به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، افسردگی بیماری است که بر همه جنبه‌ها از جمله عملکرد‌های ادراکی و هیجانی و اجتماعی فرد اثر می‌گذارد. به همین دلیل، درمان این بیماری؛ چند وجهی بوده و هم فیزیولوژیکی است و هم روحی و روانی.
داروهای ضدافسردگی هرگز نباید خودسرانه مصرف شوند
افسردگی چیست؟
از نظر بالینی، زمانی که فرد دچار یک سری علائم است که به طور کلی اندوه را نشان می‌دهند، دچار افسردگی است. اما در برخی موارد، تحریک‌پذیری عصبی همراه با بی‌انگیزه بودن، اختلالات خواب یا نوسانات وزنی نیز دیده می‌شود.
افرادی که افسردگی دارند در وضعیتی از انفعال قرار دارند. احساس می‌کنند کنترلی روی زندگی خود ندارند و دچار ناامیدی‌اند. بعلاوه این افراد به میزان زیادی منفی‌گرا بوده و فعالیت بدنی و ذهنی کمی دارند.
انواع داروهای ضد افسردگی
ناقل‌ها و فرارسان‌های عصبی، موادی شیمیایی در مغز هستند که با افسردگی مرتبط‌اند، خصوصا سروتونین، نوراپی‌نفرین و دوپامین. به همین دلیل، خیلی از انواع داروهای ضدافسردگی از طریق اثرگذاری بر این مواد از راه‌های گوناگون عمل می‌کنند.
مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
این گروه از دارو‌ها با مهار مونوآمین اکسیداز عمل می‌کنند و به طور کلی تنها زمانی به کار می‌روند که دیگر دارو‌ها اثر نمی‌کنند، زیرا این دسته از داروهای ضدافسردگی عوارض جانبی دارند که می‌تواند جدی باشد.
به‌علاوه مصرف این نوع داروهای ضدافسردگی ایجاب می‌کند که بیمار پیرو یک رژیم غذایی سفت و سخت باشد، زیرا تداخل این دارو‌ها با برخی از غذا‌ها می‌تواند خطرناک باشد.
داروهای ضدافسردگی تری‌سیکلیک و تتراسایکلیک
این دارو‌ها بعد از MAOI ها قرار دارند و تا مدت‌ها، متداول‌ترین داروهای ضدافسردگی بودند. مکانیسم عمل این دسته از دارو‌ها بر اساس جلوگیری از بازجذب سروتونین و نورادرنالین می‌باشد.
نقطه ضعف ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک و تتراسایکلیک این است که مکانیسم عمل‌شان مختص به سروتونین و نورادرنالین نیست، بلکه بر دیگر هورمون‌ها نیز اثر می‌گذارند، مانند استیل کولین و هیستامین و دوپامین. به همین دلیل می‌توانند عوارض جانبی جدی ایجاد کنند و حتی بیمار را به این دارو‌ها معتاد نمایند.
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین، امروزه معمول‌ترین انواع داروهای ضدافسردگی‌اند. این دارو‌ها برای درمان افسردگی ترجیح داده می‌شوند، زیرا عوارض جانبی آن‌ها در مقایسه با دیگر انواع داروهای ضدافسردگی خفیف‌تر است.
افسردگی، ارتباط تنگاتنگی با اضطراب دارد و به دلیل مکانیسم عمل خاص داروهای SSRIs ، این دارو‌ها برای هر دو اختلال خلقی به کار می‌روند.
ضدافسردگی‌های SSRIs با مهار بازجذب سروتونین اثر می‌کنند و بر دیگر هورمون‌ها اثر نمی‌گذارند. اما عوارض جانبی دارند که معمولا خفیف است، مانند حالت تهوع، استفراغ یا اضطراب. این دسته از دارو‌ها یکی از کم‌ضررترین دارو‌ها هستند. عنصر فعال داروهای SSRIs ، شامل موارد زیر می‌شود:
فلوکستین. پاروکستین. سرترالین. سیتالوپرام. اس سیتالوپرام
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین
این دسته از داروهای ضدافسرگی بر سروتونین و نوراپی‌نفرین اثر می‌گذارند و تفاوت اصلی‌شان با ضدافسردگی‌های تری‌سیکلیک، این است که خاص بوده و تنها بر این دو هورمون اثر گذارند. عنصر اصلی فعال این دسته از دارو‌ها، ونلافاکسین و دولوکستین می‌باشد.
دیگر داروهای ضد افسردگی: بوپروپیون
بوپروپیون دارویی است که با مهار کردن انتخابی بازجذب دوپامین و نوراپی‌نفرین عمل می‌کند و در درمان افسردگی موثر است؛ هر چند در حال حاضر از جهت کمک به افراد برای ترک سیگار در حال بررسی است.
ارزش داروهای ضدافسردگی
بیشتر داروهای ضدافسردگی با اثرگذاری روی یک یا دو هورمون وضعیت فرد را بهبود می‌دهند، اما افسردگی بیماری پیچیده‌ای است که نیاز به انواع رویکرد‌ها دارد تا درمان شود.
انتخاب داروی ضد افسردگی مناسب
عوامل زیادی در انتخاب داروی ضد افسردگی مناسب یک فرد دخیل‌اند که مهم‌ترین آن‌ها تحمل‌پذیر بودن دارو توسط بیمار است. خیلی از داروهای ضدافسردگی به یک اندازه در درمان افسردگی موثرند و به همین دلیل بیشترین تاکید روی تجویز دارو‌هایی است که کمترین عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت را دارند.
خصوصا عوارض جانبی مانند حالت تهوع و افزایش وزن که هر دو می‌توانند کیفیت زندگی فرد را کم کرده و باعث شوند فرد درمان را ادامه ندهد.
داروهای ضدافسردگی هرگز نباید خودسرانه مصرف شوند و همیشه باید با تجویز پزشک و در کنار روان‌درمانی، حمایت خانواده و درمان عوارض موجود دیگر (مانند درد مزمن، اضطراب، اختلال دوقطبی و اختلالات شخصیتی) استفاده شوند.
خطرها و ملاحظات دارویی
گاهی داروهای ضدافسردگی در ترکیب با دیگر دارو‌ها برای درمان انواع عوارض به کار می‌روند. در برخی موارد، استفاده ترکیبی از دارو‌هایی که هر دو اثر سروتونرژیک دارند، می‌تواند موجب سندرم سروتونین شود. سندرم سروتونین به تجمع سمی سروتونین گفته می‌شود که می‌تواند علائم فیزیکی و روانی خطرناکی ایجاد نماید.
برای پیشگیری از چنین اتفاقی همیشه در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید با پزشک حرف بزنید، چه داروهای تجویزی و چه داروهای بدون نسخه و مکمل‌های غذایی یا داروهای گیاهی.
داروهای ضد افسردگی تنها با تجویز پزشک باید مصرف شوند و ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا اثرات آن کاملا احساس شود. هرگز نباید مصرف این دارو‌ها را خودسرانه قطع کنید و یا کاهش و یا افزایش دهید. قطع ناگهانی مصرف این دارو‌ها، می‌تواند علائم ناتوان کننده‌ای ایجاد کند مانند تهوع و استفراغ، رعشه و آشفتگی، کابوس، سرگیجه، افسردگی و احساس شوک‌های الکتریکی. اما با دستور پزشک و کاهش تدریجی دُز مصرف دارو می‌توان از بروز این علائم پیشگیری کرد.
داروهای ضدافسردگی باید با احتیاط بسیار زیاد برای کودکان و نوجوانان و افراد جوان به کار برده شوند. سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۰۷ هشداری مبنی بر افزایش احتمال افکار خودکشی و ارتکاب آن در افراد جوان‌تر از ۲۴ سال در اثر مصرف هر نوع داروهای ضد افسردگی منتشر کرد.
داروهای ضد افسردگی تنها زمانی باید برای کودکان و نوجوانان تجویز شوند که کاملا ضرورت داشته و تمام جوانب و عوارض این نوع درمان و خطرات احتمالی آن توسط پزشک متخصص، کاملا سنجیده شوند.
درمان با داروهای ضد افسردگی چقدر طول می‌کشد؟
طبق آمار و گزارش‌ها، از هر ده نفر، پنج تا شش نفر بعد از سه ماه مصرف دارو، بهبود‌های چشمگیری دارند. افرادی که داروهای ضد افسردگی را مصرف می‌کنند باید حداقل شش ماه این درمان را ادامه دهند تا احساس بهتر شدن کنند. آن‌هایی که پیش از هشت ماه مصرف دارو را متوقف می‌کنند ممکن است متوجه شوند علائم‌شان برگشته است.
آن‌هایی که علائم افسردگی‌شان مرتبا برمی‌گردد باید درمان را حداقل ۲۴ ماه ادامه دهند. اما مطالعه‌ای نشان داده استفاده طولانی‌مدت از داروهای ضدافسردگی ممکن است در برخی از افراد، علائم را تشدید کند، زیرا منجر به تغییرات بیوشیمیایی در بدن می‌شود.
