آمار مرگ و میر در بیماران کلیوی جهان روز به روز افزایش می‌یابد و امروزه این تعداد از یک میلیون نفر در سال، گذشته است. بخشی از این افزایش آمار ناشی از نظام سلامت کشورهایی است که توانایی پاسخگویی به نیازهای درمانی بیمارن دیالیزی را ندارند و بخشی دیگر از آن، بیمارانی هستند که در صف پیوند، در انتظار، جان می‌سپارند.
در ایران اما، اوضاع کمی متفاوت است …
پیش از انقلاب اسلامی، ایران در شبکه جهانی تبادل اعضای بدن حضور داشت، اما پس از انقلاب متاسفانه از این سیستم خارج شد؛ در نتیجه اعضای بدن مورد نیاز بیماران پیوندی، باید در داخل کشور تامین می‌شد.
در سال‌های پایانی دهه ۶۰ که میزان تقاضا بیش از تعداد کلیه‌های بود که عرضه می‌شد، موضوعی تحت عنوان «حق ایثار» به وجود آمد؛ یعنی دولت برای تشویق افراد به اهدای این عضو بدن، به اهداکنندگان مبلغی می‌پرداخت.
با گذشت زمان، وقتی افراد متوجه شدند این مبلغ می‌تواند بیش از چیزی باشد که دولت می‌پردازد، یا افرادی که جان‌شان در خطر است حاضرند هر مبلغی برای دریافت کلیه بپردازند، خرید و فروش کلیه میان مردم رونق گرفت و به این ترتیب بازار سیاه خرید و فروش کلیه به راه افتاد!
به گزارش اقتصاد آنلاین، اولین عمل پیوند کلیه در ایران، ۵۳ سال پیش یعنی در سال ۱۳۴۷ انجام شد. از آن زمان تاکنون بیش از ۴۰ هزار عمل کلیه در کشور ما انجام شده است. همچنین همانطور که پیش‌تر گفته شد، نقطه آغاز خرید و فروش کلیه در ایران، به سال‌های بعد از انقلاب باز می‌گردد؛ پس این تجارت عمر چندان درازی ندارد!
ایران، یکی از معدود کشورهایی است که در آن فروش کلیه- و البته سایر اعضای بدن- غیرقانونی نیست و بسیاری از افراد تنها برای تامین خرج و مخارج زندگی، بر این عضو بدن خود، چوب حراج می‌زنند.
خرید و فروش کلیه در ایران که این روزها تبدیل به یک تجارت شده، اگرچه آنقدرها هم سودآور نیست اما بیمارانی هستند که در صف پیوند کلیه موسسات رسمی، انتظار مرگ را میکشند و حاضرند هرقیمتی برای آن بپردازند تا یک زندگی معمولی را دوباره تجربه کنند. البته که دلالان هم از این آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند. مسئولان هم می‌گویند ما حریف برخی موسسات نمی‌شویم تا دست از این خرید و فروش بردارند!
همانطور که گفته شد فروش کلیه در ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد که یک سوی آن دلالان ایستاده اند و سوی دیگر، موسسات قانونی که پول ناچیزی به اهداکننده پرداخت می‌کنند. به صورت کلی، قیمت کلیه به گروه خونی و سن نیز مربوط است. اما آنچه اینجا اهمیت پیدا می‌کند «توافق» است.
در سال گذشته، قیمت رسمی کلیه، ۱۸ میلیون تومان اعلام شد اما قیمت کلیه در بازار بین ۲۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان متغیر است و گاهی شنیده می‌شود که یک کلیه سالم، ۵۰۰ میلیون تومان فروخته می‌شود! فقط بستگی دارد که اهداکننده و دریافت کننده، سر چه مبلغی باهم توافق کنند.
به هر روی خرید و فروش اعضای بدن، چنین عادی و بدون هیج ساز و کار و نظارت رسمی، نگران‌کننده به نظر می‌رسد. حتی با وجود اینکه در سال ۱۳۹۸، رئیس پلیس فتا خرید و فروش اعضای بدن را در فضای مجازی ممنوع اعلام کرد، اما صفحات مجازی زیادی هستند که تنها و تنها به فروش کلیه اختصاص دارند.
این وضعیت تا حدودی می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که وضعیت اقتصادی و معیشتی به جایی رسیده است که افراد برای گذران زندگی حاضرند جان خود را به خطر بیندازند و کلیه خود را همچون پایان‌نامه و مدرک تحصیلی بفروشند. چون همانطور که می‌گویند، زندگی با یک کلیه چندان آسان نیست و عوارضی برای فرد اهداکننده یا فروشنده به دنبال دارد.
خرید و فروش کلیه مخالفان و موافقان بسیاری دارد؛ عده‌ای معتقدند این تجارت، جان انسان‌ها را نجات می‌دهد و فرهنگ ایثار را تقویت می‌کند و عده‌ای دیگر، رونق کسب و کار دلالان را نهی می‌کنند و معتقدند باید یک ساز و کار قانونی برای آن وجود داشته باشد یا یک نهاد رسمی بر انجام این عمل‌ها نظارت کند تا دست سودجویان از این بازار آشفته کوتاه شود.
