اهمیت فضای مجازی و فرصت‌های پیش رو و تغییر نگرش از سوی تصمیم سازان حوزه تعلیم و تربیت نسبت به کارکرد این فضا در ماههای اخیر با چرخش تحول‌آفرینی مواجه شده که سبب شده تا رویکردها و برنامه‌ریزی‌های درسی و تربیتی با توجه به شیوع ویروس کرونا به این سمت و سو سوق داده شود.
البته نباید منکر تاخیر مسوولان و سیاستگذاران آموزشی در این تغییر نگرش‌ها و استفاده از این فضای وسیع در راستای تعلیم و تهذیب و نشاط آفرینی شد و نباید کاستی های سیستم سنتی آموزش و پرورش را در بخش تعلیم و تربیت و تهذیب فراموش کرد ولی همچنان می‌توان با آموزش، خلاقیت و نواندیشی به این بستر عظیم بها داد.
با بهره گیری از نرم افزارها و شیوه‌های نوین در فن آوری اطلاعات از آن در راستای برداشتن گام‌های بلندی در زمینه غنی سازی اوقات فراغت کودکان و نوجوانان (که اغلب آنان دانش آموزان هستند) و بازگرداندن شور و نشاط به این قشر بهره برد.
با نگاهی گذرا به نظرات کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت می‌توان دریافت که اوقات فراغت، تجربه ای است که فرد هنگام رهایی از الزامات کار روزانه خود بر اساس تمایلات و رهیافت های شخصی، مشارکت داوطلبانه متناسب با نیاز و ذوق خود انتخاب می کند تا جسم، فکر و شخصیت وی رشد و پرورش یابد.
آنها هر چند معتقدند که تابستان فرصتی مغتنم برای گردش‌های علمی، تقویت همکاری‌های جمعی، آموزش روابط عمومی و اجتماعی، افزایش آستانه تحمل در ارتباطات فردی و اجتماعی، تقویت باورها و ایجاد روحیه در خود نگریستن و شور و نشاط در قشر جوان و نوجوان است ولی منکر تغییرات سبک زندگی جامعه براثر شیوع بیماری کرونا نیستند.
برهمین اساس آنان تطابق برنامه ریزی‌های مسوولان درباره اوقات فراغت، به ویژه در بستر فضای مجازی را با شرایط فعلی جامعه و نیز نیازهای مخاطبان کودک و نوجوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر می‌دانند.
این کارشناسان براین باور هستند که در ماههای اخیر تحصیل در بستر شبکه شاد موجب شده تا دانش آموزان به مزایای فضای مجازی آگاه و با آن آشنا شوند و تعریف برنامه هایی برای اوقات فراغت دانش‌آموزان در بسترشبکه شاد می‌تواند روند آموزش و نشاط در این فضا را همچنان استمرار دهد.
البته در این میان طبق گفته های آنان نباید تفاوت دنیای واقعی و مجازی و تهدیدات سلامت جسمی و روحی آنان در این فضا نادیده انگاشته شود و کودکان و نوجوانان حاشیه نشین و مناطق محروم نیز لازم است تا مورد تفقد دلسوزانه مسوولان و خیّران قرار گیرند.
تغییر چارچوب های زندگی با کرونا
در همین راستا معاون تربیتی و پرورشی اداره کل آموزش وپرورش آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا معتقد است که ویروس کرونا چارچوب‌های زندگی جامعه را دگرگون کرده‌است و پرداختن به مساله اوقات فراغت مثل یک شمشیر دو لبه است که اگر درست مورد استفاده قرار گیرد، زمینه خلاقیت و خودباوری و شکوفایی و رشد آدمی را فراهم می‌کند و اگر درست استفاده نشود، زمینه آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌کند.
قدرت الله قاسمی گفت: در بحث اوقات فراغت دبیرخانه این موضوع در معاونت پرورشی در ارومیه واقع شده ولی لازم است همه دستگاه‌ها و ادارات دخیل در این زمینه یاریگر این نهاد باشند.
وی افزود: پارسال جمعیت تحت پوشش برنامه های غنی سازی اوقات فراغت آذربایجان غربی توسط نهاد آموزش وپرورش ۳۵ هزار نفر بود ولی امسال پوشش ۸۰ هزار نفری سهمیه این استان است.
وی با بیان اینکه تعداد پایگاه‌ها نیز امسال افزایش ۲ برابر شده و به ۶۰۰ پایگاه رسیده‌است، ادامه داد: مشتری اوقات فراغت در این استان بیشتر خانواده های متوسط و متوسط به پایین هستند.
معاون پرورشی آموزش و پرورش آذربایجان‌غربی گفت: در بحث شیوع کرونا خانواده این دانش آموزان از نظر اقتصادی بسیار متضرر شدند و تصمیم داریم امسال در راستای غنی سازی اوقات فراغت نگاه خاصی به این مساله داشته باشیم.
قاسمی بیان کرد: اوقات فراغتی که درست به آن پرداخته شود، موجب می‌شود تا نشاط و آموزش‌های تربیتی و فرهنگی شاد در دانش آموزان نهادینه شود.
بهره‌گیری از سامانه شاد برای اوقات فراغت
رییس اداره فرهنگی و هنری اداره کل آموزش وپرورش آذربایجان‌غربی نیز با اشاره به بهره گیری از سامانه شاد برای برنامه های اوقات فراغت بیان کرد: مشخصات مدیران تمامی کانون و پایگاههای تابستانی در این استان در سامانه شاد بارگذاری شده‌است و مربیان و والدین و دانش آموزان در این کانون‌ها اضافه می شوند.
محمد افضلی اضافه کرد: تمامی فعالیت ها سعی شده در مناطق با وضعیت قرمز از منظر بیماری کرونا مجازی باشد، ولی در مناطق با وضعیت سفید شرایط با رعایت پروتکل های بهداشتی تعریف متفاوتی خواهد داشت.
وی بیان کرد: کلاس‌های غنی سازی اوقات فراغت در استان از ۱۵ تیر به صورت رسمی و هر کلاس به مدت ۳۰ دقیقه برگزار می‌شود.
شناسایی موضوعات اوقات فراغت
یک کارشناس ارشد حوزه تعلیم و تربیت که دستی در نویسندگی در این حوزه دارد در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با نگاهی متفاوت براین باور است که اوقات فراغت زمینه پرداختن به موضوعات مورد علاقه فرد را به وجود می آورد و به همین دلیل اغلب الگوهای رفتاری جوانان را در میان موضوعات فراغتی آنان می توان یافت.
"توحید اصغرزاده" افزود: اوقات فراغت مکمل نظام تعلیم و تربیت در شکل دهی به هویت جوانان است و گذران مطلوب اوقات فراغت، نیازهای درونی فرد را برآورده و زمینه رشد ابعاد شخصیت وی را فراهم می‌سازد.
وی بر نیازسنجی برای اوقات فراغت کودکان، نوجوانان و جوانان تاکید کرد و گفت: برنامه ریزان فرهنگی باید با تحقیقات مختلف در طول سال تحصیلی و قبل از تعطیلی مدارس به علائق و سلایق دانش آموزان در پایه های مختلف پی ببرند.
وی با بیان اینکه در نیازسنجی دانش‌آموزان کاری مبتنی برپژوهش انجام نشده، گفت: تعیین سیاستها و ماموریت‌های تربیتی بر اساس یافته‌ها و نیازسنجی از معلمان در خصوص نیاز دانش‌آموزان آموزش وپرورش یک ضرورت است و در کوتاه مدت برنامه‌ای اثر بخش برای غنی سازی اوقات فراغت آنان در ایام قرنطینه ای نمی‌توان ارائه کرد.
این کارشناس با اشاره به اینکه آموزش و پرورش هنوز از نیازهای مخاطبان کودک و نوجوان خود بی اطلاع است، گفت: در حال حاضر بستری مطلوب برای فعالیت مجازی فراهم نیست و نهاد آموزش وپرورش با روشهای سنتی نمی‌تواند در فضای مجازی با کودکان و نوجوانان آگاه و مطالبه گر مواجه شود.
وی براین عقیده است که ایام قرنطینه و محدودیت های کرونایی و شرایط حاکم برکشور زمینه و فرصتی است تا متولیان تربیتی کشور از روشهای مشاوره ای، قصه درمانی، کتاب درمانی و سایر شیوه ها بهره جسته و در یک فضای گفتمان جذاب به این نتیجه برسند که نیازهای مخاطبانشان چیست و در بیرون از فضای مدرسه چگونه می‌توان در رشد کودکان و نوجوانان موثر بود چرا که غنی‌سازی اوقات فراغت در کار با ابزار نقاشی و شنا خلاصه نمی‌شود.
آماده سازی محتوای جذاب برای دانش آموزان
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آذربایجان‌غربی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: مربیان در این کانون در بخش های فرهنگی، ادبی و هنری در بخش های مختلف کودکان و نوجوانان و دختر و پسر برنامه ها و محتواهای جذابی را آماده سازی کرده اند.
جواد زاهدی با اشاره به تولید ۴۰۰ محتوای الکترونیکی و جذاب برای مخاطبان کانونی اظهار داشت: ۳۰۰ مورد از این تولیدات کانون در استان آذربایجان غربی به کانون کشور ارسال شده تا در سایت کشوری بارگزاری شود.
وی اضافه کرد: راه اندازی کارگاههای آنلاین کانون برای تمامی کودکان و نوجوانان کشور اقدامی بسیار مطلوب بود که با این اقدام کودکان ایران زمین می‌توانند در فضای مجازی و در ایام قرنطینه های کرونایی به بهترین اساتید و مربیان کشوری دسترسی داشته باشند و مجوز این کارگاه برای آذربایجان‌غربی نیز صادر شده‌است.
زاهدی با اشاره به استقبال چشمگیر کودکان و نوجوانان از این کارگاههای ملی و استانی افزود: ۲۱ کارگاه در استان برای این منظور معرفی و تدارک دیده شده است.
حضور هلال احمر در برنامه های اوقات فراغت دانش آموزان
معاون امور جوانان جمعیت هلال احمر آذربایجان‌غربی در این زمینه گفت: این نهاد به عنوان یک تشکل در کنار سایر تشکل‌ها و براساس شیوه نامه ابلاغی ۱۴ عنوان برنامه در این زمینه اجرا خواهدکرد و بخش اعظمی از برنامه ها نیز توسط خود سازمان جوانان هلال احمر در شبکه شاد بارگزاری می‌شود.
"نجف آذرنیوتور" افزود: برنامه های اجرایی دیگر نیز توسط ستاداستانی جمعیت هلال احمر بعد از هماهنگی لازم انجام می‌شود و برخی محتواها که در این استان فراهم شده تحویل آموزش و پرورش استان شده‌است.
وی ادامه داد: جشنواره فیلم‌های کوتاه دانش آموزی در مدارس هلال احمری برگزار می‌شود و در شهرستان‌ها در این زمینه اتفاق‌های خوبی رخ داده و پنج اثر به این جشنواره رسیده‌است.
اوقات فراغت دانش آموزان در برنامه های بسیج
مسوول سازمان بسیج دانش‌آموزی آذربایجان‌غربی نیز با اشاره به برنامه های این بخش برای غنی سازی اوقات فراغت گفت: برنامه‌های بسیج دانش آموزی در این زمینه آغاز شده و در ۷۷ مدرسه در قالب برنامه‌های کتابخوانی و مسابقات و سخنرانی آغاز شده است.
سرهنگ پاسدار "خلیل نژاد" افزود: این برنامه ها برای نشاط و شادابی دانش اموزان طراحی شده است تا روحیه خودباوری کودکان و نوجوانان نیز طبق دستورالعمل خاص و مطابق با پروتکل های بهداشتی اجرا شود.
برنامه ریزی برای حضور دانش آموزان در برنامه های مهارتی
کارشناس سازمان دانش آموزی آذربایجان غربی نیز گفت: امسال سازمان دانش آموزی جشنواره مهارتهای تابستان شاد را در محورهای موضوعی برگزار می کند؛ مجری گری، خبرنگاری، فیلمسازی و مهارتهای اجتماعی جزو محورهای این جشنواره هستند.
علی پرنیان افزود: ۱۲ اثر امسال در استان توسط مربیان و دانش‌آموزان عضو سازمان تولید و در شبکه شاد بارگزاری شده که در پایان جشنواره در تابستان آثار برگزیده معرفی خواهند شد.
برنامه ریزی برای شکوفایی استعدادهای دانش آموزان
مسوول اتحادیه انجمنهای اسلامی دانش‌آموزان آذربایجان‌غربی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تبدیل دانش‌آموزان به یک فرد کنشگر راهبرد اتحادیه انجمنهای اسلامی دانش آموزان در این استان برای غنی سازی اوقات فراغت در تابستان امسال است و سعی شده در استفاده از این فضا دقت شود تا دانش‌آموزان از این فضا دل‌زده نشوند و در عین حال خودشان برنامه ها را رهبری کنند.
محسن رضایی بیان کرد: سعی شده برنامه‌ای تحت عنوان پایگاه تابستانی "وارثین"را فراهم کنیم و هم اکنون نرم افزاهای مختلفی در زمینه اردو گردی و بازیهای مختلف طراحی شده و برای اجرای برنامه های خود ایجاد جذابیت در فضای مجازی را رکن اولیه بوده‌است.
وی با اشاره به اینکه درتولید و ارائه برنامه‌ها محور فعالیت‌ها فضای مجازی است، ادامه داد: در پنج بخش برنامه‌های پرورشی و همگانی قرارگاه حوزه آموزشی و مهارتی در طرح وارثین آماده سازی شده که از ۱۴ تیر کلید زده می‌شود.
آذربایجان غربی دارای ۶۰۷ هزار دانش آموز و نوآموز با گروه سنی هفت تا ۱۸ سال است که برنامه ریزی برای گذران اوقات فراغت آنان به یک کار جمعی و تعامل وسیع بین بخشی با رعایت عدالت اجتماعی و اقتصادی و متناسب با شرایط جغرافیایی و اقتصادی این استان نیازمند است؛ چرا که به علت کشاورزی بودن اغلب شغل روستا نشینان آن و واقع شدن بیش از ۵۰ درصد مدارس و دانش‌آموزان در مناطق محروم مرزی و روستایی اغلب کودکان و نوجوانان از برنامه های مفرح تابستانی و فرهنگی همه ساله محروم هستند.
با شیوع بیماری ویروسی کرونا در اسفند ماه سال ۱۳۹۸ مدارس سراسر کشور تعطیل شد و قرنطینه خانگی دانش آموزان در کنار سایر اقشار جامعه برای پیشگیری از شیوع اعمال شد.
فعالیت شبکه آموزشی شاد راهکاری بود که کارشناسان و متولیان تعلیم و تربیت کشور برای برون رفت از مشکل تعطیلی درس و تحصیل ارائه کردند که اینک این بستر در حال فعالیت و آماده شدن برای غنی سازی اوقات فراغت و بارگذاری محتواهای فرهنگی و علمی و ادبی برای مخاطبانش است.
