سوره اَعلیٰ هشتاد و هفتمین سوره و از سوره‌های مَکّی قرآن که در جزء سی‌ام قرآن جای گرفته است. نام سوره (اعلی) از آیه اول آن گرفته شده و به معنای «برتر» است.
به گزارش
گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، آیات ابتدایی سوره، پیامبر (ص) را به تسبیح خداوند فرا می‌خواند و سپس هفت صفت برای خداوند برمی‌شمرد و در ادامه از مؤمنان خاشع و کافران شقی و عوامل سعادت و شقاوتِ این دو گروه سخن می‌گوید. در فضیلت تلاوت این سوره از پیامبر (ص) نقل شده است که هر کس این سوره را بخواند، خداوند به ازای هر حرفی که بر ابراهیم، موسی و محمد (ص) نازل کرده، ده حسنه می‌دهد. در روایات همچنین آمده است که پیامبر (ص) این سوره را دوست می‌داشت.
علت نامگذاری
سوره اَعلیٰ را به این مناسبت «اَعلیٰ» می‌نامند که با تسبیح پروردگار بلندمرتبه آغاز می‌شود. اعلی به معنای برتر، بلند و بالای هر چیزی است.
محل و ترتیب نزول
سوره اعلیٰ جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول هشتمین سوره‌ای است که بر پیامبر (ص) نازل شده است. این سوره در چینش کنونی مُصحَف، هشتادوهفتمین سوره است و در جزء سی‌ام قرآن قرار دارد.
تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها
سوره اعلیٰ ۱۹ آیه، ۷۲ کلمه و ۲۹۶ حرف دارد و جزو سوره‌های مُفَصّلات (دارای آیات کوچک و متعدد) و آخرین سوره از سوره‌های مُسَبّحات (آغازشده با تسبیح الهی) است.
محتوا
بنابر تفسیر نمونه، سوره اعلیٰ از دو بخش تشکیل شده است: روی سخن در بخش نخست به شخص پیامبر (ص) است و دستور‌هایی درباره تسبیح خداوند و ادای رسالت به آن حضرت می‌دهد. همچنین اوصاف هفت‌گانه خداوند در این بخش آمده است. در بخش دوم خداوند از مؤمنان خاشع و کافران شقی سخن می‌گوید و عوامل سعادت و شقاوت این دو گروه را بیان می‌کند.
پیامبر و فراموش‌نکردن قرآن
«سَنُقْرِئُکَ فَلَا تَنسَىٰ: ما خیلی زود بر تو خواهیم خواند، تا فراموش نکنى».
خداوند در این آیه به پیامبر (ص) اطمینان می‌دهد نگران این نباشد که آیات الهی را فراموش می‌کند، بلکه همو که آن را فرستاده، حافظ و نگهبان آن است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌نویسد «اِقراء» به معنای تحویل‌گرفتن قرائت قاری به منظور غلط‌گیری و تصحیح قرائت اوست؛ البته این معنای لغوی و عرفی این کلمه است و در این آیه به این معناست که خداوند چنان قدرتی به پیامبر (ص) داده است که قرآن را درست و خوب بخواند، آن‌طور که نازل شده و بدون کم و کاست و بدون تحریف.
نماز عید و زکات فطره
در تفسیر مجمع البیان آمده است برخی گفته‌اند مراد از تزکیه و صلاة در آیه ۱۴ و ۱۵، زکات فطره و نماز عید است. اما ممکن است اشکال شود این سوره مکی است و در آن زمان نه زکاتی بود و نه نماز عید. در پاسخ آن گفته شده ممکن است آیات ابتدایی این سوره در مکه و آیات پایانی آن، از جمله آیات ۱۴ و ۱۵، در مدینه نازل شده باشد.
سیدهاشم بحرانی در تفسیر البرهان ذیل آیه ۱۴ می‌نویسد از امام صادق (ع) نقل شده است: روزه با پرداخت زکات فطره کامل می‌شود، همچنان که نماز با درود فرستان بر پیامبر (ص) به کمال خود می‌رسد. پس هر کس روزه بگیرد، اما به عمد زکات فطره را وا گذارد، روزه‌ای از برایش نیست و هر کس نماز بخواند و بر پیامبر (ص) درود نفرستد و عمداً آن را وا گذارد، نمازی از برایش نیست. خداوند عزوجل زکات فطره را بر نماز مقدم داشت و فرمود: «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّىٰ وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ».
تعداد انبیا و کتاب‌های آسمانی
آیه پایانی سوره اعلی نشان می‌دهد حضرت ابراهیم و موسی (ع) نیز کتاب آسمانی داشتند. در روایتی، ابوذر نقل می‌کند: به پیامبر عرض کردم انبیا چند نفر بودند؟ فرمود: ۱۲۴ هزار نفر.... سپس پیامبر (ص) فرمود‌ای ابوذر چهار نفر از انبیا عرب بودند: هود، صالح، شعیب و پیامبر تو. گفتم‌ای رسول خدا خداوند چند کتاب نازل کرد؟ فرمود: ۱۰۴ کتاب. ده کتاب بر آدم، پنجاه کتاب بر شیث، بر اخنوخ که ادریس است سی کتاب و او نخستین کسی است که با قلم نوشت، و بر ابراهیم ده کتاب و نیز تورات را بر موسی و انجیل را بر مسیح و زبور را بر داوود و فرقان را بر پیامبر اسلام نازل کرد.
آیات مشهور
«إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَىٰ: او (خداوند) آشکار و نهان را می‌داند». (آیه ۷)
در تفسیر این آیه آمده است، آشکار و نهان برای خداوند یکی است؛ چراکه هرچه هست، چه پیدا و چه ناپیدا، مخلوق اوست. ملاصدرا نیز می‌نویسد این آیه علم را برای خداوند ثابت می‌کند و خداوند را از جهل و نقص دور می‌کند.
این آیه در شعر فارسی نیز بازتاب داشته است. سعدی شیرازی می‌سراید:
بر او علم یک ذره پوشیده نیست که پیدا و پنهان به نزدش یکی است
فضیلت و خواص
در تفسیر مجمع البیان از پیامبر (ص) نقل شده است هر کس این سوره را بخواند، خداوند به ازای هر حرفی که بر ابراهیم، موسی و محمد (ص) نازل کرده، ده حسنه می‌دهد. همچنین از امیرالمؤمنین علی (ع) نقل شده است که پیامبر (ص) این سوره را دوست می‌داشت. از امام صادق (ع) نیز نقل است کسی که سوره اعلی را در فرایض (نماز واجب) یا نوافل خود بخواند، روز قیامت به او گفته می‌شود از هر یک از در‌های بهشت می‌خواهی وارد شو ان شاء الله.
متن و ترجمه سوره
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّ‌حْمَـٰنِ الرَّ‌حِیمِ
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّکَ الْأَعْلَى ﴿١﴾ الَّذِی خَلَقَ فَسَوَّىٰ ﴿٢﴾ وَالَّذِی قَدَّرَ فَهَدَىٰ ﴿٣﴾ وَالَّذِی أَخْرَجَ الْمَرْعَىٰ ﴿٤﴾ فَجَعَلَهُ غُثَاءً أَحْوَىٰ ﴿٥﴾ سَنُقْرِئُکَ فَلَا تَنسَىٰ ﴿٦﴾ إِلَّا مَا شَاءَ اللَّـهُ ۚ إِنَّهُ یَعْلَمُ الْجَهْرَ وَمَا یَخْفَىٰ ﴿٧﴾ وَنُیَسِّرُکَ لِلْیُسْرَىٰ ﴿٨﴾ فَذَکِّرْ إِن نَّفَعَتِ الذِّکْرَىٰ ﴿٩﴾ سَیَذَّکَّرُ مَن یَخْشَىٰ ﴿١٠﴾ وَیَتَجَنَّبُهَا الْأَشْقَى ﴿١١﴾ الَّذِی یَصْلَى النَّارَ الْکُبْرَىٰ ﴿١٢﴾ ثُمَّ لَا یَمُوتُ فِیهَا وَلَا یَحْیَىٰ ﴿١٣﴾ قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّىٰ ﴿١٤﴾ وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّىٰ ﴿١٥﴾ بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا ﴿١٦﴾ وَالْآخِرَةُ خَیْرٌ وَأَبْقَىٰ ﴿١٧﴾ إِنَّ هَـٰذَا لَفِی الصُّحُفِ الْأُولَىٰ ﴿١٨﴾ صُحُفِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَىٰ ﴿١٩﴾
به نام خداوند رحمتگر مهربان نام پروردگار والاى خود را به پاکى بستاى: (۱) همان که آفرید و هماهنگى بخشید. (۲) و آنکه اندازه‌گیرى کرد و راه نمود. (۳) و آنکه چمنزار را برآورد؛ (۴) و پس [از چندى]آن را خاشاکى تیره‌گون گردانید. (۵) ما بزودى [آیات خود را به وسیله سروش غیبى]بر تو خواهیم خواند، تا فراموش نکنى؛ (۶) جز آنچه خدا خواهد، که او آشکار و آنچه را که نهان است مى‌داند. (۷) و براى تو آسانترین [راه]را فراهم مى‌گردانیم. (۸) پس پند ده، اگر پند سود بخشد. (۹) آن کس که ترسد، بزودى عبرت گیرد. (۱۰) و نگون‌بخت، خود را از آن دور مى‌دارد؛ (۱۱) همان کس که در آتشى بزرگ در آید؛ (۱۲) آنگاه نه در آن مى‌میرد و نه زندگانى مى‌یابد. (۱۳) رستگار آن کس که خود را پاک گردانید؛ (۱۴) و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد. (۱۵) لیکن [شما]زندگى دنیا را بر مى‌گزینید؛ (۱۶) با آنکه [جهان]آخرت نیکوتر و پایدارتر است. (۱۷) قطعاً در صحیفه‌هاى گذشته این [معنى]هست، (۱۸) صحیفه‌هاى ابراهیم و موسى. (۱۹)
منبع خبر "
صدا و سیما" است و موتور جستجوگر خبر تیترآنلاین در قبال محتوای آن هیچ مسئولیتی ندارد.
(ادامه)
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت تیترآنلاین مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویری است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هرگونه محتوای خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
