همشهری- سمانه معظمی: درحالی‌که بسیاری از کشورهای جهان با زندگی کرونایی کنار آمده و فعالیت‌های عادی را از سر گرفته‌اند، چین به‌عنوان محل تولد این ویروس، هنوز از سیاست‌های کنترلی سختگیرانه و اصطلاحا استراتژی «کووید صفر» یا «شیوع صفر» دست نکشیده است. طبق این سیاست، در هر محله یا شهری که موارد ابتلای جدید یافت شود، کل منطقه تعطیل و قرنطینه می‌شود تا تمامی افراد مبتلا شناسایی و به بیمارستان منتقل شوند.
به‌نظر می‌رسد این استراتژی در نزدیک به ۲ سال گذشته به خوبی توانسته شیوع ویروس را در این کشور مهار کند. میزان مرگ‌ومیر کرونا در پرجمعیت‌ترین کشور جهان از زمان آغاز همه‌گیری تاکنون به ۵ هزار مورد هم نمی‌رسد، درحالی‌که در کشورهایی مانند آمریکا، روسیه و انگلیس در این مدت به‌ترتیب بیش از ۷۶۶ هزار نفر، ۲۳۷ هزار نفر و ۱۴۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند. در ایران نیز تاکنون بیش از ۱۲۶ هزار نفر قربانی ویروس کرونا شده‌اند.
این روزها ویروس کرونا با رشد واکسیناسیون سراسری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، دیگر خطر جدی در جهان به نظر نمی‌رسد، اما مقامات چین ترجیح می‌دهند همچنان از همان شیوه‌های سختگیرانه اولیه برای مهار ویروس استفاده کنند تا میزان ابتلا را در حد صفر نگه دارند. برای نمونه، در روزهای گذشته با شناسایی فقط ۳۰۰ مورد ابتلای جدید در ۱۲ استان، همه مناطق درگیر، قرنطینه و مدارس و مناطق توریستی و فرهنگی تعطیل شده‌اند. چین بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد اما از زمان شیوع کرونا تاکنون فقط حدود ۹۷ هزار نفر در این کشور به این بیماری مبتلا شده‌اند.
عقب‌نشینی کشورهای توسعه‌یافته از قرنطینه
به گزارش نیویورک‌تایمز، در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا، استراتژی کووید صفر بسیار محبوب بود، زیرا اینطور به‌نظر می‌رسید که دولت‌ها سلامت مردمشان را به منافع اقتصادی ترجیح داده‌اند. به همین دلیل، برخی کشورهای توسعه‌یافته مانند استرالیا و سنگاپور به سرعت آن را در پیش گرفتند، اما وقتی مشخص شد که ویروس نوظهور به این زودی‌ها خیال خداحافظی ندارد و گونه‌های جدید یکی پس از دیگری با قدرت سرایت بالاتر عرض اندام کرده‌اند، این کشورها از ترس به خطر افتادن وضعیت اقتصادی و سلامت روانی مردمشان تصمیم گرفتند سیاست‌های کنترلی خود را بازنگری کنند و بازگشایی کسب‌وکارها را به‌تدریج از سر بگیرند. برای مثال، نیوزیلند چند هفته پیش رسما اعلام کرد که بعد از شیوع گونه دلتا دیگر سیاست کووید صفر را دنبال نمی‌کند. استرالیا نیز که مردمش طولانی‌ترین قرنطینه را در جهان تجربه کرده‌اند، خیلی از محدودیت‌های سفر را لغو کرده است. مقامات سنگاپور هم اعلام کرده‌اند مسافران واکسینه‌شده کشورهایی مانند آلمان، آمریکا و فرانسه، دیگر نیازی به قرنطینه نخواهند داشت.
در این میان اما چین هنوز زیر بار تغییر استراتژی شیوع صفر نرفته و همچنان به‌دنبال ریشه‌کنی کامل ویروس است. می‌فنگ، سخنگوی کمیسیون بهداشت ملی چین چند روز پیش در یک نشست خبری گفت: فعلا امکان لغو محدودیت‌ها وجود ندارد و سیاست «جلوگیری از ورود مبتلایان خارجی و مهار ابتلا در داخل» باید در همه‌جا به‌صورت جدی دنبال شود. هم‌اکنون، به محض شناسایی مبتلایان در چین، از همه ساکنان آن منطقه تست گرفته می‌شود. مرزها همچنان برای سفرهای غیرضروری بسته است و مسافران باید در هتل قرنطینه شوند. این در حالی است که وضعیت کشورهای دیگر که تصمیم گرفته‌اند با زندگی کرونایی کنار بیایند، در نوسان است؛ مدتی محدودیت‌ها اعمال و مدتی دیگر حذف می‌شوند و این چرخه، همچنان ادامه دارد.
شرایط خاص چین
تداوم استراتژی سختگیرانه دولت چین تا حد زیادی ماحصل شرایط خاص این کشور است. از یک‌سو، رشد صادرات و افزایش مصرف داخلی در ماه‌های گذشته به احیای اقتصاد این کشور کمک بزرگی کرد. از سوی دیگر، نفوذ حزب کمونیست اجازه ادامه قرنطینه‌های طولانی و تست‌گیری‌های گسترده را داد. برای بسیاری از چینی‌ها، مسئله کرونا با موضوع غرور ملی آنها پیوند خورده است. شی جین پینگ، رهبر این کشور نیز بارها اعلام کرده که موفقیت کشورش در مهار کرونا مدیون قدرت کمونیستی حاکم است.
در اوایل همه‌گیری کرونا، همه‌چیز شکل دیگری داشت؛ حزب کمونیست چین با یک بحران بزرگ روبه‌رو بود. تلاش‌های اولیه برای مهار بیماری در ووهان نتیجه قابل‌قبولی نداشت و خشم مردم را برانگیخته بود. آن روزها، تصاویر زیادی از بیمارستان‌هایی که از مراجع موج می‌زد و سردرگمی بیماران برای دریافت خدمات درمانی، در بین کاربران فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شد و مردم نسبت به محدودیت‌های سختگیرانه اعتراض داشتند. اما همین که ویروس پایش را از مرزهای چین بیرون گذاشت و به سرعت در کشورهای دیگر هم منتشر شد، همان قرنطینه‌های گسترده و ایجاد مراکز تست‌گیری جمعی که قبلا با موجی از انتقادها روبه‌رو بود، تبدیل به الگویی برای کشورهای دیگر شد. کم‌کم، حس غرور ملی جای خشم را گرفت. در همان روزهایی که آمار مرگ‌ومیر در کشورهای دمکراتیک غربی روزبه‌روز بالاتر می‌رفت، رئیس‌جمهور چین به موفقیت کشورش در مهار سریع کرونا می‌بالید.
اقبال مردم به سیاست دولت
خیلی از کارشناسان معتقدند که دولت چین دوست ندارد داستان پیروزی‌اش در همه‌گیری به چالش کشیده شود. تابستان امسال وقتی ژان ونهونگ، یکی از متخصصان برجسته بیماری‌های عفونی و از چهره‌های مورد اعتماد مردم که به «آنتونی فاوچی چین» معروف است، گفت که افراد باید یاد بگیرند با ویروس کنار بیایند و به ادامه قرنطینه‌های سختگیرانه و سیاست کووید صفر انتقاد کرد، با واکنش تند دولت و خیلی از مردم مواجه شد. آنتونی فاوچی، مشاور ارشد دولت آمریکا در امور سلامت و از چهره‌های پزشکی برجسته این کشور است که به‌ویژه در سال گذشته به‌دلیل انتقاد به سیاست‌های دونالد ترامپ در مهار کرونا، مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت.
دست‌کم فعلا به‌نظرمی‌رسد استراتژی شیوع صفر مورد اقبال افکار عمومی چین نیز هست. در مناطقی که کرونا کنترل شده، محدودیت تردد جدی وجود ندارد. همچنین مردم از آنجا که پولشان را خرج سفر نمی‌کنند، خود را با خریدهای شخصی سرگرم می‌کنند. به اعتقاد ژانگ جون، استاد مطالعات شهری در دانشگاه هنگ‌کنگ، «تا زمانی که مردم در حد قابل‌قبولی آزادی تردد داشته باشند، انتقادی به سیاست شیوع صفر نمی‌کنند».
پایگاه خبری نشنال‌نیوز در گزارشی نوشت: سیاست کووید صفر، موجب رونق بازار مصرف داخلی و شکوفایی اقتصاد محلی در چین شده که مدت‌ها بود دولت به‌دنبال آن بود. اما از آنجا که این وضعیت در بلندمدت می‌تواند روابط اقتصادی پکن را با سایر کشورها مختل کند، احتمالا بیشتر از یک سال دیگر دوام نخواهد آورد.
هزینه سنگین برای پکن
برخی کارشناسان چینی و خارجی هشدار داده‌اند رویه‌ای که دولت چین در پیش گرفته، می‌تواند نگرش منفی در جهان نسبت به پکن ایجاد کند و موجب انزوای دیپلماتیک و اقتصادی این کشور شود. به اعتقاد آنها، دومین اقتصاد بزرگ جهان تصور می‌کند که اگر سیاست کووید صفر را ادامه بدهد می‌تواند مشروعیت خود را حفظ کند، اما باید هزینه بالایی برای آن بپردازد.
رشد اقتصاد چین اخیرا به‌دنبال بحران کمبود انرژی و بازار مسکن، رو به کندی گذاشته است. مرکز آمار این کشور چندی پیش اعلام کرد که رشد اقتصادی سالانه در سه‌ماهه سوم سال‌جاری میلادی ۴.۹ درصد بوده که نسبت به آمار ۷.۹ درصدی سه ماهه دوم سال، کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد. صنعت گردشگری داخلی نیز از آسیب در امان نمانده است. در تعطیلات ماه میلادی گذشته میزان سفر حتی از سال قبل هم کمتر بود. همچنین وضعیت خرده‌فروشی‌ها به‌دلیل موج‌های صعود و نزول موارد ابتلا، متغیر است.
پکن از نظر دیپلماتیک نیز وضعیت شکننده‌ای دارد. شی، از اوایل سال ۲۰۲۰ و آغاز همه‌گیری تا به حال از چین خارج نشده و با هیچ مقام خارجی حتی در خاک کشورش هم دیدار نکرده است. همه ملاقات‌ها و برنامه‌های او در این مدت به‌صورت مجازی برگزار شده است. رهبر چین، حتی در اجلاس سران کشورهای گروه ۲۰ که ۸ و ۹ آبان در رم برگزار شد و بیست‌وششمین کنفرانس آب‌وهوایی سازمان ملل متحد که این روزها در گلاسگو در حال برگزاری است، شرکت نکرد.
هنگ‌کنگ، یکی از قطب‌های مالی جهان نیز رویکرد سختگیرانه چین را در پیش گرفته است. مقامات این منطقه خودمختار، برای این که در کنترل کرونا از چین عقب نمانند، یکی از طولانی‌ترین قرنطینه‌های جهان را اعمال کرده‌اند. هشدارهای فعالان اقتصادی مبنی بر خطر خروج شرکت‌های خارجی از این منطقه نیز هنوز نتوانسته تغییری در رویکرد تصمیم‌گیرندگان ایجاد کند.
حتی طرفداران دیدگاه سختگیرانه و استراتژی شیوع صفر معتقدند که اگر قرار باشد همه‌گیری سال‌های سال ادامه داشته باشد و پاندمی جهانی تبدیل به اندمی یا بیماری دائمی بومی شود، باید برخی سیاست‌های فعلی بازنگری شوند. شاید به همین دلیل برخی مقامات چین هم کمی عقب‌نشینی و از ایده لغو محتاطانه برخی محدودیت‌ها استقبال کرده‌اند. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها در چین اخیرا اعلام کرده در صورتی که ۸۵ درصد مردم واکسینه شوند، ممکن است بازگشایی‌ها به‌تدریج از سرگرفته شود؛ تصمیمی که احتمالا میزبانی پکن از بازی‌های المپیک زمستانی در بهمن‌ماه امسال هم در آن بی‌تأثیر نیست.
دغدغه کمبود امکانات درمانی در چین
دلایل دیگری هم برای اصرار چین به ادامه سیاست‌های کرونایی سختگیرانه وجود دارد. بیشتر زیرساخت‌های درمانی در شهرهای بزرگ متمرکز هستند و مناطق دورافتاده با اندک رشد آمار ابتلا، می‌توانند دچار شرایط بحرانی شوند. از سوی دیگر، اگرچه بیش از ۷۵ درصد مردم چین به‌طور کامل واکسینه شده‌اند که آمار قابل‌قبولی است، اما تردیدهایی درباره کارآمدی واکسن‌های تزریقی که تولید داخلی این کشور هستند، وجود دارد. چائوجی لیو، مدیر برنامه سلامت چین در دانشگاه لاتروب استرالیا به شبکه ای‌بی‌سی‌نیوز گفته است: «چیزی که مقامات چین را نگران می‌کند، هجوم بیماران به بیمارستان‌ها بعد از برداشتن محدودیت‌هاست؛ اتفاقی که اوایل شیوع کرونا در ووهان افتاد. اما آنها بالاخره مجبور می‌شوند دیر یا زود، به سیاست کووید صفر پایان دهند.»
