هفته وحدت، هفته همبستگی و اتحاد مسلمانان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، پژوهش‌ها ثابت کرده است که حتی حیواناتِ هم آهنگ و متحد، از نعمت بقا و لذات زندگی، از حیوانات قوی که متحد نباشند، بیشتر بهره مند می‌گردند؛ برای مثال مورچگان با وجود اینکه ضعیفند و دشمنان زیادی دارند، زندگی اجتماعی و اتحاد و اتفاقشان موجب شده که بتوانند به یکدیگر کمک کنند، لانه بسازند، طعام ذخیره نمایند تا کمتر در معرض خطر دشمنان قرار گیرند و به هنگام خطر، چاره بیندیشند و از خطر‌ها در امان بمانند. با این تفاوت که وحدت و هماهنگی حیوانات یک امر طبیعی و غریزی است و حال آنکه انسان از روی تدبر و مقایسه و استدلال، امور را بررسی می‌کند و انجام می‌دهد.

 

منظور از وحدت اسلامی، همکاری و تعاون پیروان مذاهب اسلامی براساس اصول مسلّم و مشترک اسلامی و اتخاذ موضع واحد برای تحقق اهداف و مصالح عالیه امت اسلامی و موضع گیری واحد در برابر دشمنان اسلام و احترام به التزام قلبی و عملی هریک از مسلمانان به مذهب خود است.

 

وحدت اسلامی که معمار آن پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ، یکی از عوامل مهم پیشرفت‌ها و پیروزی‌های پی درپی اسلام بوده است. بی شک پیامبر پس از تحمل سختی‌های بسیار که برخاسته از ایمان سرشار الهی او بود، توانست بین قبایل متفرق و متنازع عرب جاهلی، که برخی از آن‌ها سابقه جنگ‌ها و نزاع‌های چند صد ساله داشتند، همدلی و الفت ایجاد کند و براساس وحدت اسلامی، تمدنی نو و جامعه‌ای نمونه بسازد.

 

منظور از وحدت اسلامی، وحدتی است که عامل قاطع پیروزی است. این نوع از وحدت، وحدت دل هاست و تحقق آن وابسته به عوامل مادی نیست و برخاسته از ایمان به توحید و معاد است، اما وحدت‌هایی که براساس منافع سیاسی، قومی و قبیله‌ای و طبقاتی و یا براساس عامل جغرافیایی است، وحدت حقیقی به شمار نمی‌آید و ازاین رو، پایدار نیست. سراسر سیره رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ سرشار از وحدت بخشی بین مسلمانان و پرهیز از اختلاف و تفرقه است که از مشهورترین آن‌ها ایجاد پیمان اخوت بین مهاجرین و انصار بوده است.

 

یکی از نعمت‌های خداوند بر مسلمانان وحدت است. قرآن کریم در سوره آل عمران، آیه ۱۰۳ می‌فرماید: «به یاد آورید که شما پیش از اسلام با یکدیگر دشمن بودید. پس خداوند میان دل‌های شما الفت برقرار کرد».

 

بی شک، وحدت مسلمانان از اصول اساسی و محوری است که در هیچ برهه‌ای از تاریخ اسلام بر اندیشمندان مسلمان پوشیده نبوده است. یکی از بحث‌های شکوهمند سیره و سنّت نبوی و ائمه ـ علیه السلام ـ را وحدت اسلامی تشکیل داده است. این مسئله و تحقق آن نیز یکی از دغدغه‌های اساسی علمای دینی بوده است.

 

مسلمانان جهان، چه شیعه و چه سنّی، به توحید، معاد، نبوت و رسالت پیامبر، عالم غیب و قرآن کریم اعتقاد و ایمان دارند. آنان رو به یک قبله نماز می‌گزارند. در یک ماه معیّن از سال روزه می‌گیرند و زمان مشخصی در سال به حج می‌شتابند و مانند هم زکات می‌پردازند. با وجود این همه نقاط اشتراک در اصول، دسیسه‌های دشمنان اسلام و جهالت برخی ساده اندیشان، موجبات تفرقه و اختلاف‌ها شده است. هفته وحدت، مجالی است تا مسلمانان درباره گذشته و نیز آینده خود بیندیشند و با حفظ وحدت کلمه، در برابر دشمنان دیرینه اسلام، امید آنان را به یأس و پشیمانی بدل سازند.

 

وحدت اسلامی، به معنای محور قرار دادن تعالیم عالیه اسلام است که پیامبر بزرگوار اسلام براساس وحی، مسلمانان را به آن هدایت کرده است.

 

تعالیم مسؤولانه و نگرش اجتماعی اسلام به مسلمانان سبب می‌شد آنان به دست واحد توانایی تبدیل شوند و در برابر کفار و معاندینی که با اسلام جنگ و با مسلمانان دشمنی دارند، به رویارویی و دفاع برخیزند. قلب مسلمین جهان براساس آموزه‌های دینی برای یکدیگر می‌تپد. مؤمنین در کنار یکدیگر احساس امنیت و اقتدار می‌کنند. مصافحه برادران مسلمان در مراسمی نظیر حج با یکدیگر و در صفوف به هم فشرده نماز‌های جمعه و جماعت، گویای عشق و علاقه خدادادی آن‌ها به یکدیگر و مهر و محبتی است که خداوند در دل مؤمنین نسبت به هم قرار داده است.

 

امام خمینی (ره)

«ای مسلمانان جهان و‌ای پیروان مکتب توحید! رمز پیروزی، وحدت کلمه و ایجاد هماهنگی است».

 

شهید مرتضی مطهری (ره)

«آنچه علی ـ علیه السلام ـ آن اندازه برایش اهمیت قائل بود که چنان رنج جان کاهی را تحمل کرد، وحدت صفوف مسلمین و راه نیافتن تفرقه در آن است».

 

مقام معظم رهبری

«دنیای اسلام، امروز می‌تواند با تمسک به شریعت اسلامی و معارف اسلامی، پیشتاز بشریت به سوی تعالی و کمال باشد».

 

«منظور ما از وحدت، هماهنگی و یک نوایی و هم صدایی است تا برادران دیگر در مقابل هم قرار نگیرند».

 

آیت الله مشکینی (ره)

«با دقت در اغلب برنامه‌های اسلامی و قوانین عبادی و اجتماعی آن، انسان را به روشنی هدایت می‌کند که هدف قانون گذار و مشرع اسلام، تشکل جامعه اسلامی و تحقق یافتن وحدت و هماهنگی و یگانگی و دوستی و الفت و هم فکری و هم عزمی و هم رزمی آنهاست».

 

علامه طباطبایی

«باید همواره متذکر این حقیقت بود که اختلاف دو طایفه، در فروع است و در اصول دین با هم اختلاف ندارند و حتی در فروع ضروریه دین مانند نماز، روزه، حج و جهاد و غیر آن‌ها متفقند و همگی قرآن و کعبه را یکی می‌دانند».

 

شهید بهشتی

«تا یک جامعه‌ای در میان خودش الفت، محبت، اعتقاد، انسجام و هم بستگی و اتحاد نداشته باشد، نمی‌تواند راه پرنشیب وفراز تکامل را با موفقیت طی کند».

 

هاشمی رفسنجانی

«اسناد و مدارک عقلی، نقلی و تجربی نشان می‌دهند که عظمت و پیشرفت دنیای اسلام، همیشه در سایه اتحاد و شکست‌ها و عقب افتادگی هایش، همیشه در سایه تفرقه و تنازع بود».

 

زلال قلم

وحدت، رحمت خداوند

من، تو، او و تک تک ما نهر‌هایی هستیم دور از هم. در مسیر خود گاهی به سراشیبی یا مانعی برمی خوریم و متوقف می‌مانیم و خشک می‌شویم، اما اگر ما به هم بپیوندیم، دریا می‌شویم و دُرهای گران می‌پروریم.

 

وحدت زیباست و میوه زیبایی است. زیبایی نیز نتیجه هماهنگی و وحدت است. یک چهره زیبا از آن رو زیباست که همه اعضایش با هم هماهنگ و مورد اتفاق است. زیبایی و ابهت جنگل با تک درخت جدامانده در بیابان قابل مقایسه نیست.

 

گرامی باد هفته وحدت که در آن، میثاق‌ها استوار می‌شود، خون‌ها در هم می‌جوشد، دست‌ها و بازو‌ها در هم می‌تند و چهره‌ها بر یکدیگر لبخند پیروزی و محبت می‌زند. وحدت مسلمانان، چتری است از رحمت خداوند بر سر امت اسلام که زداینده کینه‌ها و کدورت‌ها و خودخواهی‌ها و موجب صفای قلوب است.

 

درود خدا بر پیامبر رحمت، محمد مصطفی ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که نفاق‌ها و چندرنگی‌ها را به وحدت و یک رنگی رساند و دشمنی‌های دیرین را به برادری اسلامی تبدیل کرد.

 

آورده اند که...

 

روزی سلمان فارسی در مسجد پیغمبر نشسته بود. عده‌ای از اکابر اصحاب نیز حاضر بودند. سخن از اصل و نسب به میان آمد. هرکسی درباره اصل و نسب خود چیزی می‌گفت و آن را بالا می‌برد. نوبت به سلمان رسید، به او گفتند: تو از اصل و نسب خودت بگو. این مرد فرزانه تعلیم یافته و تربیت شده اسلام به جای اینکه از اصل و نسب و افتخارات نژاد سخن به میان آورد، گفت: «اَنَا سَلْمانُ بْن عَبْدِاللهِ؛ من نامم سلمان است و فرزند یکی از بندگان خدا هستم. گمراه بودم و خداوند به وسیله محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مرا راهنمایی کرد؛ فقیر بودم، خداوند به وسیله محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مرا بی نیاز کرد؛ برده بودم، خداوند به وسیله محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ مرا آزاد کرد. این است اصل و نسب من».

 

در این بین، رسول خدا وارد شد و سلمان گزارش ماجرا را به عرض آن حضرت رساند. رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ رو کرد به آن جماعت که همه از قریش بودند و فرمود:‌ای گروه قریش، خون یعنی چه؟ نژاد یعنی چه؟ نسبت افتخارآمیز هرکس دین اوست. مردانگی هر کس، عبارت است از خلق وخوی و شخصیت او. اصل و ریشه هرکس عبارت است از عقل و فهم و ادراک، چه ریشه و اصل نژادی بالاتر از عقل؟ یعنی به جای افتخار به استخوان‌های پوسیده، به دین و اخلاق و عقل و فهم و ادراک خود افتخار کنید. تأکیدات رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ درباره بی اساس بودن تعصبات قومی و نژادی، اثر عمیقی در قلوب مسلمانان بالأخص مسلمانان غیرعرب گذاشت.

 

در مجلسی سه مسلمان از سه ملیت مختلف حضور داشتند. سلمان از ایران، صهب از روم و بلال از حبشه. ناگهان مردی عرب در آن مجلس آمد و وقتی موقعیت ممتاز آن سه غیرعرب را به خاطر پاکی و تقوای آنان، در بین مسلمانان دید، طاقت نیاورد و گفت: این «اوس» و «خزرج» دو قبیله عرب بودند که با قیام خود رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را یاری کردند، دیگر این سه بیگانه چه می‌گویند؟ چه کسی آنان را به یاری پیامبر دعوت کرده است؟

 

وقتی رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از این ماجرا آگاه گشت، به سختی ناراحت شد و برای پیش گیری از تفرقه میان امت اسلامی مردم را در مسجد جمع کرد و چنین فرمود:

 

«خدا یکی است، همه شما از یک پدر و مادر هستید، دین شما یکی است و عربیت نه از ناحیه پدر شماست و نه از ناحیه مادرتان، عربیت، تنها زبان شماست».

 

روزی اوسیان و خزرجیان در نقطه‌ای گرد آمده بودند. وحدت و یگانگی این دو گروه که دیروز دشمن خون آشام یکدیگر بودند، یکی از یهودیان را سخت متأثر کرد. او فوری به یک جوان یهودی که در آن میان بود، اشاره کرد و خاطرات تلخ جنگ‌های گذشته را که میان دو قبیله وجود داشت، به یاد آنان آورد.

 

جوان یهودی سرگذشت جنگ «بعاث» را که سرانجام اوسیان بر خزرجیان پیروز شدند، یادآوری و آن خاطرات تلخ را آنچنان مطرح کرد که نزاع و تفاخر میان دو دسته اوس و خزرج آغاز شد. نزدیک بود که آتش جنگ میان آنان شعله ور شود که خبر به پیامبر رسید و آن حضرت از نقشه شوم مخالفان آگاه شد و به سرعت با گروهی از یارانش نزد آنان آمد و هدف اسلام و برنامه عالی خود را متذکر شد و فرمود: «اسلام شما را با یکدیگر برادر کرد. باید کینه‌ها و خشم‌ها را به دست فراموشی بسپارید...». آنان همدیگر را در آغوش گرفتند و از درگاه خداوند طلب آمرزش کردند.

 

برپایی مراسم ولادت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در دو روز جداگانه، یعنی دوازدهم و هفدهم از ماه ربیع الاول نه تنها شکوه و ابهتی را که از آن انتظار می‌رفت دربرنداشت، بلکه جلوه‌ای از افتراق و دودستگی مسلمانان بود. این وضع نامناسب ادامه داشت تا اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول هر سال به عنوان «هفته وحدت» نام گذاری شد. امام خمینی درباره شکوه این روز مبارک در سایه وحدت می‌فرماید: «این عید بزرگ، سرمنشأ تمام برکات در عالم است و مرکز وحدت مسلمین در جهان است».

 

اِنَّما المُؤمِنونَ إِخْوَةٌ؛ [۳۳]از این آیه شریفه می‌فهمیم که مؤمنان با هم فقط برادرند و نه نسبت به هم دشمن یا بی اعتنا.

 

همان گونه که تفاوت فرزندان، مانع اتحاد آنان در انتساب به یک پدر و مادر نیست، تفاوت انسان‌ها در زبان و نژاد نیز نباید مانع اتحاد آن‌ها در بندگی و انتساب به خدای واحد باشد.

 

یکی از راه‌های رفع اختلاف و تقویت وحدت و همبستگی بین مسلمانان، رعایت احترام یکدیگر و پرهیز از اهانت و ناسزاگویی است.

 

عامل شکست از دشمن بیرونی، همواره اختلاف از درون است؛ زیرا اختلاف و تفرقه، تحلیل قوا و کم شدن نیرو را در پی دارد.

 

اختلاف و تفرقه، از امور جزئی و ظاهری آغاز می‌شود و به اختلاف‌های ریشه‌ای و درونی می‌انجامد. پس باید از اختلاف و ناسازگاری، حتی در امور جزئی نیز جلوگیری کرد و هرگاه اختلافی پیش آمد، باید به سرعت آن را برطرف ساخت تا گسترده و ریشه دار نگردد.

 

نادانی و جهل، از عوامل اساسی اختلاف میان مردم و وحدت گریزی است. ازاین رو، بسیاری از اختلاف‌ها حقیقی نیستند و در نادانی ریشه دارند.

 

اتحاد و همبستگی، ره آورد بزرگ رسالت پیامبر اعظم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ است.

 

وحدت، از اصول اساسی پیشرفت و توسعه کشور‌های اسلامی است.

 

کوتاه‌ترین راه برای تحکیم اتحاد اسلامی، احترام متقابل و عمل به آموزه‌های اسلام است.

 

وحدت و همدلی بین مسلمانان جهان، همواره یک اصل ضروری برای ادامه حیات آنان است.

 

جدال و تفرقه مسلمانان، زخمی عمیق و دردناک بر پیکر اسلام است.

 

منشأ تفرقه، شیطان و هوا‌های نفسانی است.

 

وحدت، فراخوان پایدار قرآن است.

 

پیروزی، میوه شیرین وحدت و شکست، نتیجه تلخ تفرقه است.

 

وحدت مسلمین، دژ محکم اسلام است.

 

امت اسلام، اعضای یک پیکرند.

 

وحدت، شمیمی از نسیم قدسی خداوند بر مؤمنان است.

 

تفرقه، همیشه آبستن شکست هاست.

 

پراکندگی، همراهی با شیطان و عامل سقوط است.

 

وحدت، حاصل جمع اشتراک‌ها و تفریق اختلاف هاست.

 

به اتحاد گرایید و سیل را نگرید

 

که هیچ نیست به جز قطره قطره‌های مطر

 

به اتحاد گرایید و اتفاق کنید

 

که اتحاد شما کم کند ز کفرْ اثر

 

ادیب الممالک فراهانی

 

ز دانا تو نشنیدی این داستان

 

که برگوید از گفته باستان

 

که گر دو برادر نهند پشت پشت

 

تن کوه را باد ماند به مشت

 

فردوسی

 

فرد را ربط جماعت رحمت است

 

جوهر او را کمال از ملت است

 

تا توانی با جماعت یار باش

 

رونق هنگامه احرار باش

 

حرز جان کن گفته خیر البشر

 

هست شیطان از جماعت دورتر

 

اقبال لاهوری

 

جان گرگان و سگان از هم جداست

 

متحد، جان‌های شیران خداست

 

جمع گفتم جان هاشان من به اسم

 

کان یکی جان، صد بود نسبت به جسم

 

همچو آن یک نور خورشید سما

 

صد بود نسبت به صحن خانه‌ها

 

لیک یک باشد همه انوارشان.

 

چون که برگیری تو دیوار از میان.

 

چون نمانَد خانه‌ها را قاعده

 

مؤمنان مانندْ نفْسِ واحده

 

در اسلام، بنیاد‌ها و پایه‌های مادی مطرح برای وحدت نفی شده و بر وحدت باور‌ها و همبستگی‌های قلبی تأکید شده است. بر این اساس، محور‌ها و سرچشمه‌های وحدت عبارت است از:

 

۱در قرآن کریم: مهم‌ترین پایه وحدت اسلامی که بنای اسلام، امت و قانو ن گذاری و شریعت بر آن استوار است، قرآن کریم است. اساساً قرآن، کتاب وحدت است و آیات بسیاری، مسلمانان و مؤمنان را به وحدت فرامی خواند و از آنان می‌خواهد که «به ریسمان خدا چنگ زنند و متفرق نشوند» و یا «وحدت را از نعمت‌های خداوند می‌شمارد و آن را عامل رهایی آنان از آتش» و یا مؤمنان را برادران یکدیگر می‌داند.

 

برخی از احکام اسلام، به ویژه احکام اجتماعی آن، که در قرآن ذکر شده است همه در جهت ایجاد و تقویت وحدت مسلمانان قرار دارند؛ مانند نماز جمعه، نماز جماعت و یا حج. از این جهت پیام قرآن، پیام وحدت است و خود، هم عامل وحدت و هم محور وحدت است.

 

پیامبر: همه فرقه‌ها و مذاهب اسلامی در نبوت پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اشتراک نظر دارند و به دیگر عبارت، پیامبر یکی از عوامل و محور‌های وحدت مسلمین است. افزون بر این، آن حضرت همواره در طول حیات خود در ایجاد روحیه برادری میان مسلمانان کوشش می‌کرد و برخی از اقدامات آن حضرت برای ایجاد وحدت و پرهیز از تفرقه عبارت بود از: ایجاد برادری بین مهاجرین و انصار، تأسیس مسجد به عنوان محل اجتماع مسلمانان، تشکیل حکومت و امت واحده، تأکید بر اخوت اسلامی به ویژه در روز فتح مکه، ازدواج با اقوام گوناگون جهت تقویت مودت بین مسلمانان، تخریب مسجد ضرار، دفع مزاحمت‌های دشمنان اسلام و.... همچنین آن حضرت در سخنان بسیاری مسلمانان را به اتحاد و پرهیز از پراکندگی سفارش می‌کرد؛ چنانکه در حجة الوداع فرمود: بدانید هر مسلمانی برادر مسلمان دیگر است و مسلمانان با یکدیگر برادرند و....

 

دسته‌ای از علل و عوامل وجود دارد که به اتحاد بین مسلمانان آسیب می‌رساند و آن را از میان برمی دارد و پراکندگی و اختلاف را جانشین آن می‌کند. این عوامل ممکن است بیرونی یا درونی، نظری و فکری و یا عملی باشد. مسلمانان وظیفه دارند نقاط آسیب زا را بشناسند و در برطرف کردن آن تلاش کنند. یکی از عوامل تفرقه و از بین برنده وحدت مسلمانان، رواج روحیه دنیاطلبی و بی تقوایی است. دوست داشتن مذموم دنیا که در احادیث از آن به حب الدنیا تعبیر شده است، مایه نفاق و اختلاف است. اگر مسلمانان و به ویژه علمای ادیان و مذاهب بر هوای نفس خود غلبه نکنند و هدف آنان منافع زودگذر دنیوی باشد، نزاع و اختلاف آن‌ها منجر به پراکندگی خواهد شد. یکی از ویژگی‌های دنیاطلبان این است که همواره در حال نزاع و اختلافند.

 

عامل دیگر تفرقه و اختلاف، حاکم کردن افکار غیرقرآنی است. مسلمانان بنابر نص قرآن، وظیفه دارند به هنگام اختلاف در امورشان، قرآن و پیامبر را مرجع و فصل الخطاب قرار دهند. بنابراین، دوری حاکمان و مردم جوامع اسلامی از قرآن و روی آوردن به مکاتب بشری و مادی، برای پایداری اجتماع مسلمانان بسیار خطرناک و مهلک است.

 

ترک مدارای مسلمانان نسبت به هم نیز از عوامل اختلاف و پراکندگی است. قرآن کریم می‌فرماید: «محمد، پیامبر خداست و کسانی که با اویند بر کفار سخت گیر و با همدیگر مهربانند».

 

این مدارا دامنه‌ای گسترده دارد و پیروان پیامبر در مذاهب دیگر را نیز دربرمی گیرد. اهل مدارا همواره اهل خرد هستند و در سایه خردورزی است که مدارا می‌کنند. امام علی ـ علیه السلام ـ پیروان خود را به مدارا فرامی خواند و به آنان یادآور می‌شود که به اهل شام ناسزا نگویند.

 

حضرت تا حدی اهل مدارا و سعه صدر است که مخالفت را از ناسزاگویی جدا می‌کند و از حدود اخلاق خارج نمی‌شود. ازاین رو، اختلافات عقیدتی و مذهبی هیچ گاه مجوز ناسزاگویی نمی‌شود و در متون دینی ناسزاگویی به شدت نهی شده است. عامل دیگر اختلاف، استعمار و غفلت مسلمانان از آن است. دولت‌های استعمارگر همواره حضورشان همراه با اختلاف افکنی و تیره کردن روابط مسلمانان با هم بوده است تا از این طریق به بهره‌های کلان اقتصادی برسند.