حراج‌های هنری در وبسایت «درز»

وب‌سایت «درز» فعالیت خود را از سال 1394 با هدف ایجاد منبعی جامع درباره‌ی هنر، هنرمندان ایرانی و آثار آن‌ها آغاز کرده است. این پلتفرم با تمرکز بر فعالیت هنرمندان ایرانی در رویدادهای داخلی و خارجی، آرشیو دقیق و جامعی از آثار آن‌ها تهیه کرده است. هنرمندان معاصر ایران به شیوه‌های مختلف مشغول به فعالیت در زمینه‌های متفاوت هستند و در بازار هنر جهانی حضور پرشوری دارند. وب‌سایت «درز» تلاش کرده فعالیت هنرمندان معاصر ایران در رویدادهای مختلف را به صورت کامل رصد کند و اطلاعات مربوط به آن‌ها را گردآوری و ثبت کند.

مخاطبان دنیای هنر با پدیده‌ای به نام «حراج هنری» آشنا هستند. حراج‌های هنری در درخشش و موفقیت هنرمندان و همچنین بالا بردن ارزش‌های هنری نقش مهمی ایفا می‌کنند. بازار هنر در دوران معاصر به یک صنعت جهانی چند میلیارد دلاری تبدیل شده است و حراج هنری یکی از نقاط اصلی آن به‌شمار می‌آید. حتی پاندمی کرونا هم نتوانست روند برگزاری و همینطور فروش آثار هنری در حراج‌های جهان را با مشکل جدی روبه‌رو کند و حراج‌ها در این دوره هم با قدرت و دقت بسیار زیادی برگزار شدند. بعضی از آن‌ها از امکانات دنیای دیجیتال استفاده کردند و به صورت آنلاین پیش رفتند؛ یک گام روبه‌جلو برای تطبیق دنیای هنر با دنیای علم!

بازار هنر به سه سطح کلی تقسیم می‌شود. در سطح اول، هنرمندان آثار خود را خلق کرده و آن‌ها را در گالری‌ها و نمایشگاه‌ها ارائه می‌دهند. در سطح دوم (که بازار اولیه نامیده می‌شود) گالری‌داران و مجموعه‌داران هنری نقش مهمی ایفا می‌کنند و برای اثر هنری و همینطور هنرمند اعتبار و ارزش می‌آفرینند. آثار هنرمندان در نهادهای هنری معامله و خرید و فروش می‌شوند. اما در سطح سوم، پای حراجی‌های هنر به جریان باز می‌شود. در این بازار ثانویه زمینه‌ی رشد و معرفی هنرمندان و آثاری که خلق کرده‌اند، در سطح جهانی فراهم می‌شود.

حراجی‌های هنری زیر نظر بنگاه‌ها یا مؤسسات تجاری برگزار می‌شوند که «خانه‌ی حراج» نام دارند. خانه‌ی حراج واسط بین فروشندگان و خریداران هنری است و وظیفه‌ دارد مزایده‌ی امن و مطمئن را برگزار کند. مزایده‌ها قیمت‌های معیاری را برای آثار هنری تعیین می‌کنند و روند خرید و فروش با افزایش پی‌درپی پیشنهادات توسط خریداران ادامه پیدا می‌‌کند؛ تا زمانی‌که بالاترین و نهایی‌ترین پیشنهاد توسط یک خریدار ارائه و از سمت حراجی پذیرفته شود. طبیعی است که به‌دلیل هیجان و رقابت شدید بین پیشنهاددهندگان، ممکن است فضا در محیط برگزاری حراج پرتنش باشد.

سابقه‌ی برگزاری حراج به یونان باستان باز می‌گردد. هرودوت، تاریخ‌نگار معروف، پانصد سال قبل از میلاد مسیح، درباره‌ی حراج بردگان در یونان صحبت کرده است. اولین شواهدی که از حراج‌های هنری در دست داریم مربوط به امپراطوری روم است؛ زمانی که فروش صنایع دستی، اشیاء یا حتی غنائم جنگی امری متداول بود. این روند در اروپا تا اوایل مسیحیت ادامه داشت؛ اما در قرون وسطی کنار گذاشته شد.

در قرن هفدهم میلادی ظهور مجموعه‌داران و طبقه‌ی تجار در فلاندر، هلند و برخی از مناطق ایتالیا باعث شکوفایی بازار هنر شد و حراج‌های هنری دوباره جان گرفتند. در سال 1674 اولین خانه‌ی حراج در استکهلم، درهای خود را به روی تجارت هنری گشود و فعالیت خود را آغاز کرد.

اواسط قرن هجدهم آغاز تاریخ مدرن حراج‌ها با دو رویداد بزرگ بود. در این دوران دو مؤسسه در لندن تأسیس شد که به بزرگترین خانه‌های حراج جهان تبدیل شدند: خانه‌ی حراج ساتبیز در سال 1744 و پس از آن خانه‌ی حراج کریستیز در سال 1766 پا به بازار هنر گذاشتند.

بازار هنر در طول قرن نوزدهم به طور تصاعدی گسترش پیدا کرد. در پی استعمار کشورهای دیگر و همینطور تجارت جهانی نوظهور، مصنوعات آفریقایی و آسیایی همراه با آثار استادان قدیمی و همینطور هنرمندان زنده، زیر چکش حراج قرار گرفتند. علاوه بر این صنعتگران آمریکایی کم‌کم به جمع کلکسیونرهای اروپایی پیوستند و بازار هنر با قیمت‌های کلانی روبه‌رو شد. اما جنگ جهانی دوم پایان این دوره‌ی باشکوه بازار هنری را رقم زد.

کشورهای شرق آسیا مانند چین، ژاپن و کره پس از جنگ جهانی دوم بازارهای هنری محلی خود را توسعه دادند؛ اما بازار هنر اروپایی نتوانست سریع بهبود پیدا کند و تا حد زیادی تحت سلطه‌ی فروشندگان خصوصی قرار گرفت؛ تا اینکه تغییرات مهمی در حراج‌های هنری رخ داد. ساتبیز استراتژی نوآورانه‌ای را به کار گرفت و علاوه‌بر اینکه تنوع مجموعه‌ها در حراج‌های هنری را بالا برد، این رویداد خسته‌کننده را به یک مهمانی پرزرق‌وبرق چشمگیر و اعیانی تغییر داد و اتاق حراج آثار هنری به عرصه‌ای برای رقابت‌های اجتماعی تبدیل شد. همزمان ساتبیز روی فناوری‌های جدید سرمایه‌گذاری کرد و پیشنهادات تلفنی و پیوندهای ماهواره‌ای را در کنار خریداران حاضر در خانه‌ی حراج به کار گرفت.

از سوی دیگر هنر معاصر در بازار پیروز شد و نام‌هایی مانند مونه، ون‌گوگ، پیکاسو و حتی پولاک و وارهول، جایگزین استادان قدیمی شدند و فروش آثار آنان رکوردهای جدید قیمت را ثبت کرد. در دهه‌ی 1980 هنر به عنوان یک سرمایه‌گذاری جایگزین توسعه یافت. سرمایه‌گذاران به بررسی مزایای مالی خرید و جمع‌آوری آثار هنری پرداختند و روند اقتصادی بازار هنر وسیع‌تر شد.

در دهه‌ی 1990 حمایت مجموعه‌دار انگلیسی، چارلز ساچی، و به‌دنبال آن افتتاح تیت مدرن لندن در سال 2000، امکان ظهور و پرورش هنرمندان معاصر را تقویت کرد و از آن به بعد این روند به صورت پایدار در آمد. گرچه تا به امروز گران‌ترین اثر هنری به‌فروش‌رسیده در حراج، نقاشی «سالواتور موندی» لئوناردو داوینچی است که در سال 2017 به مبلغ  450.3 میلیون دلار فروخته شده، اما به نظر نمی‌رسد که محبوبیت روزافزون هنرمندان معاصر متوقف شود .

آثار هنرمندان معاصر از سرتاسر جهان در خانه‌های حراج‌ کشورهای مختلف ارائه می‌شود و با قیمت‌های کلان به فروش می‌رسد. هنرمندان ایرانی هم در حراجی‌های معتبر جهان حضور دارند و طی سال‌های اخیر آثار آن‌ها مورد استقبال خانه‌های حراج کشورهای مختلف قرار گرفته است. به‌عنوان مثال اثری از شیرین نشاط ( آثار شیرین نشاط ) با نام «گذرگاه» در تاریخ 21 مهر 1393 در ساتبیز دوحه به فروش رسید. برآورد قیمت این اثر بین 200- 300 هزار دلار بود و در نهایت با قیمت 269 هزار دلار به فروش رسید.

همچنین اثری از طلا مدنی ( Tala Madani ) با نام‌ «خانه» در تاریخ 3 اردیبهشت 1397 در کریستیز آمستردام به حراج گذاشته شد. برآورد قیمت این اثر بین 25- 35 هزار یورو بود؛ اما در نهایت با قیمت 60 هزار یورو (بیش‌از 69 هزار دلار) به فروش رسید. اطلاعات کامل این رویدادها در وب‌سایت «درز» قابل دسترسی است.

در ایران مهم‌ترین رویدادی که به خرید و فروش آثار هنری می‌پردازد، حراج تهران است. مجموعه‌ی حراج تهران در سال 1391 به صورت نهادی مستقل و خصوصی شکل گرفت و هدف آن معرفی بهترین نمونه‌های هنر مدرن و معاصر ایران به مجموعه‌داران هنری و مخاطبان جهانی است. تا به امروز 14 دوره حراج تهران برگزار شده است. اولین دوره‌ی آن در خرداد سال 1391 برگزار شد و فروش کل آن 21 میلیارد و 500 میلیون ریال بود. آخرین دوره‌ی این رویداد نیز در مرداد 1400 با فروش کل بیش‌از 427 میلیارد ریال برگزار شد. وب‌سایت «درز» اطلاعات دقیق مربوط به تمام دوره‌های حراج تهران و آثار ارائه‌شده در آن را پوشش داده است.

پلتفرم «درز» تلاش می‌کند حراجی‌های مهم سراسر جهان را به دقت رصد کند و فعالیت هنرمندان ایرانی و آثار شرکت‌داده شده در آن‌ها را به صورت جامع و کامل ثبت کند. با ورود به صفحه‌ی حراجی‌ها در وب‌سایت «درز» تمام آثار ایرانی که قرار است در حراجی‌ها حضور داشته باشند معرفی شده‌اند. اطلاعات مربوط به هر اثر مانند نام هنرمند، نام اثر، سال خلق، ابعاد و تکنیک ساخت، خانه‌ی حراجی که متولی فروش آن است، تاریخ برگزاری حراج و همینطور قیمت برآورد شده برای فروش آن، روبه‌روی اثر قرار دارد. همچنین زمان باقی‌مانده تا برگزاری حراج نیز نشان داده شده است. مخاطبان می‌توانند از روی نام هنرمند به صفحه‌ی شخصی او در وب‌سایت «درز» وارد شوند و اطلاعات کامل در مورد او را به دست آورند.

بخش بعدی صفحه‌ی حراجی‌ها در وب‌سایت «درز» به حراجی‌های پیشِ رو اختصاص دارد. در این قسمت تمام خانه‌های حراج که قرار است آثار هنرمندان ایرانی را برای فروش عرضه کنند، معرفی شده‌اند. اطلاعات مربوط به هر مؤسسه مانند مکان، تعداد و نوع آثار ایرانی که قرار است ارائه شود، همراه با زمان باقی‌مانده تا برگزاری رویداد و تاریخ دقیق آن ثبت شده است. با انتخاب نام هرکدام از خانه‌های حراج، مخاطبان به صفحه‌ی اصلی آن مؤسسه در وب‌سایت «درز» وارد می‌شوند و می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در مورد این مرکز و همینطور آثار ایرانی که تابه‌حال برای فروش عرضه کرده یا به فروش رسانده است، مطلع شوند.

بخش بعدی صفحه‌ی حراجی‌ها در وب‌سایت «درز» مربوط به حراجی‌هایی است که پیشتر برگزار شده‌اند. در این قسمت آثار بر اساس آخرین تاریخ برگزاری حراجی‌ها قرار گرفته‌اند؛ اما امکان انتخاب حراجی بر اساس نام، سال و هنرمندان فراهم شده است. به این ترتیب مخاطبان راحت‌تر و سریع‎تر به اطلاعات مربوط به هر حراجی یا آثار هنرمندان موردنظر خود دست پیدا می‌کنند. در این قسمت نیز اطلاعات کامل در مورد هر اثر، مانند نام هنرمند، نام اثر، تکنیک، ابعاد، و همچنین خانه‌ی حراج و تاریخ برگزاری حراجی، آدرس مؤسسه‌، برآورد قیمت و قیمت به‌فروش رسیده، همه با دقت و جزئیات کامل ثبت شده است.

وب‌سایت «درز» تلاش کرده آرشیو دقیق و جامعی از آثار هنری و هنرمندان معاصر ایران گردآوری کند و فعالیت هنرمندان در رویدادهای داخلی یا بین‌المللی را به دقت رصد و ثبت کند. این پلتفرم برگزاری تمام حراجی‌های جهان را دنبال می‌کند و آثار هنرمندان ایرانی که در این رویدادها عرضه شده را به دقت جمع‌آوری می‌کند. وب‌سایت «درز» بایگانی تصویری و نوشتاری دقیقی از فعالیت هنرمندان ایرانی گردآوری کرده و این آرشیو منبع جامعی برای تمام مخاطبان دنیای هنر تجسمی فراهم کرده است.