مظاهر گودرزی: شاید سرطان بیماری ترسناک و نگران کننده‌ای باشد، اما اگر به‌موقع تشخیص داده شود حداقل در نیمی از موارد قابل درمان است. لذا برای تشخیص زودهنگام انواع سرطان علاوه بر نیاز به نظام بهداشت و درمان پویا، برخی علائم وجود دارند که افراد باید به آن‌ها حساس باشند؛ کاهش ناخواسته وزن، ایجاد خال‌های پوستی و تغییر شکل آن‌ها، بوجود آمدن توده در هر قسمتی از بدن و سرفه می‌تواند به‌عنوان نشانه‌های سرطان درنظر گرفته شود. البته دکتر «علی قنبری مطلق»، رئیس اداره پیشگیری از سرطان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با خبرآنلاین معتقد است «بیمارانی که این علائم را دارند لزوماً مبتلا به سرطان نیستند، اکثر آن‌ها بیماری دیگری دارند ولیکن این علائم مهم هستند تا مورد بررسی قرار بگیرند، بنابراین داشتن این علائم نباید سبب نگرانی بیماران شود اما باید سبب شود که بررسی‌های کاملی انجام دهند.»
او با اشاره به ماه اکتبر، به‌عنوان ماه آگاهی بخشی درخصوص سرطان پستان می‌گوید: «سرطان پستان در جهان و ایران شایع‌ترین سرطان درخصوص زنان است، و حتی اگر دو جنس مرد و زن را در نظر بگیریم باز هم سرطان پستان شایع‌ترین است، بنابراین ما با یک سرطان با بروز بالا مواجه هستیم. از طرفی این سرطان به‌صورت بالقوه قابل پیشگیری است، همچنین می‌شود وجود آن را زودتر تشخیص داد و حتی با جراحی‌های ساده‌ای بدون نیاز به شیمی درمانی و رادیوتراپی بیمار را درمان کرد.»
شرح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
آقای دکتر شایع‌ترین سرطان برای زنان و مردان ایرانی چیست؟
در زنان شایع‌ترین سرطان پستان است و در گروه مردان شایع‌ترین سرطان، سرطان پروستات است.
به‌طورکلی چه سرطان‌هایی در ایران شایع هستند؟
به‌طورکلی سرطان‌هایی که در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند، اگر سرطان پوست را کنار بگذاریم، سرطان دستگاه گوارش یعنی سرطان روده بزرگ، سرطان معده و همچنین سرطان مثانه و در زنان هم سرطان تیروئید جزو موارد شایع هستند.
چند درصد از درمان‌ها درخصوص این بیماری موفقیت آمیز هستند؟
موفقیت در درمان سرطان بسیار وابسته به نوع سرطان و تشخیص آن است، هرچه سرطان زودتر تشخیص داده شود درمان‌پذیرتر می‌شود؛ همچنین نوع سرطان‌ها هم روی اثربخشی درمان بسیار تاثیرگذار است. اما به‌طورکلی حدود نیمی از سرطان‌ها درمان‌پذیر هستند.
با توجه به شرایطی که درخصوص تهیه دارو وجود دارد، آیا داروی مورد نیاز افراد مبتلا به سرطان به‌راحتی تهیه می‌شود؟
خوشبختانه اکثر داروهای اساسی در ایران موجود و در دسترس است. اما برخی اوقات داروهای جدیدی تجویز می‌شود که ممکن است آن‌ها در دسترس نباشد، البته معمولاً آن‌ها خارج از لیست دارویی ایران هستند. اما داروهایی که در لیست دارویی ما قرار دارند در دسترس هستند. البته این توضیح لازم است که گاهی اوقات ما درخصوص داروهای قدیمی و شایع با کمبود مواجه می‌شویم.
علت کمبود این داروهای شایع چیست؟
بیشتر مربوط به مدیریت بازار است که باید توسط سازمان غذا و دارو انجام شود تا داروهایی که روتین هستند دچار کمبود نشوند. گاهی داروهای روتین و شایع ممکن است در سبد دارویی خیلی از شرکت‌ها نباشند چراکه آن شرکت‌ها علاقمند هستند که داروهای جدید را تولید کنند، بنابراین در چنین وضعیتی داروهای قدیمی که موثر هم هستند ممکن است در سبد دارویی شرکت‌ها نباشد، سازمان غدا و دارو هم در این خصوص برنامه‌هایی دارد تا درباره داروهای قدیمی دچار کمبود نشویم.
هزینه درمان سرطان در ایران چقدر است؟
به‌طورکلی سرطان پر هزینه‌ترین بیماری است. البته دلایل زیادی دارد اما از مهمترین دلایل آن این است که معمولاً برای سرطان درمان‌های جدیدتر کشف می‌شود بنابراین درمان‌ها در ابتدا که وارد بازار می‌شوند هزینه‌بر هستند. البته دلایل دیگری هم دارد. به‌عنوان مثال هرچقدر سرطان زودتر تشخیص داده شود هزینه‌های درمان آن هم کاهش پیدا می‌کند. یکی از دلایلی که سرطان در ایران بیماری پر هزینه است این است که مقداری دیرتر از چیزی که ما انتظار داریم تشخیص داده می‌شود.
البته باید بگویم در بخش دولتی هزینه‌های رادیوتراپی و شیمی درمانی سرطان رایگان است، جراحی بیش از ۹۰درصد تحت پوشش بیمه است، گاهی اوقات پرداخت برخی هزینه‌ها برای بیمار دشوار است که عمدتاً از طریق بسته‌های حمایتی که به دانشگاه‌های علوم پزشکی داده می‌شود این بیماران در بخش دولتی حمایت می‌شوند. بنابراین عمده بیمارانی که در تامین هزینه‌های درمان سرطان مشکل دارند آن‌هایی هستند که در بخش خصوصی درمان می‌شوند که هزینه‌های آن‌ها بالاتر از بخش دولتی است.
شما گفتید اگر ما سرطان را زودتر تشخیص دهیم هم درمان‌پذیرتر می‌شود و هم هزینه‌های درمان کاهش پیدا می‌کند، برای تشخیص زودهنگام سرطان چه کاری باید انجام داد؟
تشخیص زودهنگام سرطان دو جنبه دارد. یک جنبه آن به مردم مربوط است و باید مردم علائم هشدار دهنده سرطان را بشناسند و در صورت مشاهده به شبکه بهداشتی و درمانی مراجعه کنند. بخش دیگر این تشخیص زودهنگام که ما از آن به‌عنوان تشخیص زودهنگام نظام‌مند و سیستماتیک یاد می‌کنیم توسط دولت‌ها برنامه‌ریزی می‌شود. چنین برنامه‌ریزی کاملاً به بودجه‌ای که در اختیار دولت است و آمادگی ارائه خدمات بستگی دارد. ما در ایران از چند سال قبل تشخیص زودهنگام سه سرطان مهم و قابل پیشگیری را در دستور کار قرار دادیم و الان به صورت قدم به قدم در حال توسعه برنامه‌های تشخیص سرطان هستیم تا در آینده نزدیک بتوانیم در کل کشور این برنامه‌ها را توسعه دهیم.
سه سرطانی که در تشخیص زودهنگام سیستماتیک مورد نظر شما هستند کدامند؟
برای سرطان پستان، شامل معاینه بالینی و درصورت نیاز ماموگرافی است، برای سرطان روده بزرگ و برای سرطان دهانه رحم انجام تست HPV هست که یک تست دقیق برای تشخیص سرطان دهانه رحم است و خوشبختانه با تلاش‌هایی که صورت گرفت توانستیم این تست را تحت پوشش بیمه قرار دهیم. اخیراً هم یک مصوبه‌ای را از دولت گرفتیم که خدمات تشخیص زودهنگام سرطان به شرطی که در نظام شبکه بهداشت و درمان وهمچنین در نظام ارجاع باشد تحت پوشش کامل بیمه قرا بگیرد و چنین چیزی کمک خواهد کرد که دست کم در بخش دولتی خیلی از هزینه‌ها برای تشخیص زودهنگام سرطان کاهش پیدا کند، البته این مصوبه هنوز به‌طور کامل اجرا نشده و در مراحل برنامه‌ریزی قرار دارد.
درباره سرطان دهانه رحم گفتید، مدتی قبل برای پیشگیری از این سرطان صحبت از واکسیناسیون HPV بود، آیا الان این واکسیناسیون در ایران انجام می‌شود؟
به‌طورکلی واکسن‌ها می‌توانند یکی از راه‌های پیشگیری از بروز سرطان باشند، در این میان واکسیناسیون HPV از واکسن‌های موثر برای پیشگیری ازسرطان بوده و در سطح دنیا هم تجربیات خوبی وجود داشته است. نوع دو ظرفیتی این واکسن خوشبختانه در ایران تولید شده است و قصد داشتیم بعد از اینکه در یک استان آن را مورد بررسی قرار دادیم در سطح کشور هم آن را توسعه دهیم، اما متاسفانه همزمان شد با اپیدمی کووید و موکول شد تا در شرایط بهتر این کار انجام شود.
شما درباره تشخیص زودهنگام سرطان در نظام بهداشت‌ودرمان نکاتی بیان کردید، درخصوص بخش مردمی چطور، مردم به چه علائمی باید توجه کنند؟
قبل از گفتن علائم باید بگویم بیمارانی که این علائم را دارند لزوماً مبتلا به سرطان نیستند، اکثر آن‌ها بیماری دیگری دارند ولیکن این علائم مهم هستند تا مورد بررسی قرار بگیرند، بنابراین داشتن این علائم نباید سبب نگرانی بیماران شود اما باید سبب شود که بررسی کاملی انجام دهند، ضمن اینکه علائم براساس نوع سرطان فرق می‌کند؛ اما به‌طورکلی کاهش بیش از ۱۰درصد وزن بدن در طی شش ماه درصورتی که به‌صورت خودخواسته نباشد می‌تواند یکی از علائم بروز سرطان باشد. وجود خال‌های پوستی که به تازگی تغییر شکل داده باشند یا بزرگتر شده باشند، وجود توده در هر قسمت از بدن به‌خصوص اگر توده جدید باشد یا رشد جدیدی داشته باشد اهمیت دارد. همچنین وجود خون در ادرار و مدفوع و هر ترشح دیگری می‌تواند از علائم سرطان باشد. همچنین وجود سرفه هم از علائم مشکوک سرطان است که باید بررسی بیشتری شود.
اینکه گفته می‌شود در برخی نقاط کشور سرطان‌های خاصی شایع هستند، مثلاً سرطان‌های دستگاه گوارش در شمال کشور بیشتر دیده می‌شود، چنین مسئله‌ای قابل تایید است؟
ممکن است به دلایل مختلف برخی سرطان‌ها در برخی مناطق بیشتر دیده شود. مثلاً سرطان معده در نقاطی مانند گیلان و اردبیل بیشتر دیده می‌شوند. یا سرطان روده بزرگ در برخی نواحی بیشتر بروز می‌کند، این تفاوت خیلی جزئی است و چندان قابل ملاحظه نیست. مثلاً نواحی مرکزی کشور ممکن است سرطان پوست بیشتر باشد که عمدتاً به دلیل تابش مستقیم آفتاب هست مانند استان‌های یزد و اصفهان، بنابراین دلایلی مانند آب‌وهوا و عادات تغذیه‌ای می‌تواند روی بروز سرطان در نواحی مختلف تاثیر بگذارد.
آقای دکتر با توجه به اینکه استرس، آلودگی هوا، پیر شدن جمعیت و حتی تغذیه نامناسب در میان افراد در ایران دیده می‌شود، آیا ما با مسئله‌ای به‌نام سونامی سرطان در آینده مواجه هستیم؟
بله، اما واقعاً باید بگوییم حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد سرطان‌ها قابل پیشگیری هستند، به‌طورکلی در ایران کسی که متولد می‌شود ۱۴ درصد در تمام طول عمر خودش ممکن است مبتلا به سرطان شود و ۷درصد ممکن است به دلیل سرطان فوت کند. بنابراین وقتی درباره کاهش ۴۰ تا ۵۰ درصدی بروز سرطان صحبت می‌کنیم باید بدانیم که می‌توانیم ۱۴ درصد احتمال سرطان را به ۷ درصد کاهش دهیم.
مهمترین دلیل افزایش بروز سرطان افزایش سن است، افزایش جمعیت سالمندی سبب افزایش بروز سرطان در هر جامعه‌ای می‌شود و اگر در کشورهای غربی بروز سرطان بالاتر است مهمترین دلیل آن همین بالاتر بودن سن جمعیت است. همچین شیوه زندگی و آلودگی‌های محیطی درخصوص افزایش سرطان تاثیر دارد. درخصوص شیوه زندگی باید گفت عوامل مختلفی مانند افزایش وزن، کم تحرکی، نوع تغذیه، نوع غذاهای مصرفی مانند غذاهای چرب و سوخته می‌تواند بر روی برزو سرطان اثرگذار باشند، همچنین مصرف سیگار و الکل می‌توانند سبب افزایش بروز سرطان شوند، بنابراین خیلی از مواردی که در ایجاد سرطان نقش دارند می‌توانند با روش‌های پیشگیری فردی و خود مراقبتی از آن‌ها جلوگیری کرد.
ماه اکتبر، ماه اطلاع‌رسانی درخصوص سرطان پستان است، وزارت بهداشت دراین‌باره چه برنامه‌هایی دارد؟
به‌هرصورت سرطان پستان در جهان و ایران شایع‌ترین سرطان درخصوص زنان است، وحتی اگر دو جنس مرد و زن را در نظر بگیریم باز هم سرطان پستان شایع‌ترین است، بنابراین ما با یک سرطان با بروز و شیوع بالا مواجه هستیم. از طرفی این سرطان به‌صورت بالقوه قابل پیشگیری است، همچنین می‌شود وجود این سرطان را زودتر تشخیص داد و حتی می‌شود با جراحی‌های ساده‌ای بدون نیاز به شیمی درمانی و رادیوتراپی بیمار را درمان کرد، بنابراین یک سرطان درمان‌پذیر است. در ایران از هر ۱۰ زن ۷ نفر آن‌ها با سرطان پستان به‌طور متوسط ۵ سال عمر می‌کنند، در کشورهای مثل ایالات متحده از هر ۱۰ زن ۹ نفر آن‌ها ۵ سال عمر می‌کنند. عمر افراد مبتلا به سرطان پستان بالا است و مانند یک آدم طبیعی زندگی می‌کنند به‌خصوص اگر زودتر تشخیص داده شوند. ما در این خصوص پویش‌ها و کمپین‌های اطلاع رسانی داریم که در این ماه یا سایر ماه‌های دیگر آگاهی بخشی می‌کنند، همچنین آموزش‌های چهره به چهره وجود دارد که در سطج شبکه بهداشتی راجع به راه‌های پیشگیری از سرطان و همچنین علائم هشدار دهنده سرطان پستان ارائه می‌شود، این اقدامات سبب می‌شود افراد توجه بیشتری کنند. همچنین برنامه پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان وجود دارد که این برنامه در سطح شبکه نظام بهداشت و درمان در مرحله اول با معاینه بالینی است و بعد اگر فردی مشکوک به علائم باشد و سابقه فامیلی سرطان پستان داشته باشد اقدامات کامل‌تری برای او از جمله ماموگرافی، سنوگرافی یا هردو برای فرد انجام می‌شود.
آیا سن سرطان پستان در ایران کاهش داشته است؟
خیر، اما چون جمعیت ایران یک جمعیت جوان است بنابراین متوسط سن این سرطان در ایران مقداری پایین‌تر است.
بیشتر بخوانید:
سرطانی که از هر هشت زن یک نفر به آن مبتلا می‌شود
دارو نیست و وزارت بهداشت می‌گوید بودجه واردات نداریم
۴۷۲۳۳
