مظفر پاسدار شیرازی، معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی و سرپرست معاونت دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: از وظایفی که طبق اساسنامه برعهده سازمان اسناد و کتابخانه ملی گذاشته شده است، گردآوری کتب منتشره، نشریات، اسناد، مقالات، پایان‌نامه‌ها و منابع غیر کتابداری مانند عکس و پوستر است؛ از این رو ما پس از بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که با اصلاح رویکردها و فرآیندهای مرسوم می‌توانیم بهبودهایی در انجام وظیفه گردآوری منابع ایجاد کنیم.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم نگاه بلندمدت‌تری داشته و نتایج درخشان‌تری داشته باشیم، این اقدام کافی نیست و نیازمند تحول دیجیتال هستیم، اظهار کرد: تحول دیجیتال به دغدغه‌های زیادی چون سهولت دسترسی پژوهشگران، عدالت دسترسی در سراسر ایران و جست‌وجوی دقیق و بازیابی هوشمند منابع پاسخ خواهد داد، بر این اساس تلاش کردیم خدمات دیجیتال را مبتنی بر علم داده، هوش مصنوعی و بلاکچین توسعه دهیم و برای نیل به این هدف، اقدامات و برنامه‌های مختلفی را اجرایی کردیم.
پاسدار اصلاح فرآیندهای سنتی، بدون فناوری‌های نوین را امکان پذیر ندانست و ادامه داد: بازوی اجرایی ما برای به کارگیری این فناوری‌ها و همکاری با شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها، مراکز نوآوری و توسعه کسب‌وکارهای داده محور است که در توجه ما بر شرکت‌های دانش بنیان بوده است، ولی اکنون به این نتیجه رسیدیم که سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان بزرگترین گنجینه خط و زبان فارسی، می‌تواند زمینه را برای حضور فعالان به این عرصه فراهم کند.
سرپرست معاونت دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با بیان اینکه این تعامل اکنون دو طرفه شد و ما خود را در برابر کسب‌وکارها به خصوص داده‌محور موظف به خدمت‌رسانی دیدیم، یادآور شد: در این راستا مرکز نوآوری و توسعه کسب و کارهای داده محور در ساختمان نخستین آرشیو ملی در خیابان نوآفرین با حمایت وزارت ارتباطات و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری راه‌اندازی شد و در این مرکز تلاش می‌شود تا با بخش خصوصی موازی‌کاری نکنیم و آنجایی که بخش خصوصی فعال است، دعوت به همکاری کنیم.
وی فضای کار اشتراکی، شتابدهنده داده‌محور، آکادمی لیبتک و مرکز رویداد را از بخش‌های این مرکز نوآوری عنوان کرد و گفت: سعی کردیم ذیل مرکز نوآوری و توسعه کسب‌وکارهای داده‌محور، برند لیبتک به معنای فناوری‌های کتابخانه‌ای را برجسته کنیم. دراین عرصه برای رفع چالش‌های این سازمان سه رویداد برگزار کردیم.
پاسدار، رویداد ویتا (لیبتک 1) در سال ۹۸ به عنوان رویداد اول و از جمله رویدادهای برگزار شده دانست که خروجی آن سامانه "سندجو" است که طی آن برای رفع چالش جستجو پذیر کردن میراث مستند، راهکارهای فناورانه (مبتنی بر پردازش تصویر) ارائه و پیاده‌سازی شده است.
پردازش پایان نامه و مقاله
وی با بیان اینکه برای پروژه بزرگ پردازش خودکار سه گام برداشته‌ایم، توضیح داد: "پردازش پایان نامه و مقاله و پردازش توصیفی کتاب"، "تشخیص موضوع در حوزه تعیین رده‌بندی" و "تعیین برچسب موضوع" از جمله این اقدامات است؛ از این رو در رویداد لیبتک ۲ داده‌های تگ‌خورده توسط متخصصین سازمان اسناد و کتابخانه ملی را در اختیار مخاطبین قرار دادیم و در این رویداد تیم برگزیده انتخاب شد و در نهایت وارد عقد قرارداد با آنها شدیم و امیدواریم که خروجی این قرارداد تبدیل به یک سامانه دستیار فهرست‌نویس شود.
به گفته این فعال حوزه کتابخانه دیجیتال، سامانه دستیار فهرست نویس این کمک را می‌کند که وقتی متن کتاب به اختیار سامانه داده می‌شود، رده‌بندی کتاب را پیشنهاد دهد.
پاسدار خاطر نشان کرد: در حوزه تشخیص موضوع نیز از شهریور امسال رویداد لیبتک ۳ آغاز شده است و امیدواریم یک سامانه با دقت مناسب برای پیشنهاد برچسب موضوع به متن کتاب را در پایان این رویداد داشته باشیم.
نتیجه تعامل سازمان اسناد و کتابخانه ملی
معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی و سرپرست معاونت دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با ابراز امیدواری از اینکه با ادامه این تعامل دقت سامانه ارتقا پیدا کند و سامانه با نظارت فهرست‌نویس بتواند فهرست‌نویسی کتاب را انجام دهد، گفت: در حال حاضر در مورد پایان نامه و مقاله موفق عمل کردیم. کتاب به دلیل پیچیدگی‌های آن بخصوص برای الصاق برچسب موضوعی تا کنون به طور کامل میسر نشده، اما ما در تلاش هستیم و پس از تکمیل این پروژه، کمک شایانی به بهبود جست‌وجو و فهرست‌نویسی خواهد شد.
وی اضافه کرد: این اقدامات و بکارگیری هوش مصنوعی با این مختصات در کتابخانه‌های جهان هم چندان مسبوق به سابقه نیست و تجربه جدیدی است. یک مثال برای شما می‌زنم. ما در نشست امسال ایکا (شورای جهانی آرشیو) تجربه سندجو را ارائه می‌دهیم و موازی با آن از کشور فنلاند و از کشور کره جنوبی تجربه خودشان برای فهرست‌نویسی خودکار را ارائه می‌دهند. بعد از سال‌ها کتابخانه ملی در عرصه تکنولوژی می‌تواند پا به پای کشورهای توسعه یافته و پیشرو حرکت کند.
پاسدار خاطر نشان کرد: در گفتمان سازی حوزه لیبتک مقاله‌ای را در ایفلا (فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری) منتشر کرده‌ایم. تلاشمان این است که علاوه بر اطلاع‌رسانی در داخل کشور بتوانیم پرچم ایران را در سمینارها و کنفرانس‌های بین المللی هم بالا ببریم.
وی اضافه کرد: اتفاق دیگر در حوزه تحول دیجیتال آن است که بتوانیم به کسب‌وکارهای داده‌محور سرویس‌دهی داده‌های کلان داشته باشیم. درگام نخست توانستیم سرویس‌دهی داده‌های کلان را برای کسب‌وکارهای داده‌محوری که در حوزه کتاب فعال هستند، در ارائه وب سرویس بانک کتاب‌شناسی داشته باشیم. همینطور ما یک گنجینه بانک مستندات مانند مستندات نام، مستندات جغرافیا و... داریم که آنها را هم با بستر وب سرویس آماده ارائه به مخاطبین کردیم، یعنی توانستیم گنجینه سالیان گذشته کتابخانه ملی که در یک گوشه کتابخانه محبوس شده بود، به جریان بیندازیم و در اختیارمخاطب قرار دهیم.
انتهای پیام
