نقش اراده در تصمیم‌گیری‌های مالی

دکتر مهناز عسکریان عضو هیئت علمی، مدیر گروه روانشناسی و استاد دانشگاه در یادداشتی در ارتباط نقش اراده در تصمیم‌گیری‌های مالی؛  چنین نوشتند:

یکی از عرصه‌هایی که اراده در آن نقش بسزایی را ایفا می‌نماید، عرصه‌های مرتبط با تصمیم گیری‌های مالی و اقتصادی می‌باشد. تفاوتی ندارد که این عرصه‌های مالی کلان یا خرد باشد، اینکه شما برای خرید یک دست لباس وسوسه شوید یا برای خرید یک ماشین جدید فرقی نمی‌کند، درهرصورت وسوسه خرید، یکی از آزمایش‌های آشنای اراده است. همان‌طور که گزینه‌های غذایی ناسالم فراگیر شده است و پیروی از رژیم غذایی سالم جای خود را به گرایش افراد به مصرف غذا‌های ناسالم و فست فودی داده، فرصت‌های صرف هزینه برای موارد غیرضروری نیز افزایش‌یافته است، بگونه‌ای که امروزه دیگر افراد تمایلی به هزینه کردن در جهت خرید کتاب یا منابع اطلاعاتی مفید ندارند و بجای هزینه صرف کردن برای موارد ضروری همچون افزایش دانش و یادگیری، گرایش به صرف هزینه برای موارد غیر ضروری دارند مانند لوازم آرایش و .. تمامی این نقصان‌ها برگرفته از اراده تضعیف شده می‌باشد.

این روانشناس افزود: دستگاه‌های خودپرداز در همه‌جا وجود دارند و فروش آنلاین نیز باعث شده است که افراد بدون اینکه از جای خود بلند شوند، درآمدشان را خرج کنند. همانند سایر زمینه‌های زندگی، از پرخوری گرفته تا مصرف بی رویه وسایل غیر ضروری. رفتار‌های خرید در افراد تحت تأثیر ضعف اراده هستند، تاجائیکه بسیاری از افراد دچار خرید‌های عصبی شده و در زمان عصبانیت و داشتن استرس زیاد بگونه‌ای بیمارگونه نسبت به خرید وسایل غیرضروری و خارج از مایحتاج گرایش پیدا میکنند. این دسته از رفتار‌ها در زمان خشم و استرس، گویا این افراد را در اوج عصبانیت و استرس آرام ساخته و ذهن آن‌ها را از هرگونه مشغله و نگرانی منحرف میسازد. اگرچه که این راهکار کاملا جنبه تسکینی داشته و به هیچ عنوان راهکار معقولی برای کنترل خشم و عصبانیت به شمار نمیرود و تنها در افرادی که از ضعف اراده در رنج میباشند به عنوان مسکن سرمیزند.

نقش اراده در تصمیم‌گیری‌های مالی

دکتر مهناز عسکریان اینگونه ادامه دادند: تصمیم‌گیری مالی ممکن است برای افرادی که در فقر زندگی می‌کنند، چالش‌برانگیزتر باشد. دین اسپیرز، دانشجوی دکترای دانشگاه پرینستون، مجموعه‌ای از مطالعات را در مناطق روستایی هند به منظور بررسی ارتباط بین قدرت اراده و فقر انجام داد. در یکی از مطالعات، وی دو روستا با وضعیت مالی متفاوت را بازدید کرد و به افراد شانس خرید یک صابون بدن با برند مشهور با تخفیف بسیار زیاد را ارائه داد. قیمت صابون بسیار مناسب بود، اما بااین‌حال، برای افرادی که در فقر زندگی می‌کردند، انتخاب مالی دشواری بود. قبل و بعد از ارائه صابون، از افراد خواسته شد تا در تست فشار دستگیره که تستی رایج برای ارزیابی قدرت خود کنترل‌گری است، شرکت کنند. اسپیرز دریافت که شرکت‌کنندگان ثروتمند دستگیره را به میزان یکسانی قبل و بعد از فرصت خرید صابون فشار دادند. شرکت‌کنندگان فقیر بار دوم دستگیره را به مدت کوتاه‌تری فشار دادند. او به این نتیجه رسید که قدرت اراده آن‌ها به واسطه تصمیم مالی دشوار، کاهش یافته است.

درمطالعه‌ای دیگر، اسپیرز توجه خود را به عده‌ای از خریداران آمریکایی معطوف کرد. تمام خریداران، اعم از ثروتمند و فقیر، با تصمیم‌گیری مالی مواجه هستند؛ اما تصمیمات مالی که برای خریداران ثروتمند سریع و آسان است، ممکن است برای افرادی که از نظر مالی امنیت مالی چندانی ندارند، آزمون‌های خود کنترل‌گری دشواری باشد؛ بنابراین، به گفته اسپیرز، خریداران فقیرتر در مواجهه با تصمیمات مالی دشوار و مکرر با ضعف اراده بیشتری مواجه می‌شوند. وی همچنین به این نتیجه رسیدکه احتمالاً افراد فقیردر مقایسه با افراد ثروتمندتر در هنگام خرید بیشتر نوشیدنی و غذا می‌خورند و این امر نشان می‌دهد که تصمیم‌گیری مالی، خود کنترل‌گری آن‌ها را ضعیف کرده است و اضطراب بیشتری را به آن‌ها منتقل نموده است.

این تحقیق نتایج ارزشمندی ارائه می‌دهد، اگر افراد فقیر بیش از سایرین مستعد ضعف اراده باشند، با کاهش تعداد تصمیمات دشوار، می‌توان به افزایش خود کنترل‌گری در تصمیمات آینده آن‌ها کمک کرد. دکتر ناوا اشرف، اقتصاددان دانشکده کسب‌وکار هاروارد و همکارانش این تأثیر را بین مشتریان بانک در فیلیپین نشان دادند. آن‌ها به مشتریان این فرصت را دادند تا حساب پس‌اندازی با شرایط ویژه افتتاح کنند. مشتریان می‌توانستند پول خود را بعد از رسیدن به موعد یا مبلغ هدفی که خودشان تعیین کرده بودند، برداشت کنند. بعد از یک سال، شرکت‌کنندگانی که حساب ویژه افتتاح کرده بودند، ۸۲ درصد بیش از سایر مشتریان دیگری که حساب ویژه افتتاح نکرده بودند، پس‌انداز کردند. حذف تصمیم خرج پول یا ذخیره آن به مشتریان کمک کرد تا با مشکلات اراده مقابله کنند.

به بیان دیگر هرقدر پشتوانه مالی افراد قویتر است و استرس و نگرانی افراد برای مدیریت مالی پایینتر میباشد، اراده افراد جهت مهار گرایششان برای خرید، انرژی بیشتری برده و افراد را دربرابر این خودکنترلگری فرسوده‌تر مینماید. یعنی افرادی که در بخش پایین طیف اجتماعی – اقتصادی قرار دارند، ممکن است نسبت به از بین رفتن منابع اراده آسیب‌پذیرتر باشند. این بدین معنا نیست که افراد فقیر اراده کمتری در مقایسه با افراد ثروتمند دارند، زیرا برای افرادی که در فقر زندگی می‌کنند، هر تصمیمی اعم از خرید صابون به خود کنترل‌گری نیاز داشته و بر اراده محدود آن‌ها تأثیر دارد./ اندیشه معاصر