به گزارش ایسنا دکتر مصطفی قانعی در نشست "بررسی وضعیت تولید واکسن کرونا در کشورها و ارائه توانمندی ایران در تولید آن" با بیان اینکه در دنیا اگر واکسن بخواهد از فاز مقدماتی تا تولید انبوه به پیش برود، بین ۵ تا ۱۰ سال زمان نیاز دارد، افزود: ولی شاهد بودیم که واکسن کرونا در کمتر از یک سال تولید شد، به گونه‌ای که ۱۱ مورد از واکسن تولیدی در فاز ۳ بالینی قرار دارند.
وی با بیان اینکه ۲ واکسن تولید شده از سوی شرکت‌های "فایزر" و "مدرنا" در داخل آمریکا تاییدیه دریافت کردند، اظهار کرد: واکسن‌های تولید شده در شرکت‌های ایرانی در فاز یک که فاز کارآزمایی بالینی است، قرار دارد و ۱۱ واکسن تولید شده در دنیا در فاز ۳ هستند.
وی با بیان اینکه ۱۷۲ واکسن در دنیا در مرحله بالینی هستند، اظهار کرد: ۱۰۰ واکسن نیز در مراحل پیش‌بالینی قرار دارند.
قانعی یادآور شد: کلیه شرکت‌های واکسن ساز کرونا بر ۴ پایه کار می‌کنند که یکی از آنها بر پایه ویروس کامل کرونا است که حدود ۸ واکسن بر اساس ویروس غیر فعال شده کرونا است که بخش عمده‌ای از شرکت‌ها بر پایه ویروس کامل کرونا اقدام به تولید واکسن کردند.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی ریاست جمهوری نوع دوم واکسن کرونا را بر پایه ناقل ویروسی دانست که این نوع شامل دو نوع "تکثیرشونده" و "غیر تکثیرشونده" تقسیم می‌شوند و ادامه داد: سهم عمده واکسن‌ها (حدود ۱۶ واکسن) بر پایه ناقل ویروسی از نوع غیر تکثیرشونده هستند، علاوه بر آن بخش دیگری از واکسن‌ها بر پایه DNA و RNA ها هستند که ۱۶ واکسن ساز در این زمینه‌ها وارد شدند.
وی نوع چهارم واکسن کرونا را بر پایه "زیر واحد پروتئینی (Subunit) عنوان کرد و گفت: ۲۰ واکسن ساز محصول خود را بر اساس زیر واحد پروتئینی تولید کردند و بر این اساس اگر صدها شرکت واکسن سازی در دنیا موجود باشند، واکسن کرونای خود را بر این ۴ پایه تولید می‌کنند.
قانعی در خصوص انتخاب بهترین واکسن کرونا در دنیا با تاکید بر اینکه چند مولفه در این زمینه موثر است، توضیح داد: ۱۶ درصد از واکسن کرونا تولید شده اگر یک دُز تزریق شود، کفایت می‌کند و برای ۵۷ درصد واکسن‌ها دو دُز تزریق که از این تعداد ۸ درصد آنها باید دو دُز در روزهای صفر و ۱۴ تزریق شود. علاوه بر آن ۲۰ درصد در ۲ دُز صفر و ۲۱ تزریق دارند.
به گفته وی ۲۹ درصد واکسن‌های کرونا ۲ دُز در فواصل صفر و ۲۸ روزه باید تزریق شوند و واکسن‌های ۳ دُزی شامل واکسن‌هایی هستند که در فواصل صفر، ۲۸ و ۵۶ باید تزریق شوند.
قانعی با تاکید بر اینکه ۲۵ درصد واکسن‌های تولیدی در پایگاه رفرنس نحوه تزریق را مشخص نکردند، ادامه داد: به طور کلی ۵ درصد واکسن‌های کرونا خوراکی و ۸۵ درصد آنها تزریقی هستند و عمده واکسن‌ها به سمت تزریق و دو دُز بین ۱۴ تا ۲۸ روز فواصل دریافت واکسن رفتند.
دبیر ستاد زیست فناوری بیشترین سهم تولید واکسن کرونا را شامل کشورهای آمریکایی دانست و یادآور شد: طبق گزارش مجله نیچر کشورهای انگلستان، هند، نروژ، فرانسه، سوئیس، چین، جمهوری چک، هلند، بلژیک، ژاپن، اندونزی، کره جنوبی، ترکیه، آرژانتین و کانادا تولیدکننده واکسن هستند، بدون آنکه نامی از ایران برده شود.
وی با بیان اینکه در گزارش یونیسف ایران جزو کشورهای تولیدکننده واکسن کرونا قرار گرفته است، یادآور شد: ایران برنامه تولید ۲۵.۵ میلیون دُز واکسن کرونا را در دستور کار دارد.
وی گفت: ۹ شرکت داخلی با تولید داخل امکان تأمین ۲۵ میلیون دُز در کشور را دارند و همانطور که وزیر بهداشت پیش از این اشاره کرد، می‌توانند ۲۵.۵ میلیون دُز به واسطه واردکنندگان واکسن به کشور وارد کنند. همچنین ۱۶.۸ میلیون دُز از طریق مجموعه «کواکس» تأمین می‌شود.
قانعی، با بیان اینکه سهم عمده‌ای(نزدیک به ۳.۲ میلیارد دُز) از واکسن‌های تولید شده از سوی شرکت‌های "اکسفورداسترازنکا"، "جانسون اند جانسون"، "نووکس"، "سانوفی"، "مدرنا" و "بیوان تک" پیش فروش شده است، افزود: قیمت این واکسن‌ها از ۴ تا ۳۷ دلار اعلام شده است.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی افزود: از یکسو، انگلستان مدل واکسن‌های «آکسفورد ـ آسترازنکا»، «سانوفی»، «نوواوکس» را به تولید رسانده است. از سوی دیگر، هند حجم گسترده‌ای از واکسن «آکسفورد ـ آسترازنکا» بالغ بر یک میلیارد دُز و «نوواکس» را تولید کرده است.
مدل جهانی برای کاهش ریسک شرکت‌های واکسن ساز
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با تاکید بر اینکه ما ۳ تا ۴ ماه از دنیا در زمینه تولید واکسن عقب‌تر هستیم، ضمن آنکه واکسن ایران در فاز یک و واکسن تولید شده در سایر کشورها در فاز ۳ قرار دارد، خاطر نشان کرد: در تمام دنیا عمده تامین کننده منابع مالی تولید واکسن دولت‌ها هستند که از طریق پیش خرید محصول ریسک شرکت‌ها را کاهش دادند.
وی اضافه کرد: از این رو دولت‌ها از این روش وارد همکاری با شرکت‌ها شدند و واکسن را پیش خرید کردند و ریسک را از شرکت تولید کننده برداشتند و به دولت منتقل شد تا در این صورت اگر واکسن شکست بخورد، شرکت‌ها متضرر نشوند.
قانعی با بیان اینکه این مدل در کشور شاید می‌توانست قابل اجرا باشد، گفت: بهتر بود در ابتدا با پیش خرید واکسن اقدام جدی انجام می‌شد.
وی میزان پیش خرید واکسن در دنیا را ۷ میلیارد و ۲۵۰ میلیون دُز دانست و یادآور شد: بیشترین فروش مربوط به شرکت "آکسفورد" است که دلیل آن عرضه واکسن بدون سود و با قیمت ۴ دلار بوده است.
پیش بینی‌ها برای میزان تولید واکسن
رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت با اشاره به میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف گفت: ۳.۲۹ میلیارد دُز واکسن «آکسفورد ـ آسترازنکا»، ۱.۳۷ میلیارد دُز «جانسون و جانسون»، ۱.۳۸ میلیارد دُز «نوواکس»، ۱.۲۸ میلیارد دُز «فایزر» و «بیوانتک»، ۱.۲۳ میلیارد دُز «سانوفی / جی‌اس‌کی»، ۷۸۰ میلیون دُز «مدرنا»، ۴۱۰ میلیون دُز «کیوروک»، ۳۶۰ میلیون دُز «سینوواک»، ۳۴۰ میلیون دُز «اسپاتیک ـ وی» و ۱۴۰ میلیون دُز واکسن «کوواکس»، میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف در دنیا هستند.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با اشاره به حجم تولید واکسن کرونا در دنیا توضیح داد: تا ۳ ماه از آخرین سال ۲۰۲۰ یک میلیارد دوز واکسن تولید شده است و در نیمه اول ۲۰۲۱ حدود ۷.۷ میلیارد دوز واکسن در دنیا تولید می‌شود که این میزان معادل جمعیت کره زمین است و اگر قرار باشد به هر فردی دو دُز از واکسن تزریق شود، حدود ۴ میلیارد دُز آن تا نیمه اول سال ۲۰۲۱ تولید خواهد شد.
قانعی ادامه داد: در نیمه دوم سال ۲۰۲۱حدود ۱۲ میلیارد دُز واکسن تولید خواهد شد و این میزان برای سال ۲۰۲۲ به ۲۸ میلیارد دُز می‌رسد.
وی بیشترین سهم واکسن‌ها را از نوع زیر واحد پروتئینی ذکر کرد و یادآور شد: به زودی شرکت‌ها بازاری برای فروش واکسن خواهند یافت، با توجه به اینکه تولید شاید از نیاز دولت جلوتر باشد. به احتمال زیاد در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ با فراهمی واکسن روبروخواهیم بود. در سال ۲۰۲۳، ۲۹.۶ میلیارد دُز واکسن در دنیا طی سه سال آینده خواهیم داشت.
قانعی با بیان اینکه این پیش بینی‌ها بر اساس پلتفرم‌های ایجاد شده و بدون حضور ایران است، گفت: این احتمال که میزان تولید واکسن از این میزان هم بیشتر شود، زیاد است و احتمالا در سال آینده تقریبا مشکلی به نام تامین واکسن نباشد، بلکه مازاد واکسن وجود داشته باشد.
تولید واکسن از ۵ سال به یک سال
دبیر ستاد زیست فناوری فرآیند تولید واکسن را ۵ ساله عنوان کرد و گفت: اکنون شاهد هستیم که بیشتر این واکسن‌ها در کمتر از یک سال تمام مراحل را طی کرده‌اند و در حال آزمایشات هستند که زودتر واکسن را به تولید برسانند؛ علاوه بر این، فاز ۴ که رصد و ایمنی است، با عنوان فاز تسریع شده پیش می‌رود که ما مانند سایر کشورها با این مکانیزم پیش می‌رویم.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی گفت: در مجله نیچر آمده که سال ۱۸۸۰ واکسن "تیفوئید" ۱۰۰ سال زمان برد تا به تولید برسد؛ اما به مرور، زمان تولید واکسن‌ها کاهش یافت به طوری که تولید واکسن هپاتیت ۱۰ تا ۱۵ سال به طول انجامید.
وی بیان کرد: اکنون شاهد هستیم که در سال ۲۰۲۰ چقدر علم بشریت پیشرفت کرده که به دلایل اورژانسی بتوانیم کمتر از یک سال واکسن به تولید برسانیم؛ این مسائل نشان می‌دهد که توسعه واکسن در دنیا و فناوری باعث تسریع تولید واکسن شده است.
قانعی در خصوص تائیدیه‌های واکسن‌ها گفت: به طور کلی دو نوع تائیدیه وجود دارد که شامل FDA و تائیدیه محلی می‌شود؛ همه واکسن‌هایی که تائیدیه محلی گرفتند، هنوز در فاز سه بالینی هستند.
دبیر ستاد علمی مقابله با کرونا تأکید کرد: تمام واکسن‌سازهای دنیا هنوز در مرحله فاز سه بالینی هستند و مطالعاتشان به اتمام نرسیده؛ اما بر اساس تائیدیه‌های محلی، تزریقشان را شروع کرده‌اند.
به گفته قانعی، در خصوص واکسن mRNA می‌توان چنین گفت که تاکنون تائیدیه‌ای برای این مدل وجود نداشته و واکسن‌های ویروسی غیرفعال شده، مدل واکسن‌های قبلی هستند که تائیدیه‌هایی داشته‌اند.
وی با بیان اینکه تائید واکسن «آکسفورد ـ آسترازنکا» در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ توسط انگلستان صادر شده است، گفت: تائید واکسن توسط نهادهای سلامت کشوری به میزان استفاده محدود و قبل از تکمیل داده‌های فاز سه بالینی هستند؛ اما در برخی موارد، اجازه استفاده اضطراری صادر می‌شود.
قانعی در خصوص واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها صادر شده است، افزود: واکسن‌های «فایزر»، «کانسینو»، «گامالیا»، «انستیتو وکتور»، «سینوک» و «سینوفارم» از جمله واکسن‌هایی هستند که استفاده اضطراری آنها صادر شده است.
وی درباره واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها از طریق FDA صادر شده است، گفت: واکسن‌های «فایزر» و «مدرنا» از جمله واکسن‌هایی هستند که تائیدیه FDA و همچنین واکسن‌های «سینوفارم» و «فایزر عربستان سعودی» تائیدیه‌های کامل محلی را دریافت کرده‌اند.
قانعی درباره ویژگی‌های واکسن گفت: ما باید در تولید واکسن به گونه‌ای عمل کنیم که پاسخ متعادل سیستم ایمنی، سلولی و هومورال را ببینیم و اینها را باید تحریک کنیم تا آنتی‌بادی‌های غیرخنثی‌کننده و سرگردان نداشته باشیم.
رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت در فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه واکسن بر پایه mRNA ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند، گفت: تاکنون این واکسن در کشور م؛وجود نبوده اما یکی از نکات چالشی آن، نگهداری در دمای منفی ۷۰ و منفی ۲۰ است.
وی ادامه داد: واکسن بر پایه وکتور ویروسی، ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند و واکسن بر اساس پروتئین نیز این ویژگی را دارد؛ همانطور که در ویروس‌های هپاتیت وجود داشت.
شروع فعالیت جنبش‌های ضد واکسن در دنیا
قانعی با تأکید بر اینکه در خصوص واکسن ما هم باید فازهای مختلف اورژانسی را داشته باشیم، گفت: تولید واکسن از ابتدای تولید شدن، همیشه طرفدار نداشته و جنبش‌های ضد واکسن حتی در دوره امیرکبیر هم به وضوح دیده شده، این موضوع در پاندمی ۲۰۲۰ مستثنی نیست و جنبش‌های ضد واکسن کار خودشان را با شیوع اپیدمی کرونا شروع کرده‌اند.
وی ادامه داد: از یکسو، توصیه می‌کنیم که ابهامات در خصوص تولید واکسن برطرف شود و از سوی دیگر، رگولاتورها از سرمایه‌گذاران جدا کار کنند تا سیاست با علم درآمیخته نشود که ما باید این رویه را در کشورمان به کار بگیریم.
حمایت از شرکت‌های تولیدکننده واکسن در ایران
وی با اشاره به حمایت‌های معاونت علمی، صندوق نوآوری و شکوفایی و پیش‌خرید از این شرکت‌ها گفت: معاونت علمی به میزان ۲۵۰ میلیارد تومان، صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان ۷۱۰ میلیارد تومان از این شرکت‌ها حمایت می‌کنند.
رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا افزود: همچنین با مدلی که در دنیا در پیش گرفته شده که آن هم پیش‌خرید است، در صدد هستیم که از شرکت‌های تولیدکننده حمایت کنیم تا آنها بتوانند واکسن‌های مورد نیاز در زمینه کرونا را به تولید برسانند.
قانعی خاطرنشان کرد: تولید واکسن‌های خوراکی هم در کشور در پیش گرفته شده که پروژه‌هایشان در حال توسعه است.
دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی تأکید کرد: از یکسو، کرونا یک فرصت بود که بتوانیم در مدت کوتاهی به تولید واکسن برسیم. از سوی دیگر، آزمایشگاه سطح سه انجام پروژه‌های این‌چنینی را داشته باشیم که اکنون محقق شده است.
وی ادامه داد: همچنین ایجاد فضای رقابتی در تولید واکسن پس از کرونا محقق شد که امیدواریم ضایعات جدی از کرونا به واسطه واکسن و فعالیت بخش پزشکی در کشور، کمتر و کمتر شود.
قانعی با اشاره به مدل ستاد توسعه زیست فناوری برای حمایت از توسعه واکسن کرونا در داخل کشور گفت: اثبات دانش فنی، تثبیت دانش فنی و تولید نیمه‌صنعتی، آمادگی برای تولید انبوه، ست‌آپ تولید انبوه و خرید تضمینی، مدل زیرساخت اولیه برای تولید واکسن در ستاد زیست فناوری به شمار می‌روند.
رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا در ادامه با اشاره به مزیت دیگر پاندمی کرونا گفت: تولید واکسن در بخش خصوصی توسعه پیدا کرد و توانستیم به واسطه این پاندمی، به دانش فنی واکسن‌های نسل جدید دست یابیم.
تولید واکسن آنفلوآنزا و موتاسیون‌های ویروس کرونا
وی در پاسخ به این سوال که چرا ما نمی‌توانیم واکسن آنفلوآنزا بسازیم، ولی به سرعت واکسن کرونا را ساختیم، تاکید کرد: یک ماه دیگر صبر کنید تا واکسن آنفلوآنزای داخلی به بازار ارائه شود.
قانعی در خصوص اثرات واکسن کرونا با وجود موتاسیون‌های ایجاد شده در این ویروس با تاکید بر اینکه پایش جهش‌های ویروس کرونا بر عهده شرکت‌های واکسن ساز نیست، یادآور شد: برای پایش جهش‌های این ویروس موسساتی ایجاد شده است، ضمن آنکه موتاسیون ایجاد شده در کشور انگلستان در کشور مشاهده نشده است.
انتهای پیام
