این روزها راجع به حباب بازار سهام از چهارگوشه بازار صحبت به میان می‌آید: اینکه بازار حباب دارد یا خیر؟
در این یادداشت قصد نداریم این موضوع را در مورد کل بازار تحلیل کنیم؛ گرچه اگر بازار اصلاح یا ریزش داشته باشد، در کوتاه‌مدت تر و خشک با هم می‌سوزند، همان‌طور که در روزهای گذشته هم مشاهده کردیم!
ولی راجع به حباب یا همان گرانی بیش از حد سهام یک شرکت نیاز است مواردی را بیان کنم. شاخص‌هایی که کمتر به آن اشاره شده است:
شاخص شماره ۱- خالص ارزش روز دارایی‌ها یا همان NAV (با تسامح ارزش جایگزینی):
هیچ اصل مالی و اقتصادی توجیه نمی‌کند که ارزش بازار (Mkt Cap) سهام یک شرکت در ایران چندین برابر NAV آن باشد. برای مثال، توجیه ندارد ارزش بازار سهام یک شرکت ۲۵۰۰ میلیارد تومان باشد، درحالیکه NAV آن ٥٠٠ میلیارد تومان باشد(البته، لزوماً سهام شرکت‌های ایرانی نباید بیشتر از NAV آن هم باشد)، مگر اینکه بازار انتظار داشته باشد اقتصاد ایران در آینده نه چندان دور مشابه اقتصاد ونزوئلا شود و ارزش پول ملی به‌شدت کاهش یابد نظیر آنچه در دو سال اخیر به وقوع پیوست.
شاخص شمار ۲- مقایسه ضرایب قیمتی شرکت‌های ایرانی با شرکت‌های مشابه در بازار توسعه‌یافته
لزوماً شرکت مشابه در بازارهای توسعه‌یافته برای همه شرکت‌های ایرانی وجود ندارد، ولی با اصول مالی و اقتصادی (که تشریح اصول آن خارج از حوصلهٔ این یادداشت است) همخوانی
ندارد اگر ضرایب قیمتی سهام شرکت‌های ایرانی بیشتر از شرکت‌های مشابه در بازارهای توسعه‌یافته باشد. یکی از این ضرایب، قیمت به فروش است. مثلاً توجیه ندارد ضریب قیمت به فروش (PS) شرکت فلزات اساسی در بازار ما ٣ مرتبه باشد، اما همین ضریب برای شرکت مشابه آن در بازار توسعه‌یافته ۱ مرتبه باشد.
در رابطه با شا‌خص‌های یادشده چندین سؤال مطرح می‌شود:
سؤال اول) آیا در حال حاضر مصداق مشابه شرکت‌های مثال‌های بالا در بازار سهام کشور وجود دارد؟ بله.
سؤال دوم) آیا حباب قیمتی سهام چنین شرکت‌هایی می‌ترکد؟ نه لزوماً. ممکن است قیمت سهام شرکت بعد از یک اصلاح وارد فاز رکود شود تا بعد چند سال قیمت سهام شرکت با سود آن متناسب شود یا اینکه اقتصاد کشور با یک ابرتورم دیگر مواجه شود (بانک‌های تجاری کشور را به یاد آورید که چند سال پیش ورشکسته بودند اما امروز به لطف ابرتورم و جهش ارزی و به برکت خاصیت اهرمی‌شان نه‌تنها زیان انباشته‌شان ناپدید شد، بلکه سودآور هم شدند! ).
سؤال سوم) آیا اگر سهام چنین شرکتی را خریداری کنیم احتمال دارد قیمت آن باز هم بالا رود؟ بله، فرد دیگری باید پیدا شود که حاضر باشد با قیمت بالاتر از شما بخرد (تعریف سفته‌بازی).
سؤال چهارم) آیا سهام چنین شرکت‌هایی را خریداری کنیم؟ با خرید شرکت‌های موردنظر شما ریسک سفته‌بازی را تحمل می‌کنید.
سؤال پنجم) آیا همچنان در بازار، شرکت‌هایی وجود دارد که با توجه به عوامل بنیادی آن ارزش سرمایه‌گذاری (نه سفته‌بازی) را داشته باشد؟ بله.
