به گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا وسیما؛ به بهانه اول آبان 'روز ملی آمار" در کشور باید گفت: نقش و اهمیت آمار در عصر اطلاعات به قدری بدیهی است که نظام آماری کشور‌ها و حجم و کیفیت بانک‌های اطلاعاتی آن‌ها نه تنها یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه یافتگی کشور‌ها به شمار می‌رود، بلکه متقابلا سیاست گذاری‌ها و برنامه ریزی‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور‌ها بدون در اختیار داشتن آمار کافی، صحیح و دقیق و به هنگام ممکن نیست.
حلقه آمار و اطلاعات، برنامه ریزی و مدیریت از حلقه‌های توسعه به شمار می‌رود و همان طور که امروزه دانایی بشر منوط به داده‌ها و اطلاعات است در دنیای امروزی یکی از شاخص‌های ارزیابی توسعه کشور‌ها داشتن نظام و فرآیند‌های کمی و کیفی فعالیت‌های آماری است.
در واقع امروزه اطلاعات طلاست و قدرتی را که در اطلاعات نهفته شده در هیچ یک از شاخص‌های توسعه نمی‌توان یافت.
علم آمار، مبتنی است بر دو شاخه آمار توصیفی و آمار استنباطی است که در آمار توصیفی با داشتن تمام اعضا جامعه به بررسی خصوصیت‌های آماری آن پرداخته می‌شود، در حالی که در آمار استنباطی با بدست آوردن نمونه‌ای از جامعه که خصوصیات اصلی جامعه را بیان می‌کند در مورد جامعه استباط آماری انجام می‌شود.
معمولا هنگامی که صحبت از آمار می‌شود نخستین موضوعی که به ذهن می‌رسد آمار گیری نفوس و مسکن و سرشماری ججمعیت است، اما از کاربرد مدل‌های رایانه‌ای که وضعیت آب و هوای روز‌های آینده را پیش بینی می‌کنند تا مدل‌های آماری که بر اساس داده‌های معاملاتی در بورس می‌توانند برخی روند‌هایی قیمتی را تخمین بزنند از کاربرد‌های علم آمار هستند.
یکی دیگر از کاربرد‌های آمار در زمینه پزشکی و داروسازی تعیین میزان اثر بخشی دارو‌ها است.
این روز‌ها که جهان درگیر بیماری کروناست این علم آمار و احتمال است که به کمک پزشکی آمده و در کشور ما نیز مطالعه آماری درباره تاثیر گذاری واکس‌ها نشان می‌دهد که ۸۰ درصد بیماران کرونایی بستری در بیمارستان‌ها از واکسن نزده‌ها هستند.
همین داده‌ها و نتایج بررسی‌های آماری است که مسئولان را برای تصمیم گیری صحیح در استفاده از انواع دارو‌ها یا واکسن‌ها راهنمایی می‌کند.
آمار‌های اقتصادی نیز یکی از مهم‌ترین داده‌های جمع آوری شده برای محاسبه درآمد ملی، اشتغال، تورم و ... از طریق آمار است.
آماری که داده‌های مورد نیاز را در اختیار دولت قرار می‌دهد تا بتواند از آن‌ها برای تعیین بودجه و برآورد هزینه‌ها و درآمد‌ها استفاده کند و تصمیمات لازم از اقدامات کلان اقتصادی و سیاست‌های انقباضی و انبساطی گرفته تا افزایش حقوق کارکنان گرفته شود.
با وجود همه اهمیتی که موضوع آمار در مدیریت و سیاست گذاری‌ها دارد، اما همچنان این بخش در کشور ما با چالش‌هایی مواجه است که یکی از آن‌ها موازی کاری آماری است.
به عنوان مثال یکی از مسائلی که بار‌ها مطرح شده و البته با وجود مصوبات و چارچوب‌های تعیین شده هنوز در ایران حل و فصل نشده است، موازی کاری آماری و اعلام گزارش شاخص‌های تورم و رشد اقتصادی از سوی مرکز آمار و بانک مرکزی است در حالی که طبق مصوبات شورای عالی آمار اعلام این دو شاخص برعهده مرکز آمار است و بانک مرکزی از انتشار آن منع شده است.
در این رابطه رئیس مرکز آمار ایران می‌گوید: در حال حاضر حدود ۲.۵ تا سه درصد کشور‌های دنیا نرخ تورم را از طریق بانک مرکزی و کمتر از پنج درصد رشد اقتصادی را از طریق این بانک اعلام می‌کنند. این در حالی است که تولید آمار هزینه‌های سنگین در بخش‌های مختلف از جمله اجرا، تجهیزات و نیرو‌های انسانی دارد و از این رو کشور‌ها ترجیح می‌دهند به سمتی پیش بروند که هزینه‌ها را به حداقل رسانده و از سویی موازی کاری آماری نداشته باشند، در این حالت فقط یک نهاد مسئول تولید و انتشار این آمار خواهد بود.
به گفته حسین زاده با توجه به اهمیت نقش بانک مرکزی در کنترل و تورم حفظ ارزش پولی و ثبات اقتصادی، این که قرار باشد این بانک مسئولیت محاسبه و انتشار آمار مربوط به تورم و رشد اقتصادی را هم برعهده داشته باشد، معنا نخواهد داشت، از این رو مرکز آمار به عنوان یک نهاد مستقل که تاثیری در رشد اقتصادی و تورم ندارد مسئولیت این آمار را برعهده می‌گیرد.
چالش دیگر در بحث آمار‌ها و داده‌ها در کشور جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های مختلف و نبود هماهنگی برای تولید امار است.
بر این اساس بعضی دستگاه‌ها داده‌های آماری و اطلاعات ضروری دارند که متناسب با فعالیت خود، قوانین و مصوباتی از مجلس و دولت دریافت کرده اند که به نوعی جریان تبادل داده را تحت تاثیر قرار می‌دهد و آمار‌های خودرا محرمانه اعلام می‌کنند.
همین موضوع باعث شده تا پایگاه‌های اطلاعاتی جزیره‌ای عمل کنند و نتوانستیم یک سامانه مشخص و پایگاه اطلاعاتی اماری جامعی در کشور داشته باشیم.
یکی از مزایای این اشتراک اطلاعات و آمار جلوگیری از فرار مالیاتی است که مبلغ آن در سال حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود و اتصال سامانه‌های اطلاعاتی از جمله تبادل اطلاعات بانکی با سامانه امور مودیان مالیاتی و یا اطلاعات املاک و اسکان کشور همه در تصمیم گیری درست اقتصادی و جلوگیری از این فرار مالیاتی موثر است و برای رسیدن آمار به جایگاه واقعی خودش در تصمیم گیری‌ها و مدیریت کشور باید مواردی مثل رفع خلاء‌های آماری جلوگیری از پنهان کاری آماری و ارتقای فرهنگ آماری را نیر اضافه کرد.
گزارش مکتوب از: حسین بختیاریان
خبرنگار اقتصادی خبرگزاری صدا و سیما
