ایران- الجزایر؛ اتحاد استراتژیک جدیدی در راه است؟

به گزارش «پارسینه»، ایران و متحدان منطقه‌ای آن مواضع دیپلماتیک اخیر الجزایر درباره روابط مراکش و اسرائیل را مورد ستایش قرار می‌دهند، در حالی که اسرائیل موضع این کشور را محکوم می‌کند. اختلاف الجزایر و مراکش هرگز بر خصومت دو بازیگر منطقه خاورمیانه تاثیر نگذاشته بود، اما حضور اسرائیل در کنار مراکش موجب شده است تا بحران بین رباط و الجزیره با جنگ نیابتی اسرائیل و ایران ارتباط پیدا کند که پایگاه تحلیلی «اینساید عربیا» به آن پرداخته است.

بر اساس گزارش این رسانه، مراکش و اسرائیل الجزایر را به تشکیل «اتحاد با ایران» متهم می‌کنند. عمر زنیبر، نماینده دائم مراکش در سازمان ملل در ژنو، اتهام قدیمی خود را به الجزایر، یعنی حضور اعضای حزب الله لبنان در اردوگاه‌های پناهندگان تیندوف، تکرار کرد. یائر لاپید، وزیر امور خارجه اسرائیل در جریان سفری که به مراکش داشت از الجزایر انتقاد و نگرانی خود را از نزدیک شدن این کشور به ایران ابراز کرد.

الجزایر این اتهامات را به عنوان یکی از توجیهات قطع روابط دوجانبه با مراکش مطرح کرده است. رامتان لامامرا، وزیر امور خارجه الجزایر اعلام کرد: «پیش از این هرگز یک مقام اسرائیلی از یک کشور عربی یک کشور عربی دیگر را متهم و تهدید نکرده بود... وزیر خارجه مراکش محرک اصلی این اتهامات و تهدید‌های اسرائیل بوده است.»

الجزایر یکی از معدود کشور‌های عربی است که روابط خوب خود را با ایران حفظ کرده است. دو کشور در مورد بسیاری از موضوعات راهبردی همچون به رسمیت نشناختن اسرائیل، حق تشکیل کشور فلسطینی و حق ایران برای برخوداری از فناوری هسته‌ای و همچنین حفظ برجام اشتراک نظر دارند. همچنین یایران از خواسته جبهه پولیساریو حمایت می‌کند و حاکمیت مراکش بر صحرای غربی را به رسمیت نمی‌شناسد.

علاوه بر این، الجزایر با حکومت بشار اسد در سوریه ابراز همدلی می‌کند و با تصمیم اتحادیه‌های عربی برای اعطای کرسی سوریه به معارضین اسد یا قرار دادن نام حزب الله و حماس در فهرست گروه‌های تروریستی در اتحادیه عرب مخالفت کرده است. همچنین الجزایر به شدت با الحاق اسرائیل به اتحادیه آفریقا به عنوان عضو ناظر مخالفت کرد.

«دریس آیت حمادوش»، استاد منازعات بین المللی در دانشگاه الجزیره، می‌گوید: «محدودیت‌های این نزدیکی روشن استو به منافع راهبردی هر کدام از این کشور‌ها مرتبط است. ایران و الجزایر این ظرفیت را ندارند که به قدرت‌های فرامنطقه‌ای تبدیل شوند.»

علی رغم مواضع مشترک، حمادوش هیچ همکاری واقعی، جبهه مشترک یا اقدامات مشترکی را که دو کشور برای ایجاد اتحاد دنبال کنند نمی‌بینند.

سابقه مقاومت الجزایر در برابر استعمار فرانسه این کشور را به یک متحد اخلاقی برای ایران تبدیل می‌کند که به غرب ستیزی و امپریالیسم ستیزی خود می‌بالد. علاوه بر این، نزدیک شدن به الجزایر راهی برای تقویت حضور ایران در دریای مدیترانه است.

به گفته حسنی عبیدی، مدیر مرکز تحقیقات جهان عرب در دانشگاه ژنو در سوئیس، الجزایر به دنبال اتحاد استراتژیک یا مشارکت پیشرفته تری با ایران نیست. عبیدی به «اینساید عربیا» گفت: «الجزایر به طور سنتی با راهبرد اتحاد‌ها مخالف است.»

در حالی که هیچ مخالفتی از داخل برای تحکیم روابط با ایران وجود ندارد، عبیدی معتقد است که مقامات الجزایری نمی‌خواهند بر سر تقویت روابط با تهران جنجال ایجاد کنند، چرا که این امر می‌تواند توسط کشور‌های رقیب برای منزوی ساختن یا تضعیف الجزایر مورد استفاده قرار گیرد.

این بدان معنا نیست که الجزایر علاقه‌ای به افزایش روابط خود با تهران تا سطح خاصی ندارد. ایران از جبهه پولیساریو حمایت سیاسی می‌کند که به نفع الجزایر است و به این کشور اجازه می‌دهد تا موازنه قدرت را به ویژه در زمینه حمایت اسرائیل از مراکش در صحرای غربی، تغییر دهد. الجزایر، که از قبل دارای ارتش قوی است، علاقه‌مند است گزینه‌های خود را باز نگه دارد تا در صورت افزایش تنش در مغرب از حمایت سایر کشور‌ها، به ویژه چین، روسیه و ایران استفاده کند.

به گفته عبیدی، اسرائیل به دلیل عادی سازی روابط خود با مراکش تهدیدی مستقیم برای امنیت الجزایر به شمار می‌رود. در حقیقت، الجزایر از حضور مستقیم نیرو‌های اسرائیلی در مرز‌های خود می‌ترسد. معاملات نظامی بین تل آویو و رباط می‌تواند مزیرتی برای مراکش در رقابت بر سر رهبری در شمال آفریقا باشد. نشریه فرانسوی «آفریکا اینتلیجنس» فاش کرده است که دو طرف در حال توسعه پروژه ساخت هواپیما‌های بدون سرنشین انتحاری در مراکش هستند.

حمادوش می‌گوید حضور اسرائیل در مرز الجزایر موضوع تازه‌ای نیست، اما به دلیل اتحاد رسمی مراکش و اسرائیل، این تهدید واضح تر، نزدیک‌تر و واقعی‌تر از گذشته شده است. وی افزود: «همکاری قوی بین مراکش و اسرائیل در زمینه‌های جاسوسی، هواپیما‌های بدون سرنشین و همکاری نظامی احتمالاً موجب تشدید سوءظن الجزایر می‌شود.»

الجزایر که مایل است سیاست خارجی مستقل خود را حفظ کند، باید روابط صمیمیانه با قدرت‌های مختلف جهان از جمله روسیه، چین و همچنین ایران را ادامه دهد. با توجه به روابط گذشته با ایران، الجزایر همچنین می‌تواند از روابط متوازن با واشنگتن و تهران استفاده کند تا خود را به عنوان میانجی احتمالی آینده بین دو کشور که در حال حاضر به دنبال توافق هستند معرفی کند.

اوت گذشته، ایمن بن عبدالرحمان، نخست وزیر الجزایر در مراسم تحلیف ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، در چارچوب یک سفر کاری به تهران شرکت کرد. او به رئیس جمهور ایران گفت که امروز چالش اصلی الجزایر غلبه بر مشکلات اقتصادی است و توضیح داد که چرا این کشور علاقه زیادی به توسعه روابط با ایران دارد.

الجزایر و ایران هر دو عضو اوپک هستند و به دلیل کاهش قیمت نفت در بازار‌های بین المللی در طول همه گیری کووید -۱۹ شرایط اقتصادی مشابهی را پشت سر می‌گذارند. گرچه اخیراً قیمت نفت و گاز بهبود یافته و به بالاترین سطح خود در چند سال اخیر رسیده است.

حسنی عبیدی هم بر این باور است که رامطنه لامامرا، وزیر امور خارجه جدید، «تلاش می‌کند تا دیپلماسی تهاجمی تری را ترویج کند» و خاطرنشان کرد: «تبون رئیس جمهور الجزایر برعکس رئیس جمهور سابقاست که سیاست خارجی این کشور را فلج کرده بود.» عبیدی افزود: «مراکش، که اسرائیل را به این منطقه دعوت کرد، قصد دارد پیکربندی جدیدی در آفریقا و جهان عرب ایجاد کند. الجزایر از این اتحاد‌های جدید وارداتی می‌ترسد.»

الجزایر به دنبال اجرای یک سیاست خارجی متعادل است که حاکمیت آن را حفظ کرده و در خدمت منافع آن باشد. ایران و الجزایر، در آرزوی هژمونی منطقه‌ای، هر دو اسرائیل را به عنوان یک خطر حیاتی برای بلندپروازی‌ها و امنیت خود می‌دانند. با اتحاد بین مراکش و اسرائیل، تقویت همکاری‌های دوجانبه به موضوعی مهم برای هر دو کشور تبدیل می‌شود که علیرغم منافع مشترک، به نظر نمی‌رسد که برای ایجاد یک اتحاد واقعی آماده باشند.