مهمترین تیتر خبری این روزهای اجلاس گلاسکو این است که حدود چهل کشور توافق کردند از مصرف ذغال سنگ برای تولید انرژی بکاهند یا کاملاً آن را متوقف کنند. با این حال کسی توجه نمی کند که این چهل کشور عمدتاً یا از ذغال سنگ استفاده نمی کنند یا خیلی کم استفاده می‌کنند. اما مصرف کنندگان اصلی ذغال سنگ یعنی آمریکا و هند در میان این چهل کشور دیده نمی شوند.
در عوض کشورهایی با مصرف متوسط ماند شیلی، ویتنام، لهستان و کره جنوبی این تعهد را امضا کرده اند. در کنار آن چند کشور هم توافق رقیق تری را امضا کردند مبنی بر اینکه از بودجه عمومی برای تکمیل پروژه های دست نخورده انرژی های فسیلی استفاده نکنند. تعهدی مبهم و احتمالاً بی اثر و با قابلیت تفسیر زیاد.
کنفرانس گلاسکو در حالی هفته اول خود را پشت سر می گذارد که به جز چند سخنرانی و جلسه با رهبران سیاسی دستاورد دیگری نداشته است. دوشنبه اول نوامبر با سخنان رهبران کشورها گذشت. خبر مهم این روز بازگشت آمریکا به تعهدات خود در پیمان پاریس و فاصله گرفتن از رفتارهای دونالد ترامپ بود و از سوی دیگر غیبت چین به عنوان بزرگترین مصرف کننده اکسیژن.
نخست وزیر هند در این روز با تعهد به اینکه تا سال ۲۰۷۰ کشورش در تولید و مصرف اکسیژن به تعادل خواهد رسید توجه ها را جلب کرد. تعهد هند برای پنجاه سال بعد نمونه ای از تعهدات آسان و بدون هزینه ای است که کشورها برای فرار از فشار سایر کشورها ارائه می دهند که به دلیل طولانی بودن زمان و مبهم بودن مفاهیم به راحتی می توان از آنها شانه خالی کرد.
روز سه شنبه گفت وگوهایی در مورد حفاظت از جنگل ها انجام گرفت و برخی کشورها وعده هایی در مورد درخت کاری و حفاظت از جنگل ها دادند. هند از این تعهدات شانه خالی کرد، اندونزی نشان داد که به تعهدات قبلی خود چندان پایبند نبوده است و در غیاب رئیس جمهوری برزیل، مشخص نیست که آیا این کشور تعهدی به حفظ جنگل های آمازون خواهد داشت یا نه.
چهارشنبه روزی بود که در آن حدود ۹۰ کشور توافق کردند تولید گاز متان را که یکی از گازهای گلخانه ای است تا سال ۲۰۲۹ به میزان ۳۰ درصد کاهش دهند.
پنجشنبه هم نزدیک به چهل کشور بر سر کاهش مصرف ذغال سنگ تعهداتی را امضا کردند. از این میان می توان به کانادا، کره جنوبی، ویتنام، اندونزی و لهستان اشاره کرد. این چهل کشور در واقع پذیرفته اند سرمایه گذاری روی نیروگاه های جدید ذغال سنگی را متوقف کرده و تا ۲۰۳۰ برای کشورهای ثروتمند و تا ۲۰۴۰ برای کشورهای فقیر، ذغال را (احتمالاً با گاز طبیعی) جایگزین کنند. آنطور که «اد میله بند» نماینده حزب کارگر معترض شده است، در تمام این کنفرانس تا کنون هیچ حرفی از کنار گذاشتن گاز و نفت میان نیامده است.
هفته دوم این کنفرانس به توافق بر سر مسائل مالی، بازار اکسیژن (کربن)، ماده ۶ توافق پاریس و سرمایه گذاری بخش خصوصی اختصاص خواهد یافت.
در بی خبری و نبود توافق های معنی دار، انگلیس با به صف کردن «فعالان تغییرات اقلیمی» در خیابانهای گلاسکو تلاش کرده است حداقل خبری برای رسانه ها دست و پا کند. گروه های معترض محیط زیستی به داوطلبانه بودن مقررات تصویب شده و عدم حضور چین به عنوان بزرگترین تولید کننده گازهای گلخانه ای اعتراض می کنند. دولت انگلیس که در جریان سفر ترامپ به این کشور، از ترس اعتراضات مردمی، مهمان خود را از لندن و شهرهای بزرگ دور نگه داشت، در کنفرانس تغییرات اقلیمی انگیزه چندانی برای مخفی شدن از دید معترضان ندارد.
در تصاویر راهپیمایی های فعالان محیط زیستی در گلاسکو تقریباً هیچ اثری از پرچم پادشاهی متحده انگلیس دیده نمی شود و هر چه هست پرچم اسکاتلند است. این می تواند نشانه ای باشد از اینکه اعتراضات تغییرات اقلیمی اکنون با جنبش استقلال طلبانه اسکاتلند پیوند خورده است.
سخنان «الوک شارما» عضو کابینه و دبیر کنفرانس گلاسکو نشان از کلافگی او در اداره ادامه اجلاس و رساندن آن به یک نتیجه ملموس دارد. وی در اظهار نظری گفت «قابل قبول نیست که شماری از مسائل حل نشده به دور دوم کشیده شود و بدین ترتیب من از گروه ها، رؤسای جلسات و همه نمایندگان می خواهم تا به گفت‌وگوها در ۲۴ ساعت آینده سرعت بخشند».
روزهای آینده احتمالاً بحث ها در زمینه عملی کردن ماده ۶ پیمان پاریس ادامه آغز خواهد شد. ماده ۶ می گوید کشورهایی که کمتر از سهم خود اکسیژن مصرف کرده اند می توانند اضافه سهم خود را در بازاری که قرار است تعریف شود، به کشورهای پرمصرف بفروشند. در همین ماده امکان تاسیس یک بازار جهانی برای تولید دی اکسید کربن و مصرف اکسیژن پیشبینی شده که زیر نظر سازمان ملل عمل خواهد کرد. انتظار می رود در روزهای آینده درباره جزئیات و نحوه عملی کردن این ماده مذاکراتی صورت بگیرد. تا کنون مذاکرده کنندگان روی جزئیات این ماده به توافق نرسیده اند. گفت‌وگوها بر سر ماده ۶ یک بار نیز در کنفرانس ۲۰۱۹ مادرید ب شکست انجامید.
این ماده و تصویب مقررات عملی مرتبط با آن چیزی است که توجه و علاقه سرمایه گذارن خصوصی را به خود جلب کرده است. در حالی که به نظر می رسد کاهش گازهای گلخانه ای کاری هزینه بر، دشوار و نیازمند حمایت مالی دولت ها است، دولت انگلیس و افرادی مانند «مارک کارنی» رئیس سابق بانک مرکزی انگلیس پیوسته از لزوم تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در تغییرات اقلیمی سخن می گویند.
مشکل دیگر بر سر راه کنفرانس آن است که کشورهای ثروتمند به تعهدی که در سال ۲۰۰۹ در مورد کمک مالی به کشورهای فقیر در زمینه تغییرات اقلیمی داده بودند عمل نکرده اند. آنها قرار بود تا سال ۲۰۲۰ مبلغ ۱۰۰ میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه برای انتقال به اقتصاد «کم کربن» کمک کنند که هرگز عملی نشد. این خود یکی از عوامل کاهش اعتماد به نتایج اینگونه کنفرانس ها است.
گزارش نگران کننده سازمان ملل در مورد تغییرات اقلیمی که درست قبل از آغاز کنفرانس منتشر شده می گوید بدون اقدام جدی، دمای متوسط کره زمین تا پایان این قرن ۲.۷ درجه افزایش خواهد یافت که فاجعه بار است. هدف کنفرانس این است که افزایش دما به ۱.۵ درجه محدود شود. این گزارش دلهره آور نیز نتوانست تاثیر چندانی در متقاعد کردن سیاستمداران داشته باشد.
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل با اعلام «وضعیت قرمز» گفت کنفرانس حاضر «آخرین شانس خوب» برای تثبیت افزایش دما روی ۱.۵ درجه است. حتی بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس نیز از این وضعیت به عنوان «بازی باخته ۵ بر ۱ در نیمه اول» یاد کرد و گفت جهان فقط یک دقیقه تا نیمه شبِ فاجعه، فاصله دارد.
در این کنفرانس اگرچه آمریکا از رفتار دولت ترامپ در مورد توافق پاریس فاصله گرفت، اما همه می دانند تا تصویب آن در مجلسین این کشور، روی این تعهدات نمی شود حساب کرد. با وجود بحران های داخلی آمریکا و اکثریت شکننده بایدن در کنگره و سنا، بعید است کنوانسیون پاریس در این کشور تصویب شود و لاجرم به صورت فرمان رئیس جمهور، احتمالاً تا بر سر کار آمدن یک جمهوری خواه دیگر به حیات خود ادامه خواهد داد.
عدم حضور رئیس جمهوری چین و برزیل و حتی محمد بن سلمان سعودی بیش از غیبت سایر رهبران مورد توجه قرار گرفت. به ویژه عدم حضور چین و روسیه که به وضوح نشان دهنده کم محلی کردن آنها بود.
به نوشته گاردین (۶ نوامبر) ترتیب اعلام اطلاعیه های کنفرانس طوری با حیله گری تنظیم شده که توهم پیشرفت در مذاکرات را القا کند.
برگزار کنندگان انگلیسی کنفرانس امسال امید دارند «تریلیون ها» (دلار) سرمایه بخش خصوصی وارد عرصه مبارزه با تغییرات اقلیمی شود. تلاش برای جلب سرمایه های خصوصی به این عرصه را قبلاً در سخنان رهبران اتحادیه اروپا نیز دیده ایم.
به نظر می رسد کشورهای غربی و صاحبان سرمایه های بزرگ و بانک ها تلاش دارند به بهانه مبارزه با تغییرات اقلیمی کشورهای فقیر را بیش از پیش وارد بدهکاری ملی کنند. علاوه بر این، بخش خصوصی بدون دریافت تضمین های محکم از سوی دولت‌ها برای بازگشت اصل سرمایه و سود تضین شده آن، هرگز وارد چنین بازی‌ای نخواهد شد.
اکنون کارشناسان محیط زیست معتقد هستند هزینه های تحمیل شده به اتمسفر و محیط زیست در گذشته به درستی محاسبه نشده است. پس ازاین تلاش خواهد شد که این هزینه ها «تصحیح» شوند. آن‌وقت افراد به ویژه در کشورهای توسعه نیافته باید هزینه استفاده از اتمسفر را نیز به بانکهای خصوصی بین المللی بپردازند.
