به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، جاده کشی، ساختمان سازی، تغییر شرایط رشد گونه‌های گیاهی مختلف و اجرای زیرساخت‌ها در وضعیتی گریبان گیر فندقلو شده است که این جنگل منحصر به فرد، به تعبیر محققان یکی از لکه‌های نادر جنگلی در کره زمین و تنها لکه بازمانده از جنگل‌های اولیه قبل از دوران یخبندان محسوب می‌شود و دسترسی انسان به ساختار آن مخرب است.
تغییر چهره جنگل فندقلو طی سال‌های اخیر به حدی شدت یافته که حتی خود مسئولان نیز نسبت به وضعیت بحرانی آن سکوت را کنار گذاشته‌اند. در حالی که انتظار می‌رود این سرمایه منحصر به فرد طبیعی به درستی صیانت شده و به نسل‌های آینده انتقال یابد، تخریب‌ها به بهانه توسعه ادامه دارد.
طرح‌های مطالعاتی بدون در نظر گرفتن نیاز جنگل
دور زمانی نیست که یکی از استانداران به ضرورت توسعه کشت فندق در این جنگل و ایجاد صنایع تبدیلی تاکید کرد.
به دلیل مشاوره‌های علمی وجود گونه‌های مختلف فندق در جنگل، این مسئول گمان می‌کرد که اردبیل باید به مانند ترکیه و آلمان در بحث صنایع تبدیلی فندق و محصولاتی مانند شکلات ورود کرد.
اما این تصمیم گیری و اعلام آن که موجب شده دست برخی نهادهای اجرایی برای مطالعه گونه‌های فندق باز بماند، خود با تغییرات طبیعی جنگل همخوان نیست.
زمانی رئیس جهاد دانشگاهی استان اردبیل گفته بود طرح مطالعاتی فندق با رویکرد احیا، توسعه و تبیین جایگاه فندق استان به عنوان طرح ملی جهاد دانشگاهی در برنامه ششم توسعه قرار گرفته است.
مهران اوچی تصریح کرد: این طرح به دنبال شناسایی ژنوتیپ‌های مقاوم به سرما است تا بتوان در ادامه با راه اندازی صنایع تبدیلی، فندق را به عنوان یک محصول با ارزش برندسازی کشت کرد.
این در حالی است که اکولوژیست‌ها می‌گویند فندقلو را نباید باغ فندق تصور کرد و لازم است این زیستگاه منحصر به فرد به دلیل ویژگی های دیگر خود، حفظ شود.
کیومرث سفیدی با بیان اینکه ای 16 هزار سال پیش زمانی که آخرین یخبندان کره زمین را فراگرفت، یخبندان به ترکیه و اروپا رسید اما به شمال ایران نرسیده است، افزود: این شرایط موجب شد تا بخشی از جنگل‌ها از یخبندان نجات یابند که فندقلو بخشی از این جنگل‌ها محسوب م شود و هیچ کس به درستی نمی‌تواند قدمت آن را تخمین بزند.
استاد دانشگاه های اردبیل با بیان اینکه قدمت جنگل‌های اروپا نهایتا 4 هزار سال اما قدمت این جنگل‌ها بیش از میلیون‌ها سال است، اضافه کرد: این جنگل‌ها مطلوب برای مطالعات دیرینه شناسی هستند و به نوعی جنگل اولیه محسوب می‌شوند.
به گفته سفیدی این جنگل به جای تمرکز بر کشت فندق باید به عنوان پیشگام جنگل‌های هیرکانی معرفی شود. چرا که گونه‌هایی مانند فندق پیشخوان هستند و در جنگل‌ها شرایط را برای حضور گونه‌های دیگر فراهم می‌کنند.
گونه راش تهدید است یا طی سیر طبیعی؟
اکولوژیست‌ها منحصر کردن فندقلو به گونه‌های فندق را طرح مقبولی نمی‌دانند و این در حالی است که دو سال قبل فرماندار نمین افزایش گونه راش را تهدیدی برای جنگل فندقلو عنوان کرده بود.
عاطف ناصری گفته بود سالانه باید 10 هکتار از جنگل را بهسازی کنیم و توسعه کشت فندق را به عنوان راهکار عنوان کرده بود.
در آن مقطع زمانی فرمانداری نمین قول مساعد اختصاص زمین برای راه اندازی مرکز تحقیقاتی گیاهان دارویی به ویه فندق را نیز رسانه‌ای کرد.
استاد دانشگاه‌های اردبیل معتقد است در جنگل‌ها سه مرحله اولیه، بینا بینی و پیشگام داریم. در فندقلو به مرور زمان درختان فندق کاهش خواهد یافت تا خاک برای رشد درختان دیگر از جمله راش فراهم شود.
به اعتقاد سفیدی فندقلو گذشته جنگل‌های شمال است و اگر اجازه دهیم طبیعت خود را در این منطقه بازسازی کند می‌تواند مثل جنگل‌های مازندران شود.
وی افزود: گونه راش گونه انتهایی توالی محسوب می‌شود و اینکه درختان راش روبه افزایش است سیر طبیعی جنگل را نشان می‌دهد.
ازگیل و زالزالک یعنی جنگل تخریب شده
نه تنها طرح‌های مطالعاتی فندقلو نیازمند بازنگری است بلکه در بخش زیرساخت‌های گردشگری نیز لازم است بازنگری صورت گرفته و اثرات پروژه‌های اجرا شده ارزیابی و برای پروژه های بعدی بر مبنای آن مجوز صادر شود.
فرماندار نمین معتقد است گردشگری می‌تواند این شهرستان را از اشتغال متکی به کارگری و کارمندی نجات دهد. به همین دلیل علاقه مند به اجرای طرح جامع گردشگری منطقه فندقلو است.
اما در طرح جامع گردشگری تا چه حد به اهمیت این جنگل توجه شده است و آیا به غیر از این بوده که طبیعت آن دستاویز پروژه‌های به ظاهر توسعه محور شده است؟
در سال‌های اخیر موضوع احداث مسیرهای دسترسی و چند طرح گردشگری به نگرانی برای فعالان محیط زیست تبدیل شده است. تا جایی که در وضعیت فعلی نیز برخی پروژه‌ها به شکل قابل توجهی به طبیعت منطقه فشار تحمیل کرده و حتی ساختار محیط زیستی را به هم زده‌اند.
استاد دانشگاه های اردبیل در این خصوص گفت: در حیران ما به کررات درختان ازگیل و زالزالک می بینیم اما اینها در علم گیاه شناسی به منزله جنگل‌های تخریب شده است.
به گفته سفیدی این گونه‌ها زمانی رشد می‌کنند که تاج جنگل از بین رفته و نمی‌توانیم حیران و بخش های واصل از فندقلو را منطقه جنگلی بدانیم.
این اظهارات در حالی است که تنها جشنواره سالانه این جنگل نیز با انتقاد فعالان محیط زیستی همراه است. تا جایی که به گفته محققان نوعی از گیاه که در این جشنواره به عنوان بابونه اعلام می‌شود، بابونه نبوده و خواص درمانی ندارد.
در طرح جامع گردشگری فندقلو دسترسی‌های جدید مصوب شده که شامل مسیر گردشگری کوهنوردی، مسیر گردشگری با تراکتور، تورگردی با خودرو آفرود و اسب و گاری و مسیر گردشگری با موتورکراس و ماشین‌های برف پیما است.همچنین کاربری‌های پیشنهادی نیز شامل مجموعه‌های ورزشی، هاکی روی چمن، سوارکاری، چوگان، پیست اسکی و مجموعه‌های تفریحی است.
علاوه بر این پارک ژوراسیک جنگلی، مجموعه ورزشی گلف و محوطه آموزشی، مجموعه ورزشی و تفریحات آبی، پناهگاه ورزش‌های زمستانی، مجتمع تفریحی و بالن نیز پیش بینی شده است.
حال ناخوش مرال و تخریب ژنتیک
اهمیت فندقلو از این رو است که به اعتقاد کارشناس محیط زیست جنگل فندقلو یکی از ذخایر ژنتیکی در کشور و حتی قاره آسیا به لحاظ درختچه‌های آن محسوب می‌شود.
مسعود لاهوت با توجه به شکل‌گیری کمربند جنگل‌های درختچه‌ای بعد از عصر یخبندان، افزود: بخشی از این کمربند به دلیل تخریب زیستگاه‌ها تخریب شده و لکه‌هایی از آن باقی مانده است.
وی با بیان اینکه تنوع درختان، موجب تنوع زیستی جانوران می‌شود، اضافه کرد: فندقلو منطقه اکوتن( مرز بین دو زیستگاه) محسوب می‌شود و مز بین جنگل‌های هیرکانی و سایر زیستگاه‌ها است.
نه تنها وضعیت گونه های گیاهی به دلیل مداخله‌های ناخوشایند مطلوب نیست، طرح احیای گونه در معرض انقراض مرال نیز با شکست مواجه شده است.
به دلیل زادوولدهای پی در پی و بروز اختلاط ژنتیکی یکی از دغدغه‌های امروز محیط زیست استان انتقال چند رأس از مرال به زیستگاهی دیگر و در مقابل انتقال چند رأس جدید از همان زیستگاه است.
این سرمایه طبیعی به مانند سرمایه‌های دیگری از جمله کوه سبلان با نظرات سلیقه‌ای، نگاه مقطعی و بی‌توجه به تحقیقات ارزشمند علمی رو به نابودی است و دغدغه امروز مسئولان این است که راه دسترسی به این جنگل را بهسازی کنند!.
گزارش از ونوس بهنود
انتهای پیام/136/ ت
