خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- سکینه اسمی: با توجه به تحقیقات و بررسی‌های سازمان زمین‌شناسی کشور، به علت خشکسالی‌های پیاپی و تغییرات اقلیمی در سالهای اخیر نرخ فرونشست زمین در کشور و مناطقی از استان آذربایجان غربی افزایش یافته است.
به عقیده کارشناسان زمین شناسی فرونشست زمین دو دلیل دارد که یکی منشأ طبیعی یا انسانی بوده و در دشت‌ها، نقش انسانی برجستگی بیشتری دارد، با توجه به این که ۸۰ درصد آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی استان مورد استفاده قرار می‌گیرد، خطر فرونشست تدریجی در دشت‌های استان سالهاست آغاز شده و تداوم دارد.
هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند زمانی که دشت از حالت طبیعی و تعادل خارج می‌شود آبیاری و زراعت کشاورزی با مشکل مواجه شده و علاوه بر آن، همه شریان‌های حیاتی مانند دکل‌های انتقال نیرو، مخابرات، راه‌سازی، ابنیه، سازه‌های مسکونی و کارخانه‌ها که در آن دشت قرار دارند، دچار آسیب شده و مشکلات بسیار مخرب اقتصادی و زیست محیطی در پی خواهد داشت.
پدیده فرونشست زمین که بر اساس مطالعات زمین شناسی به مرگ پنهان زمین مشهور است یکی از مخاطرات مهم برای طبیعت و بشر بوده و هم اکنون زیر ساخت‌های شهری و برون شهری، راه‌ها و دیگر زیر ساخت‌های ۳ دشت استان آذربایجان غربی را تهدید می‌کند.
شناسایی ۱۶ محدوده ممنوعه در آذربایجان غربی
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند.
استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است آذربایجان غربی این استان ۲۳ محدوده مطالعاتی حوزه آب دارد که از این تعداد، ۱۶ محدوده ممنوعه بوده و هفت منطقه آزاد است. در کل استان برداشت آب از منابع زیرزمینی، کیفیت آب را پایین آورده است و این هم به خاطر کاهش سهم بخش کشاورزی از آب‌های سدهاست.
مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان غربی در خصوص تهدید فرونشست زمین در آذربایجان غربی گفت: استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است.
هادی قاسمی در گفتگو با خبرنگار مهر اجرای طرح‌های آبخیزداری بهترین راهکار برای جلوگیری از خطر فرونشست زمین است، افزود: متأسفانه اعتبارات اختصاص یافته به طرح‌های آبخیزداری استان بسیار ناچیز است که امیدواریم با روی کار آمدن استاندار جدید این مشکل بزودی برطرف شود.
۴۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در آذربایجان غربی اجرایی شد
وی با بیان اینکه در ۴ سال گذشته در ۴۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در استان اجرایی شده است، عنوان کرد: با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰ مترمکعب آب جدید تولید کرد، ضمن آنکه اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از ۶.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند.
با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰ مترمکعب آب جدید تولید کرد، ضمن آنکه اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از ۶.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اضافه کرد: اجرای طرح‌های آبخیزداری به ویژه در این برهه، مهمترین و اساسی‌ترین راهکار در راستای توسعه استفاده بهینه از آب و خاک به ویژه در مناطقی نظیر استان ما است.
قاسمی خاطرنشان کرد: نوع و میزان بارش‌ها در سالهای اخیر نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در کشور و استان تغییر یافته و با توجه به شرایط جغرافیایی باید طرح‌های آبخیز داری با هدف جلوگیری از فرسایش خاک و فرونشست زمین در استان تسریع یابد.
وی با اشاره به اجرای طرح‌های آبخیز داری در حاشیه شهرهای استان گفت: در شهر ارومیه منطقه بند، انعام و صدرا طرح‌های آبخیزداری اجرا و موجب کنترل سیلاب در این مناطق شد اما این طرح‌ها با اعتباری بالغ بر ۷ میلیارد تومان اجرایی شدند در حالی که رقم مورد نیاز ۹۰ میلیارد تومان بود.
اعتبارات طرح‌های آبخیزداری جوابگوی نیاز استان نیست
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان را ۱۹۰ میلیارد تومان عنوان و اضافه کرد: امسال از محل اعتبارات محرومیت زدایی ۴۸ میلیارد تومان، از محل اعتبارات ملی ۲۰ میلیارد تومان و از محل اعتبارات استانی نیز ۲۰ میلیارد تومان در مجموع ۸۸ میلیارد تومان اختصاص یافته اما با توجه به نیاز استان جوابگو نیست.
سلماس و کهریز ۲ دشت ممنوع و بحرانی از نظر آب‌های زیرزمینی در استان هستند قاسمی با بیان اینکه سلماس و کهریز ۲ دشت ممنوع و بحرانی از نظر آب‌های زیرزمینی در استان هستند، گفت: اختصاص اعتبارات مورد نیاز و اجرای طرح‌های آبخیزداری در این مناطق ضروری است.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هر سال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد این کسری طی حدود ۳۰ سال گذشته به ۹۳۰ میلیون متر مکعب کسری آبخوان رسیده است.
این در حالی است که می‌توان با اصلاح الگوی کشت و کاهش سطح زیر کشت محصولات پرآب بر در کنار سایر اقدامات نظیر هوشمندسازی کنتورها و تجهیز اراضی به آبیاری نوین در کنار اقدامات رسانه‌ای در جهت آگاه سازی کشاورزان، نیازهای آبی این بخش را کاهش داد و در آن صرفه جویی کرد.
برداشت بیش از حدمجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگی‌های مهندسی رسوبات از عوامل اصلی بروز فرونشست هستند.
تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث شده است که از ۶۰۶ دشت در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه شوند و در حالی که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند، بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.
