به گزارش روز سه شنبه خبرنگار سیاسی ایرنا، نیاز به تغییر در سطوح مختلف اداره کشور یکی از مهمترین نیازهای امروز کشور است که دولت و شخص رییس جمهوری با درک ضرورت آن برای ایجاد تغییری بنیادین در تلاش هستند. تغییر و تحولی که به تعبیر آیت الله «سیدابراهیم رییسی» اساسی و واقعی باشد تا گرهی از کار کشور و مردم باز شود. رییس جمهوری این مهم را در جلسه شورای اداری استان اردبیل مورد اشاره قرار داده و با تاکید بر لزوم احیای ظرفیت‌ها تصریح کرده است: « ما امروز به یک تحول اساسی نیاز داریم و باید اقدامات و مجموعه پیگیری‌ها دولت به تحول منجر شود.» رییس قوه مجریه سه محور مشخص در اداره کشور را نیازمند تحول مورد اشاره می‌داند؛ شناخت، نهادها و فرایندها.
با تحول بنیادین در هر یک از این سه محور می‌توان امیدوار بود که چرخ‌های خارج شده اقتصادی، سیاسی و یا حتی فرهنگی کشور از ریل توسعه و آرامش بار دیگر در مسیر صحیح قرار گیرد. رییس جمهوری همچنین در این نشست از مفهوم اولویت به عنوان مهمترین دغدغه دولت در حال حاضر یاد کرده است که نشان از حساسیت شرایط کنونی کشور دارد با این همه در صورت محقق نشدن موضوع تحول در سه محور مورد اشاره، پرداختن به دیگر اولویت‌ها هم چندان امکان پذیر و یا حتی موثر نخواهد بود. این پروسه شاید کمی زمان بر به نظر برسد و به توصیف رییسی رنج داشته باشد اما آثار ماندگاری نه برای یک سال بلکه برای قرن‌ها، عصرها و نسل‌ها دارد که در صورت انجام، هم به عنوان برگی سبز در کارنامه دولت سیزدهم ثبت خواهد شد و هم زندگی مردم را آسان تر خواهد کرد.
تغییر نگرش، نخستین گام تحول اساسی
نخستین گام هر نوع تغییر در هر موضوع و مفهومی تغییر نگرش و شناختی جدید درباره آن موضوع و یا حوزه است. بدون شناخت شرایط، امکانات و ظرفیت ها امید بستن به تغییر چندان عقلایی نخواهد بود و از این روست که آیت الله رییسی، تحول شناختی را بنیادی ترین و سنگ بنای تحول دانسته و تصریح کرده است: «نخست تحول شناختی است؛ نگرش‌ها باید تغییر کند و تحول ایجاد شود. بزرگانی چون پیامبر اسلام(ص)، امام صادق (ع)، امام راحل(ره) در قله تحول قرار دارند و جامعه اسلامی را متحول و نگرش ما را به جامعه عوض کردند و اینگونه تاثیرگذار بودند.» تحول شناختی در گام نخست شناخت ضروری ترین اصل مورد نیاز کشور است که رهبر معظم انقلاب آن را پایداری توصیف و خطاب به مسئولان تصریح کردند: «با پایداری و مقاومت، و تحمل فشارها و مشکلات، راه را ادامه دهید و متوقف نشوید.»
شناخت چالش های موجود در کنار نگرشی جدید به ظرفیت های کشور همان تحول بنیادینی است که دولت سیزدهم تلاش می کند آن را به مرحله اجرا رساند. واقعیت آن است که بیشترین تمرکز دولت ها در دهه های اخیر تمرکز بر مشکلات موجود و جست و جوی راه حل از میان ظرفیت هاست بی آنکه به این ظرفیت ها و منابع طبیعی و انسانی موجود در کشور نگاهی جدید افکنده شود. در علم نوین کشورداری، کانون توجه تنها بر ظرفیت های مشخص و قابل تشخیص نیست بلکه می توان با نگرشی جدید از میان ظرفیت هایی که پیش از این وجود داشت به منابعی تازه دست یافت. برای مثال اگر به نسل جوان کشور نه فقط به عنوان نسلی که نیازمند اشتغال و ازدواج است نگریست؛ بلکه آن ها را به عنوان سرمایه های قابل اعتنا در امر اداره کشور شریک و سهیم کرد؛ می توان از ظرفیت آن ها بهترین بهره برداری را انجام داد. یا در مثال دیگری، نگرشی نوین به مقوله توان بومی و قدرت داخلی می تواند گره گشای بسیاری از کاستی ها شود. مانند تغییر نگرشی که در عرصه دفاعی و از همان سال های ابتدایی جنگ تحمیلی انجام و سبب شد؛ توان نظامی و دفاعی ایران بی آنکه مورد حمایت قرار گیرد؛ به پیشرفتی شگرف دست یابد. اگر نگرش نمی شود و نمی توانیم و نگاه به خارج تداوم می یافت، رسیدن به چنین دستاوردهایی غیرممکن بود. پیوند دو تحول نگرش به جوانان و توان داخلی می تواند تحول آفرین شرایط سخت کنونی باشد و دولت در تلاش است در این مسیر برنامه های خود را پیش برد. شاید به همین دلیل است که «احمد وحیدی» وزیر کشور، سیاست دولت مردمی سیزدهم را جوان گرایی دانسته است که با قدرت و قوت در حال انجام است.
نهادها و ضرورت غیرقابل انکار تحول
سخن گفتن از تحول شناختی و تغییر در نگرش ها، بی آنکه ابزار تحقق نگرش های جدید را فراهم یا دستکم بروزرسانی کنیم؛ ممکن نخواهد بود و ابزار تحقق هر تحولی هم نهادهای موجود در کشور هستند. نهادهایی که باید همگام با تغییر نگرش ها تغییر کرده و امکان اجرا را برای مجریان فراهم سازند. رییس جمهوری هم در اشاره ای به این مهم تاکید کرد: «ما یک سازوکار نهادی داریم. نگاه سازمانی باید کاملاً متحول شود چرا که می‌خواهیم کاری برتر و بالاتر انجام دهیم.» قوای سه گانه هم در دسته این نهادها قرار دارند که به نظر می رسد با تغییرات به وجود آمده در ماه های گذشته این تحول در آن ها هم در حال ایجاد است. تحولی که به تعبیر معاون پارلمانی دولت انتظار مردم هم است. «سید محمد حسینی» معاون پارلمانی رییس جمهوری در این زمینه گفته است: «مردم انتظار هماهنگی مجلس و دولت را دارند و اختلاف را دیگر نمی‌پذیرند و باید میان قوه مجریه و مقننه روابط معقول و منطقی و صمیمانه برقرار شود.»
در کنار این سه قوه دیگر نهادها و سازمان ها در کشور هم نیازمند تغییرات گسترده و البته پرشتاب هستند تا بتوانند با برنامه های دولت و نیازهای کشور هماهنگی مورد نظر را به دست آوردند. این تحول هر اندازه از سطح به عمق نهادها نفوذ کند، ثمربخشی بیشتری خواهد داشت. به دیگر معنا اگر تحول در نهادها تنها در همان سطح تغییر مدیران و مسئولان باقی مانده و شامل سلسه مراتب پایین تر نشود چندان کاربردی نخواهد بود. این مهم بیش و پیش از هر بستر دیگری نیازمند آموزش های کاربردی و البته نوین نهادی است.
فرآیندی که مانع تحول شده است
سومین ضلع مثلث تحول که رییس جمهوری در سفر خود به اردبیل، اشارات کوتاهی به آن کرد؛ ضلع فرآیند اداره کشور یا همان نظام بورکراسی است. که به نظر می رسد با توجه به توصیف رییس جمهوری از آن؛ به عنوان یکی از چالش های جدی در کشور نیازمند بررسی و مطالعه است. آیت الله رییسی در این زمینه تصریح کرده است: «یکی از موانع جدی تحول در کشور، نظام بروکراسی و نظام پیچیده اداری است که بزرگترین مانع برای حرکت‌های انقلابی و جهادی است و باید این نظام پیچیده اداری را اصلاح کرد.»
هرچرخشی در کشور باید در سریعترین زمان ممکن روی دهد و این نیازمند تلاشی شبانه روزی است که این روزها از سوی دولت مشاهده می شود. در مسیر حرکت دولت اما سرعت گیرهای بسیاری وجود دارد که می توان آن ها را در دو دسته داخلی و خارجی دسته بندی کرد. مهم ترین و البته بزرگترین سرعت گیر کنونی اقتصاد و معیشت مردم ایران تحریم هاست اما دسته دوم سرعت گیرها هم به اهمیت و ابعاد همان دسته نخست است. نظام بروکراسی عریض و الطویل یا به توصیف رییس جمهوری پیچیده. نظام بروکراسی که گاهی با ویروس های رانت و فساد و بی قانونی هم مورد هجمه قرار گرفته و اندک کارایی خود را هم از دست می دهد. اصلاح این نظام به منظور رفع سدهای داخلی حرکت ها و برنامه های دولت نیازمند تامل و حرکت انقلابی و در عین حال شجاعانه است که به نظر می رسد رییس جمهوری مصمم به صرف این شجاعت در دولت سیزدهم است.
