صفا سبطی در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با بیان اینکه پژوهش مسئله مهم در دوسالانه هشتم بود، گفت: از نخستین روزهای شکل‌گیری دوسالانه در سال ۹۷ انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز با برگزاری مجموعه نشست‌ها و گفتگوها با هنرمندان و صاحب‌نظران حوزه هنر، برای شکل‌گیری هدف‌های این دوسالانه تلاش کرد. این نگاه پژوهشی از همان بدو شکل‌گیری دوسالانه آغاز شد و پس از آن به معرفی شورای سیاست‌گذاری انجامید.
وی افزود: فراخوان دوسالانه نیز بر پژوهش و مشارکت پروژه‌های پژوهشی تأکید داشت. پس از استعفای دبیر به دلایل مختلف بحران‌های اجتماعی، هیات مدیره دوره یازدهم انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران با هدف صیانت از دوسالانه و اهداف و رویکردهای آن به عنوان شورای دبیران معرفی شدند و در ادامه روند پژوهشی، پروژه‌ای جدید با عنوان پروژه پژوهشی مستندنگاری آغاز به کار کرد. این پروژه توسط تیمی متشکل از پنج پژوهشگر، نویسنده، ویراستار متن و من به عنوان همکار و مسئول گروه پژوهش و مستندنگاری پیش رفت.
سبطی ادامه داد: از شهریور ماه امسال کار مستندنگاری را آغاز کردیم و هدف ما جستجو در روند شکل‌گیری اثر و گسترش ایده در اثر بود. روند شکل‌گیری از این جهت مهم است که در هنر معاصر ایده به صورت خلق‌الساعه شکل نمی‌گیرد، بلکه بسترهای اجتماعی، سیاسی، جنسیتی و... وجود دارد که هنرمند به آنها متصل است و ایده هنرمند در آن بسترها شکل می‌گیرد و گسترش پیدا می‌کند. پروژه مستند نگاری محدود به هنرمندان بخش فراخوان است، زیرا این هنرمندان طرح و ایده خود را بر اساس اهداف و رویکردهای فراخوان ارائه داده و توسط هیات انتخاب به دوسالانه راه یافته‌اند، ضمن اینکه در فراخوان به این هنرمندان اعلام شده بود که از زمان ارائه طرح تا برگزاری دوسالانه با پژوهشگران همکاری کنند تا مستندنگاری انجام شود.
مسئول پژوهش شورای دبیران هشتمین دوسالانه ملی مجسمه‌سازی تهران درباره مراحل انجام مستندنگاری گفت: گروه پژوهش از طریق مصاحبه با هنرمند، جمع‌آوری مستنداتی خارج از مصاحبه و بازخوانی مستندات، به بررسی روند کار هنرمند از ابتدا تا زمان دوسالانه و اثر ارائه شده در دوسالانه پرداختند و سپس نتایج آن تدوین شد. مستندنگاری این دوسالانه در دو بخش انجام شد که در بخش اول روند و تمایلات هنری هنرمندان بخش فراخوانی تا قبل از دوسالانه مورد پژوهش قرار گرفت، و در بخش دوم به روند شکل‌گیری ایده و اثری که در دوسالانه ارائه شده است، پرداخته شد. این دو بخش به صورت مجزا در دو مرحله کار شدند و از ابتدای مهرماه هر شب در صفحه اینستاگرام دوسالانه یک پست درباره یک هنرمند منتشر کردیم و در مجموع از هر هنرمند تا پایان بینال دو پست در اینستاگرام دوسالانه خواهیم داشت.
وی با بیان اینکه انتشار کتاب نیز یک نمود دیگر از رویکرد پژوهشی دوسالانه هشتم است، گفت: کتاب دوسالانه هشتم نیز با محتوای پژوهشی طراحی شده است و بنابراین با کتاب‌هایی که پیش از این برای رویدادها منتشر می‌شد متفاوت است. این کتاب تنها به چاپ تصویری از اثر همراه با نام هنرمند و اثر او اکتفا نمی‌کند، بلکه رویکرد ما در زمینه انتشار کتاب تغییر کرده و می‌خواهیم کتاب دوسالانه را با محتوای پژوهشی عرضه کنیم. شاید پس از تعاریف دوسالانه هشتم، رویدادهای دیگری نیز بخش پژوهش را به صورت نمایشی به کار خود اضافه کردند، اما تفاوت این دوسالانه با رویدادهای دیگر آن است که پژوهش برای ما یک جزء الحاقی نیست، بلکه تمام ساختار دوسالانه را در بر می‌گیرد. فکر می‌کنم و امیدوارم برای نخستین بار باشد که کتاب مفصلی با محتوای پژوهشی در کنار معرفی آثار برای یک رویداد هنری منتشر می‌شود. البته ما ادعایی مبنی بر اینکه کار به بهترین شکل انجام خواهد شد نداریم، اما این روند می‌تواند شروعی برای پیوند دنیای هنر با پژوهش باشد. این قدم مهمی است که امیدواریم در رویدادهای آینده نیز ادامه پیدا کند.
این پژوهشگر که کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه زیبایی‌شناسی، هنر و فلسفه نوشته است، ادامه داد: بخش نخست این کتاب به معرفی اهداف، رویکردها، روند کار دوسالانه از ابتدای شکل‌گیری، و همچنین معرفی ارکان دوسالانه شامل شورای سیاست‌گذاری، هیات انتخاب آثار بخش فراخوانی، دبیر دوره اول، شورای دبیران دوره دوم، گروه پژوهش و... اختصاص دارد. در بخش دیگر کتاب به معرفی بخش‌های چهارگانه فراخوانی، کیوریتوری، گالری‌ها و مدعوین می‌پردازیم که از طریق آنها آثار هنری به دوسالانه راه پیدا کرده‌اند. استیتمنت آثار هنرمندان و کیوریتور ها نیز در این بخش ارائه می‌شود. در بخش معرفی هنرمندان فراخوانی، پروژه مستندنگاری نیز به کتاب الحاق می‌شود تا روند کار هنرمندان از شکل‌گیری ایده تا اجرای اثر در کنار تصویر آثارشان دیده شود. با توجه به اینکه پروژه مستندنگاری تا پایان نمایشگاه دوسالانه ادامه دارد، تدوین کتاب و کامل شدن اطلاعات آن نیز در پایان نمایشگاه صورت می‌گیرد و به همین دلیل در اختتامیه دوسالانه، کتاب را نخواهیم داشت.
سبطی با اشاره به سخنرانی‌های این دوسالانه گفت: به دلیل شیوع کرونا تصمیم برگزارکنندگان دوسالانه بر این شد که سخنرانی‌ها به صورت فیلم‌برداری از سخنرانی و بدون حضور مخاطبان انجام شود و فیلم آنها در اینستاگرام دوسالانه منتشر شود. برنامه ما این است که هر جمعه یک سخنرانی را منتشر کنیم و در ادامه نیز متن این سخنرانی‌ها پس از پیاده شدن در قالب یک محتوای پژوهشی، در کتاب دوسالانه به چاپ می‌رسد.
وی درباره موضوع این سخنرانی‌ها گفت: تصمیم گرفتیم به سراغ موضوعات نظری نرویم، زیرا اگرچه ارتباط هنرمندان با حوزه نظری بسیار مهم و ضروری است، اما این اطلاعات را می‌توان در کتاب‌های تخصصی پیدا کرد. وقتی بینال به عنوان جریان هنری شکل می‌گیرد، مسائل حول این رویداد اهمیت پیدا می‌کند. به همین دلیل بحث‌ها بیشتر درباره رویکردهای دوسالانه و مسائل جاری هنر ما است.
مسئول پژوهش شورای دبیران هشتمین دوسالانه ملی مجسمه‌سازی تهران درباره رویکرد کیوریتوریال در این دوسالانه و ارتباط آن با پژوهش گفت: از بدو شکل‌گیری بینال به دنبال رویکردهای معاصر در هنر بودیم و این رویکردها ما را به سمت همکاری با کیوریتورها و پروژه‌های کیوریتوری و کیوریتوریال سوق داد. کیوریتور علاوه بر اینکه اثری از هنرمند را در مجموعه‌ای مثل دوسالانه به نمایش می‌گذارد، به دنبال طرح یک پرسش است که حول این پرسش، هنرمندان و آثار هنری آنها را گردآوری می‌کند. در پروژه‌های کیوریتوریال علاوه بر طرح پرسش، با شیوه دیگری از ارائه مواجه هستیم. در این پروژه‌ها ضرورتی وجود ندارد که دستاوردهای آن حتماً به ارائه مادی یک اثر ختم شود، بلکه ممکن است پروژه به یک دستاورد متنی و نمایش آن در قالب هنر و یا حتی به یک اجرا برسد.
سبطی افزود: پروژه کیوریتوریال به دنبال پرسش‌هایی که برای دنیای هنر مهم است می‌رود، پرسش‌هایی که در این شرایط زمانی و مکانی مطرح است و این مستلزم مطالعه و پژوهش است، یعنی یک پروژه کیوریتوریال به یک بستر پژوهشی نیاز دارد زیرا وقتی پرسشی مطرح می‌شود، کیوریتور برای یافتن پاسخ آن می‌بایست شروع به جمع‌آوری اطلاعات و مستندات کند و پژوهش پیش‌زمینه این نوع پروژه‌ها است. در بخش کیوریتوری علاوه بر پروژه‌های ذکر شده، دو پروژه معماری متشکل از کیوریتور و آثار معماران یا تیم‌های معماری در دوسالانه حضور یافتند. پیوند بین مجسمه‌سازی و معماری برای نخستین بار در دوسالانه‌های مجسمه‌سازی اتفاق افتاد که این مسئله نیز می‌تواند شروعی برای اتفاقات آینده باشد.
