیل نقشی که در معرفی نخست وزیر و تأیید کابینه دارد، دارای جایگاهی ویژه است.
رهبران سیاسی عراق بر اساس یک قانون نانوشته، پست‌های کلیدی کشور شامل نخست‌وزیری، ریاست‌جمهوری و رئیس پارلمان را بین طوایف قومی و مذهبی بزرگ این کشور تقسیم کرده‌اند به‌نحوی که نخست‌وزیری برای شیعیان، ریاست‌جمهوری در اختیار کُردها و ریاست پارلمان با اهل‌سنت است.
طبق قانون، بزرگترین فراکسیون پارلمان مسئولیت معرفی نخست وزیر را به‌عهده دارد که بعد از معرفی به رئیس‌جمهوری، مأمور تشکیل کابینه می‌شود و در نهایت نخست وزیر و اعضای کابینه باید از پارلمان رأی اعتماد بگیرند.
مجلس نمایندگان عراق یا مجلس نواب عراق (مَجلس النوّاب العراقی) تنها مجلس قانون‌گذاری در عراق محسوب می‌شود. این مجلس در منطقه الخضراء شهر بغداد واقع شده است و نمایندگان آن برای دوره‌های چهارساله از طریق رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند.
در زمان دیکتاتوری «صدام حسین» در عراق، حزب بعث تنها حزب رسمی فعال در این کشور بود و سایر احزاب و گروه‌ها به‌ویژه جریان‌های شیعی و کُردها به‌صورت پنهان و عمدتاً مقابل رژیم بعث فعالیت می‌کردند.
پس از سقوط صدام در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳)، گروه‌های سیاسی و جریان‌هایی که به‌واسطه قدرت رژیم بعث و زورگویی‌های آن سرکوب شده بودند، توانستند وارد جریان سیاسی عراق شوند و در بدنه حاکمیت به ایفای نقش بپردازند.
مهلت تبلیغات
نامزدهای انتخابات پارلمانی عراق مجاز هستند تا ساعت ۶ صبح روز شنبه ۹ اکتبر ۲۰۲۱ به تبلیغات خود ادامه دهند.
این مهلت با استناد به احکام ماده ۲۲ قانون انتخابات پارلمان عراق به‌شماره ۹ سال ۲۰۲۰ تعیین شده است.
احکام ماده ۲۲ قانون مذکور اشاره دارد که تبلیغات انتخاباتی آزاد، حق تضمین‌شده نامزدها به‌موجب احکام این قانون است که از تاریخ تأیید لیست نامزدها از سوی کمیساریای عالی مستقل انتخابات آغاز می‌شود و تا ۲۴ ساعت پیش از آغاز رأی‌گیری به پایان می‌رسد.
سکوت انتخاباتی
سکوت انتخاباتی تنها یک روز پیش از آغاز رأی‌گیری آغاز می‌شود. نامزدها می‌توانند تا ۲۴ ساعت پیش از آغاز رأی‌گیری در انتخابات به تبلیغات خود ادامه دهند، به این معنا که سکوت انتخاباتی از ساعت ۶ صبح روز شنبه ۹ اکتبر آغاز می‌شود.
رأی‌گیری خاص و سراسری
بر اساس قوانین عراق، نیروهای امنیتی و نظامی این کشور به‌همراه آوارگان و زندانیان، دو روز قبل از رأی‌گیری سراسری یعنی در هشتم اکتبر در یک رأی‌گیری خاص شرکت می‌کنند تا مسئولیت آنها در تأمین امنیت انتخابات با مسئولیت رأی‌دادنشان تداخل پیدا نکند، بر این اساس کارکنان وزارت کشور، وزارت دفاع، دستگاه مبارزه با تروریسم، وزارت داخلی اقلیم کردستان، وزارت پیشمرگه، پناهندگان و زندانیان زندان‌های عراق گروه‌های خاص شرکت‌کننده در انتخابات عراق نام گرفتند.
با وجود این، کمیساریای عالی مستقل انتخابات اعلام کرد که نیروهای حشد شعبی مشمول این وضعیت نمی‌شوند و آنان هم مانند عموم مردم در رأی‌گیری عمومی شرکت می‌کنند.
تعطیلی روز انتخابات
روز برگزاری انتخابات در ۱۰ اکتبر، تعطیل رسمی خواهد بود.
بسته‌بودن فرودگاه‌ها تا پایان رأی‌گیری
در ساعت ۹ شب شنبه ۹ اکتبر، یعنی یک روز پیش از موعد انتخابات، فرودگاه‌ها بسته می‌شوند و بسته بودن فرودگاه‌ها تا پایان فرآیند رأی‌گیری ادامه خواهد داشت.
نیروهای امنیتی عراق اقدام به اعمال محدودیت برای تردد بین‌استانی به‌منظور کنترل اوضاع امنیتی خواهند کرد، اما ممنوعیت آمدوشد اعمال نخواهد شد.
تسهیلاتی برای آمدوشد رأی‌دهندگان در استان‌هایشان با هدف کمک به آنها برای رسیدن به مراکز رأی‌دهی در نظر گرفته شده است.
