بی شناسنامه ها افرادی هستند که با وجود گذشت حدود 103 سال از صدور اولین شناسنامه در ایران، همچنان فاقد اوراق هویتی هستند. بی شناسنامه ها با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند؛ از جمله این که بی شناسنامه ها از حقوق اولیه شهروندی همچون آموزش، بهداشت، بیمه و ... محرومند یا این که بی شناسنامه ها دسترسی دشواری به این حقوق اولیه دارند. کیومرث سرمدی واله، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت و گو با رکنا معتقد است که حدود 15 تا 25 هزار نفر از ایرانیان را بی شناسنامه ها تشکیل می دهند و دولت سیزدهم باید به صورت اورژانسی مشکلات بی شناسنامه ها را حل کند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که حدود 103 سال از صدور اولین شناسنامه در ایران می گذرد، اما هنوز هم عده زیادی از هموطنان ما شناسنامه ندارند و با مشکلات ناشی از فقدان هویت ملی دست و پنجه نرم می کنند.
این در حالی است که کشف هویت ایرانی بخش زیادی از بی شناسنامه ها چندان دشوار نیست، چراکه این افراد قرن هاست که به همراه خانواده هایشان در روستاهای کپری یا مناطق عشایری ایران زندگی می کنند و به علت نداشتن شناسنامه، دسترسی آنها به بسیاری از حقوق اولیه شهروندی، از جمله آموزش، سلامت و بیمه بسیار دشوار است.
بی شناسنامه ها با مشکلات زیادی مواجهند؛ اولا بخش زیادی از آنها سن و سال خود را نمی دانند، ثانیا یا نمی توانند فرزندان خود را در مدرسه ثبت نام کنند یا در فرآیند نام نویسی کودکان خود در مدرسه با دشواری های زیادی مواجه می شوند و ثالثا بیمه نیستند و هزینه های درمانی آنها اغلب به صورت آزاد محاسبه می شود، مگر در مواردی که بخش های مددکاری اجتماعی بیمارستان ها بخشی از هزینه هایشان را از منابع خیریه تامین کنند.
رابعا با وجود این که عمده بی شناسنامه ها به شدت دچار مشکلات معیشتی هستند، اما به دلیل نداشتن شناسنامه، هیچ کدام از نهادهای حمایتی از جمله بهزیستی، کمیته امداد و ... آنها را تحت پوشش قرار نمی دهند و یارانه، بسته معیشتی و سایر کمک های دولتی نیز به هیچ وجه به افراد فاقد هویت تعلق نمی گیرد.
اغلب بی شناسنامه ها سال هاست که به دنبال یافتن هویت ایرانی می دوند، اما تلاش های آنها نه در ثبت احوال و نه در هیچ ارگان دیگری به نتیجه نمی رسد؛ به نحوی که دولت های مختلف از پی هم می گذرند، اما مشکل چندین هزار بی شناسنامه ایرانی حل نمی شود. این در حالی است که بی شناسنامه ها در یافتن شغل و خرید ملک و زمین نیز با مشکلات مختلفی مواجه هستند و اغلب آنها در شرایط بسیار دشوار معیشتی زندگی می کنند.
کیومرث سرمدی واله، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با تاکید بر این که بی شناسنامه ها اغلب جزو آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه هستند، به خبرنگار رکنا گفت: دولت باید در برنامه هایی که برای یاری رساندن به اقشار مستضعف جامعه دارد، حمایت از افراد فاقد هویت را جزو اولویت های خود قرار دهد، چراکه این افراد از خدماتی مثل بیمه، درمان و سایر حقوق اولیه شهروندی محرومند.
وی با بیان این که بین 15 تا 25 هزار بی شناسنامه در ایران وجود دارد، عنوان کرد: افراد فاقد شناسنامه ایرانی هستند و شهروند این کشور محسوب می شوند و متاسفانه مشکل این افراد، حاصل بی توجهی نهادهای مسئول در دولت های قبل است و طبیعتا بعد از گذشت 42 سال از پیروزی انقلاب اسلامی، باقی ماندن این مشکل یک ضایعه تلقی می شود که دولت جدید باید حتما آن را حل کند.
نماینده مردم اسدآباد در مجلس ادامه داد: فقدان برخورداری از خدمات آموزشی مناسب، نداشتن بیمه و دسترسی دشوار به خدمات سلامت، مهمترین مشکلاتی است که بی شناسنامه های ایران با آن دست و پنجه نرم می کنند و تا زمانی که مشکل نداشتن شناسنامه این افراد حل می شود، دولت باید راهکارهای مختلفی را برای تامین حقوق اولیه شهروندی افراد فاقد هویت اجرایی کند.
وی در پاسخ به این سوال که بی شناسنامه ها در کدام استان ها بیشتر هستند، گفت: افراد فاقد هویت بیشتر در استان های جنوبی کشور از جمله سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و خوزستان حضور دارند و تقریبا همه آنها هم جزو اقشار بسیار ضعیف این استان ها محسوب می شوند.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که با وجود این که هویت ایرانی بخش زیادی از افراد بی شناسنامه مشخص است، اما در هویت ایرانی برخی بی شناسنامه ها تردید وجود دارد و مهمترین راه حل مشکل آنها این است که هویت ایرانی یا غیرایرانی آنها به صورت دقیق مشخص شود تا دولت بر همان اساس به این افراد خدمت ارائه کند.
سرمدی ضمن اشاره به این مساله تاکید کرد: دستگاه های سیاسی و امنیتی کشور از جمله شورای امنیت کشور، وزارت کشور، وزارت اطلاعات و سایر دستگاه های اطلاعاتی دیگر به راحتی می توانند به هویت ایرانی یا غیرایرانی تمام افراد بدون شناسنامه پی ببرند تا دولت هم براساس گزارشات نهادهای سیاسی و امنیتی، ملیت این افراد را مشخص کند. در واقع، هویت یابی و تعیین ملیت بی شناسنامه ها با انجام یک برنامه منسجم کار دشواری نیست.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس درباره نقش پارلمان در حل مشکلات بی شناسنامه ها توضیح داد: اگر دولت احساس کند که برای حل مشکلات بی شناسنامه ها باید مراحل قانونی خاصی طی شود، نمایندگان آمادگی تصویب هر گونه لایحه ای را در این زمینه دارند؛ چراکه ما معتقدیم در شرایط کنونی نباید چندین هزار نفر از شهروندان به علت نداشتن شناسنامه از حقوق اولیه خود محروم بمانند.
نماینده مردم اسدآباد در مجلس تاکید کرد: وظیفه نظام جمهوری اسلامی این است که حتما به افراد بدون شناسنامه کمک کند و نگذارد که محرومیت این افراد از حقوق اولیه ای همچون آموزش، بیمه، درمان و ... همچنان ادامه یابد و دولت سیزدهم باید به صورت اورژانسی به حل مشکلات افراد فاقد هویت بپردازد.
وی در پایان تصریح کرد: نهادهای متولی از جمله وزارتخانه های بهداشت، رفاه و آموزش و پرورش به همراه دستگاه هایی از جمله بهزیستی، کمیته امداد و تامین اجتماعی وظیفه دارند که تا زمان صدور شناسنامه برای افراد فاقد هویت، امکانات اولیه آموزشی، بهداشتی، درمانی و کمک های معیشتی را برای بی شناسنامه ها فراهم کنند تا حقوق اولیه شهروندی این افراد در حد مطلوبی تامین شود.
