شیوع ویروس کرونا در دنیا همه ابعاد زندگی انسان را تحت تاثیرقرار داده و در بسیاری از حوزه ها باعث تغییرات مثبت و یا منفی شده است ،این تغییرات در بعضی از حوزه ها بستری برای رشد و شکوفایی و در برخی دیگر باعث رکود شده است. در حوزه فرهنگی و بخش کتابخانه های عمومی در این دوره با تمام مشکلات و سختی ها سعی شده ارتباط کتابخانه ها با علاقمندان و مخاطبان از طریق فضای مجازی حفظ شود.
در دوره شیوع کرونا فعالیت کتابخانه‌ها با توجه به دستورالعمل های ستاد ملی مقابه با کرونا انجام می شود لذا دراین دوره اگر چه حضور اعضا کتابخانه کم رنگ شده است ولی کتابخانه‌ها فعالیت خود را تعطیل نکردند و کتابداران با حضور در محل کار،خدمات خود را به صورت مجازی و غیرحضوری برای حفظ فرهنگ کتاب و کتابخوانی ارایه کردند.
نرگس نصیری عضو یکی ازکتابخانه‌های اهواز با اشاره به محدودیت‌های اعمال شده در این دوره به ایرنا گفت: همانطور که هنگام مراجعه به کتابخانه برای گرفتن کتاب از راهنمایی کتابدار برای پیدا کردن کتاب مورد نظر استفاده کرده ام و حضور در فضای کتابخانه انگیزه بیشتری برای کتاب خواندن ایجاد می کند، استفاده از فضای مجازی نیز فرصت مناسب برای کسب تجربه های جدید است که شاید قبلا کمتر به آن توجه کرده ایم.
وی ادامه داد: با عضو شدن در سامانه مجازی کتابخانه های عمومی ،به منابع مختلف کتاب دسترسی پیدا کرده و درجریان تازه های نشر کتاب قرارمی گیرید و به منابع کتاب خانه‌های دیگر نیز دسترسی دارید و فرصت کتابخوانی با این شیوه بسیار جذاب و دنبال کننده است .
فاطمه فریح زاده شهروند اهوازی و عضو کتابخانه با بیان این که از خدمات کتابخانه در محل زندگی خود ناراضی است به ایرنا گفت: با مراجعه به کتابخانه برای گرفتن کتاب هیچگونه خدماتی ارایه نشده و فعالیت کتابخانه محدود به امور کتابخانه است، لذا این امر سبب شد برای مطالعه اقدام به خریدکتاب کنم .همچنین اطلاع رسانی در زمینه استفاده از فضای مجازی وبهره مندی ازآن بسیار ضعیف بوده است .
کتابخوانی نباید محدود به مکان باشد
نیما کیانی دانشجوی رشته الکترونیک دیگر شهروند اهوازی با بیان این که در عصر ارتباطات استفاده از فضای مجازی امری ضروری است بیان کرد: فرهنگ کتابخوانی نباید محدود به مکان و استفاده از فضای کتابخانه برای مطالعه باشد،لذا شیوع دوره کرونا این فرصت را به علاقمندان کتاب دادتا ضمن استفاده از فضای مجازی فارغ از مکان مطالعه از فواید کتابخوانی بهره ببرند.
وی افزود : با وجود سامانه‌های معرفی شده، دسترسی به کتاب برای علاقمندان در رشته ها و سنین مختلف در این دوره بسیار ساده و آسان بوده است و استفاده از نرم افزارهای مرتبط نیز فرصتی برای تبادل اطلاعات به وجود آورد.
هنا نیسی کتابدار کتابخانه شهید سید مرتضی شفیعی اهواز با اشاره به استفاده افراد مختلف و غیر عضو از خدمات کتابخانه ها علاوه بر اعضا در فضای مجازی بیان کرد: این خدمات در کتابخانه شامل بخش‌های مرجع ، پژوهش ، کودک و مخزن کتاب‌های مختلف است که در فضای مجازی به شکل محدودتر این خدمات به کاربر ارایه می شود.
وی افزود: ارایه خدمات در بخش کودک شامل موضوعات شعرخوانی و قصه گویی کودک ،معرفی کتاب‌هاو مجلات کودک ،بازی وسرگرمی،ساخت اوریگامی ،چیستان و اجرای مسابقات هوش و در نظر گرفتن جایزه برای کاربر در فضای مجازی است. همچنین در بخش کتاب خدمات به صورت معرفی و خلاصه کتاب و مرور نویسی کتاب بوده به شکل مسابقه بین کتابداران انجام گرفته است.
نیسی با اشاره به خدمات کتابخانه به جامعه هدف بیان کرد: برای ارایه خدماتی مانند تهیه کتاب شناسی موضوعی برای ارایه به افرادی که با موضوع خاصی درحال نوشتن پایان نامه هستند و یا افرادی که برای نوشتن کتاب از منابع خاصی استفاده می‌کنند به صورت موضوعی منابع را معرفی و در فضای مجازی در اختیار کاربر قرار می‌دهیم.
وی ادامه داد: یکی دیگر ازخدمات کتابخانه ها معرفی نرم افزارسامان است که شامل بخش های مختلف مطالعه کتاب،جستجوی موضوعات بامباحث گوناگون برای کاربر، معرفی منابع کتابخانه با موضوعات مذهبی،اجتماعی، شعر و رمان برای مخاطبان برای دسترسی آسان به منابع است و این که مخاطب بداند به کتابخانه برای چه موضوعاتی مراجعه کند، استفاده می‌شود.
مطالعه فقط خواندن کتاب نیست
کتابدار کتابخانه شهید سید مرتضی شفیعی اهوازبابیان این که مطالعه فقط خواندن کتاب نیست بیان کرد:معرفی تیتر جراید روزنامه ها ،معرفی نشریات برای اطلاع رسانی از اخبار به روزو جدید، استفاده از موضوعات و مباحث تخصصی در حوزهای مختلف پزشکی، روانشاسی و اجتماعی که به صورت روزانه، هفتگی یا ماهیانه در نشریات منتشر می شودنیز در فهرست این خدمات است.
وی ادامه داد: معرفی پایگاه های اطلاعاتی که تحقیقات اساتید و پایان نامه ها و مقاله های تخصصی را روی سایت خود قرار می دهند برای تحقیقات دانشجویان مقاطع ارشد و دکتری و یا کسانی که کارتحقیقاتی برای انجام پروزه داشته باشند از خدمات مجازی کتابخانه ها است .
نیسی اضافه کرد: معرفی کتابخانه های مجازی به شکلی که ارایه کتاب در آن به صورت رایگان و یا با پرداخت مبلغی بابت کتاب پی دی اف در اختیار کاربر قرارمی گیرد نیز از جمله خدمات مجازی کتابخانه است. اگرچه بعضی کتابخانه های رایگان منابع محدود تری نسبت به کتابخانه های غیررایگان دارندکه کتاب هایی با موضوعات بیشتری را به صورت مجازی ارایه می دهند.
وی با اشاره به ایجاد شبکه های آموزش در فضای مجازی گفت:در این فضا اعضا کتابخانه را به افراد دارای تخصص که برنامه آموزشی و تخصصی در فضای مجازی ارایه می دهند وصل می کنیم و کتابداربه عنوان رابط در فضای مجازی این خدمات را انجام می دهد.
این کتابدار کتابخانه افزود:نشست کتابخوان مجازی به شکلی که خلاصه کتاب برای اعضا کتابخانه یا کاربر فضای مجازی به صورت لایو در نرم افزار ایستاگرام انجام می شود تا کاربر نیازی به خواندن کتاب نداشته باشد. همچنین نمایشنامه خوانی و برنامه های فرهنگی برای جذب عضو نیز از جمله خدمات کتابخانه ها در دوره شیوع کرونا است .
وی گفت :یکی از مزایای استفاده ازخدمات کتابخانه درفضای مجازی استفاده معلولین از این فضا به صورت برنامه صوتی کتابخوانی برای افراد نابینا و استفاده از پوستر و عکس جهت معرفی کتاب برای ناشنوایان است که جزء جامعه هدف محسوب می شوند.
حسین صفری رییس نهاد کتابخانه های عمومی اهواز در گفتگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به فعالیت کتابخانه ها درایام شیوع ویروس کرونا بیان کرد: در این دوره استفاده از فضای مجازی بیشتر از گذشته احساس شد لذا استفاده از نرم‌افزارهای معرفی شده شامل برنامه اینستاگرام برای کاربران کتابخانه فعال شد. در این فضا فعالیت کتابداران در حوزه کودک و نوجوان به شکل معرفی کتاب، قصه گویی به شکلی که کتابدار با خواندن کتاب مصورآن را اجرا و در صفحات مجازی اینستاگرام آپلود و دراختیار مخاطب کودک و نوجوان قرار می دهد.
وی افزود: با توجه به فعالیت مجازی درسطح کشور و شهر اهواز سعی شده هر کتابخانه یک صفحه اینستاگرام داشته باشد و به روز رسانی شود واز این طریق کتاب های زیادی در صفحات مجازی با موضوع کودک و نوجوان معرفی شد.
صفری با اشاره به عدم نشست کتاب خوانی درکتابخانه و یا مدارس در دوره شیوع کرونا بیان کرد: پیشنهادی ازطرف نهاد کتابخانه های اهواز در انجمن استان مبنی بر قرار دادن فضایی برای کتابدار در جهت معرفی کتاب‌های متناسب با کتاب درسی در نرم افزار شاد مطرح شدکه به نوعی کتابخانه نرم افزار شاد را حمایت می کند، لذا برای استفاده از نرم‌افزار شاد آمادگی را داریم و امیدواریم به مرحله اجرا برسد.
استفاده از پرتال w.w.w.samanpl.ir در فضای مجازی
وی ادامه داد: دراین دوره راه های ارتباطی اعضا از طریق صفحات مجازی و صفحاتی که هرکتابخانه در پرتال w.w.w.samanpl.ir دارد انجام می شود و ازاین طریق کاربر مشخصات کتابخانه،ساعت فعالیت ها و اخبار کتابخانه ها را دریافت می کند،همچنین سایت نهاد کتابخانه های عمومی کشور و نهاد کتابخانه های عمومی استان خوزستان نیز از این طریق اخباررا برای مخاطبین اطلاع رسانی می کنند.
صفری با اشاره به برنامه ها در نرم افزار skyroom در فضای مجازی بیان کرد: در این فضا نشست های کتاب خوان ،معرفی کتاب و شب شعر برگزار شده و با اعلام آدرس در فضای مجازی ،مخاطبین به صورت مهمان از دیگر استان ها وارد شده و با شرکت در برنامه هایی مثل شب شعر تبادل و تعامل فرهنگی بین کتابدار و کاربران صورت می گرفت.
وی ادامه داد: جامعه هدف در کتابخانه های عمومی کل جامعه و از کودک تا بزرگسال را شامل می شود و محدود به طیف خاصی نیست و خدمات کتابخانه مانندکتابخانه‌های تخصصی در دانشگاه ها و یا شرکت ها که خدماتی را فقط به پرسنل خود ارایه می‌دهند نیست ، لذا دست کتابدار از بخش کودک تا بزرگسال برای معرفی کتاب باز است و قشر خاصی را در نظر نگرفته ایم .
رییس نهاد کتابخانه‌های اهواز با اشاره به استفاده افراد از فضای کتابخانه ها به صورت مقطعی بیان کرد: بایدعلاقه این افراد در نظر گرفته شود که ازاین طریق جذب کتابخانه شوند.به طور مثال یک زن خانه دار با پیگیری موضوعاتی مانند فرزندپروری ، رمان های اجتماعی و یا کتاب های روان شناسی به کتابخانه مراجعه می کند و به دنبال مباحث تخصصی نیست ،لذا کتابدار با آموزش ، راهنمایی و پیدا کردن کتاب باعث جذب مراجعه کننده به کتابخانه می شود .
وی با بیان این که دانش آموزان نیز به صورت مقطعی از فضای کتابخانه استفاده می کنند بیان کرد: ما با حضور در مدارس وبرگزاری نشست های کتابخوان و معرفی کتاب در مدارس اطراف کتابخانه سعی کردیم با آموزش و پرورش نیز ارتباط بگیریم .
صفری با اشاره به فعالیت کتابداردرروستا نیز گفت : این کتابداراران با سرکشی به روستا و انتقال و توزیع کتاب به مدارس سعی می کنند این زنجیره کتابخوانی قطع نشود و این فعالیت ها با علاقه شخصی کتابدار در جهت ترویج فرهنگ کتابخوانی صورت می گیرد.
وی افزود : شرایط عضویت در شیوع دوره کرونا برای افرادی که عضو هستند با توجه به تعطیلی کتابخانه تمدید شد ، همچنین عضویت در سامانه یکپارجه مدیریت کتابخانه های عمومی به آدرس w.w.w.samanpl.ir به صورت رایگان نیز برای دیگر علاقمندان وجود دارد که افراد با انجام مراحل عضویت در سامانه و در نهایت با یک بار مراجعه به کتابخانه جهت گرفتن کارت از خدماتی مانند درخواست رزر وتمدید کتاب ، جستجو درکل منابع کتابخانه می توانند استفاده کنند.
