به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، یکی از رویکردهای معرفتی در اندیشه دینی ما، مسئله مواجهه انبیاء و رسولان الهی با ائمه علیهم‌السلام است. علاوه بر احادیث متعددی که در این زمینه وجود دارد، برخی شواهد تاریخی و باستان‌شناسی حکایت از این دارد که این بزرگواران حتی از اسامی اهل بیت علیهم‌السلام در کتیبه‌های‌شان یاد کرده‌اند و به وسیله این انوار مقدس الهی مسیر رشد را طی کرده‌اند و یا با یاد ایشان از خداوند متعال استعانت خواستند. در این باره رمزگشایی از کتیبه سلیمان نبی و لوح یافت‌شده در کشتی نوح علیهما السلام، دلیلی بر این حقیقت است.
به عنوان نمونه ابن شاذان قمی در کتاب «الفضائل» خود که به عنوان «الفضائل( لابن شاذان القمی)» شناخته می‌شود، روایتی را از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره علت توبه آدم (ع) و فضائل عترت نقل می‌کند؛ در بخشی از این روایت می‌خوانیم که پیامبر (ص) فرمود «أَنِّی أَفْضَلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ أَنَّ وَصِیِّی أَفْضَلُ الْأَوْصِیَاءِ وَ أَنَّ أَبِی آدَمَ لَمَّا رَأَى اسْمِی وَ اسْمَ أَخِی وَ أَسْمَاءَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ مَکْتُوبَاتٍ عَلَى سَاقِ الْعَرْشِ بِالنُّورِ فَقَالَ إِلَهِی هَلْ خَلَقْتَ خَلْقاً قَبْلِی هُوَ أَکْرَمُ عَلَیْکَ مِنِّی فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى یَا آدَمُ لَوْ لَا هَذِهِ الْأَسْمَاءُ لَمَا خَلَقْتُ سَمَاءً مَبْنِیَّةً وَ لَا أَرْضاً مَدْحِیَّةً وَ لَا مَلَکاً مُقَرَّباً وَ لَا نَبِیّاً مُرْسَلًا وَ لَوْلَاهُمْ لَمَا خَلَقْتُکَ فَقَالَ إِلَهِی وَ سَیِّدِی فَبِحَقِّهِمْ عَلَیْکَ إِلَّا غَفَرْتَ لِی خَطِیئَتِی وَ نَحْنُ کالکلمات [الْکَلِمَاتُ] الَّتِی تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَبِّهِ فَقَالَ أَبْشِرْ یَا آدَمُ فَإِنَّ هَذِهِ الْأَسْمَاءَ مِنْ وُلْدِکَ وَ ذُرِّیَّتِکَ فَعِنْدَ ذَلِکَ حَمِدَ اللَّهَ تَعَالَى آدَمُ ع وَ افْتَخَرَ عَلَى الْمَلَائِکَةِ إِنَّهُ لَمْ یُعْطِ نَبِیّاً شَیْئاً مِنَ الْفَضْلِ إِلَّا أَعْطَاهُ لَنا.»
یعنی «همانا من (پیامبر) برترین پیامبران و وصی‌ام بهترین اوصیاست. پدرم آدم (ع) هنگامی که اسم مرا و اسم برادرم (علی ع) و اسامی فاطمه، حسن و حسین را مکتوب در عرش و به صورت نور دید، گفت: خدایا آیا آیا خلقی قبل از من گرامی‌تر از من آفریدی؟ خدای متعال فرمود ای آدم، اگر این اسماء نبودند، آسمانِ افراشته، زمین گسترده و نه ملک مقرب و نبی مرسلی را نمی‌آفریدم و اگر اینها نبودند، تو را هم نمی‌آفریدم. گفت: خدای من و سرورم، پس به حق ایشان از خطای من درگذر» سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود «و ما کلماتی هستیم که به آدم علیه‌السلام از سوی پروردگار القاء شد. خداوند فرمود ای آدم، این اسماء از فرزندان تو و ذریه‌ات هستند. در این هنگام، آدم علیه‌السلام حمد خدا را به جا آورد و بر ملائک فخر فروخت. همانا هرگز به پیامبری از فضل عطا نمی‌شود جز اینکه بر ما هم عطا می‌شود.» (الفضائل (لابن شاذان القمی)، ص128)
علاوه بر آدم علیه‌السلام، این رویه را درباره سایر انبیای الهی مشاهده می‌کنیم؛ از جمله ایشان، ابراهیم نبی علیه‌السلام است که خداوند از همان آغازین دوران زندگانی مبارکشان، ایشان را با پیامبر و اهل بیت وحی مواجه کرد و در طول مدت رسالت‌شان به واسطه انوار مقدس عترت به بالاترین درجات رسالت دست یافت تا جایی که به واسطه کلمات مقدس عترت به مقام امامت رسید. مفضّل از امام صادق علیه‌السلام درباره آیه124 بقره: «وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماما...»؛ یعنی هنگامی که پرودگار ابراهیم را به کلمات مبتلا کرد، پس (کلمات) را بر او تام قرار داد؛ (پروردگار) فرمود من تو را بر مردم امام قرار دادم.» مفضل می‌گوید به امام صادق علیه‌السلام گفتم «ای پسر رسول‌خدا معنی این قسمت از آیه: فَأَتَمَّهُنَّ چیست»؟ فرمود: «یعنی آن‌ها (ائمّه و امامان علیهم السلام را تا حضرت قائمعجل الله تعالی فرجه تکمیل کرد، دوازده امام که 9 نفر آن‌ها از فرزندان حسین هستند». یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ، فَمَا یَعْنِی عَزَّوَجَلَّ بِقَوْلِهِ فَأَتَمَّهُنَّ؟ قَالَ: یَعْنِی أَتَمَّهُنَّ إِلَی الْقَائِمِ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً تِسْعَهًٌْ مِنْ وُلْدِ الْحُسَیْنِ.در روایتی دیگر فرمود: أَتَمَّهُنَّ بِمُحَمَّدٍ وَ عَلِیٍّ وَ الْأَئِمَّهًِْ مِنْ وُلْدِ عَلِیٍّ؛ یعنی با محمد و علی و ائمه از فرزندان علی (ع) کامل کرد. (الخصال (صدوق)، ج1، ص 305)
نکته‌ای که در این دو روایت وجود دارد، این است که آدم علیه‌السلام در مقام توبه و بعد رسیدن به مقام بالای رسالت و ابراهیم نبی نیز برای تکمیل جایگاهش یعنی امامت بر مردم، در معرض اسماء و کلمات الهی قرار گرفتند. از این جهت است که امام صادق علیه‌السلام در روایتی دستیابی انبیاء به مقام نبوت را در گروی معرفت و فضیلت عترت معرفی کرده، فرمود «مَا مِنْ نَبِیٍ جَاءَ قَطُّ إِلَّا بِمَعْرِفَةِ حَقِّنَا وَ تَفْضِیلِنَا عَلَى مَنْ سِوَانَا.» یعنی هیچ پیامبرى نیامد، مگر به معرفت حق ما و برترى ما بر دیگران. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج1، ص437)
انتهای‌پیام/
