درخت تناور انقلاب شکوه‌مند اسلامی با گذشته بیش از چهار دهه از عمرش در کنار ایستادگی، مقاومت، سرسبزی و ثمره‌های شیرین همواره مورد یورش، تخاصم و قصد نابودی دشمنان قسم‌خورده این آب‌وخاک و انقلاب آن بوده است.
گواه این اتفاق آغاز یورش رژیم بعث و حماسه هشت سال دفاع مقدس در قالب جنگی تحمیلی، آن‌هم به فاصله کوتاهی از مزه مزه کردن حلاوت و شیرینی پیروزی انقلاب شکوه‌مند اسلامی بود، که به آینه‌ای، دمی و ثانیه‌ای؛ فوج فوج از مردمان غیور، متعهد و باورمند به آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی را بر آن داشت تا برای حفظ کیان، آب، خاک و ناموس‌شان دربرابر دشمن تا بُن دندان مسلح و حمایت‌شده از سوی تمام کشورهای غربی و معاندان انقلاب و سرافرازی میهن‌مان، چونان دل به میدان مجاهدت و ایستادگی بزنند که شهرت این حماسه و مجاهدت نه‌تنها در کشورمان که تمام جهان را وادار به تحسین و تقدیر این غیرتمندی کرد.
شهادت برگ‌های تقویم تاریخ جهان بر حماسه ایرانیان
با این تعبیر اگر به تاریخ تمدن بشر نگاه کنیم، اگرچه جنگ با تمام تلخی‌ها، تنگناها و مصائبش هیچ‌گاه امری مورد تمجید و تعریف نبوده که حتی پدیده‌ای نکوهیده و مذموم شناخته شده، نمی‌توان کشوری را پیدا کرد که با مکتوب کردن یکان یکان خاطرات آن روزهای جنگ و مردمانی که در آن رویداد کشته شده‌اند به تاریخ خود نبالد.
تلخ و سیاه آنکه بسیاری کشورهایی که خود در قالب مهاجم و یورش برنده برای رسیدن به مطامع و نگرش‌های استعمارگرانه‌شان تعریف و شناخته می‌شدند تنها با بهره‌مندی از قطار واژگان و جادوی ادبیت تلاش کردند تا چهره خود را تطهیر و منزه کنند از هرآنچه پلیدی و زشتی بود که در آن جنگ‌ها روا داشتند.
تک‌تک برگ‌های تاریخ نه‌تنها در کشورمان که در تمام جهان طی قرن بیستم بر این مسئله شهادت می‌دهند که در طی قرن یاد شده تنها کشوری که دست به تهاجم نزد بلکه جنگ بر او تحمیل شد و به دفاع از خاک، آب، کیان و سرزمینش سرو قامتانه ایستاد، ایران بود.
این‌چنین است حماسه هشت ساله دفاع مقدس با تمام رشادت‌ها، ایثارها، فداکاری‌ها و و یکان یکان نمودهای درخشانش نه‌تنها مفهوم مقاومت و ادبیات مقاومت را در کشورمان که در تمام کشورهای آزادی‌خواه و مقاوم در برابر ظلم استبدادگران در تاریخ جهان به نام ایران نمونه‌گون و نادر ساخته است.
درایت رهبری فرزانه بر اهمیت ذات ادبیت ادبیات
سنت نگارش و ثبت خاطرات، روایت‌ها، حوادث و اتفاق‌های بی‌بدیل و قابل تحسین و تقدیر حماسه هشت سال دفاع مقدس از همان روزها و ماه‌های نخست بعد از پایان جنگ تحمیلی به منقاش قلم نویسندگان و پژوهشگران راویان خوش نشست.
در آغاز دهه ۷۰، مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بارها بر ثبت خاطره‌نگاری و تدوین تاریخ شفاهی جنگ تحمیلی با دو محور ماندگاری و ممانعت از تحریف آن یادگاران طلایه‌دار توسط دشمنان تاکید داشتند وهمین اشارت از معظم‌له که به گواه تمام اهل ادب، خود یکی از سرآمدان مطالعه، تحقیق، پژوهش و همراهی با یار مهربان است سبب شد راویان، خاطره‌نگاران، محققان و پژوهشگران، ذات گوهر جان‌فشانی‌ها، ایثار، مقاومت و در نهایت شهادت دلیر مردان و شیرزنان ایرانی در آن حماسه هشت ساله را به کتابت نشینند.
مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار مسئولان دفتر هنر و ادبیات مقاومت در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۷۰ فرموده‌اند: «اعتقادم این است که اگرچه جنگ به خودی خود موضوعیتی ندارد، اما عرصه بسیار مهمی برای بروز روحیه اسلامی و انقلابی و خصلت‌های مسلمانی درست است؛ از این جهت بسیار ارزشمند است... ما حالا که دیگر جنگ نداریم و نمی‌خواهیم هم به دست خودمان یک جنگ درست کنیم که عرصه انقلاب بشود، لیکن آن هشت سال جنگ بایستی تاریخ ما را تغذیه کند... این یک گنج است. آیا ما خواهیم توانست این گنج را استخراج کنیم، یا نه؟ این هنر ماست که بتوانیم استخراج کنیم.»
تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند
معظم‌له همچنین طی بیاناتی در دیدار اعضای دفتر پژوهش و گسترش فرهنگ جبهه به تاریخ ۱۶ دی ۱۳۷۰ فرموده‌اند: «این حادثه جنگ، واقعا حادثه عجیبی بود... ما تا آن‌جا که می‌توانیم، باید آثار جنگ را کشف و حفظ کنیم... تاریخ نمی‌تواند اینها را بیان کند. در تاریخ خواهند گفت هشت سال جنگ شد - دیگر بیشتر از اینکه نمی‌شود بگویند - عملیات‌ها را یکی یکی خواهند گفت؛ در فلان تاریخ، عملیات فتح‌المبین شد؛ در فلان تاریخ، فلان عملیات شد؛ این‌قدر نیرو شرکت داشت؛ پیروزی به دست آمد؛ اما اینها کجا، و حقیقت آنچه که در این میدان‌ها گذشته، کجا؟»
می‌خواهند یاد آن روزها را از خاطر ملت ایران ببرند
رهبر عظیم‌الشان انقلاب اسلامی طی بیاناتی در دیدار جمعی از فرماندهان سپاه به تاریخ ۲۴ شهریور۱۳۷۷ فرموده‌اند: «امروز بعضی هستند که در دنباله کارهای فرهنگی خطرناک، می‌خواهند یاد آن روزها را هم از خاطر ملت ایران ببرند. از تکرار اسم جنگ و اسم مناطق جنگی و «خرمشهر» و «شلمچه» و «دو کوهه» و از این قبیل چیزها عصبانی می‌شوند... می‌خواهند این را از خاطر ملت ایران حذف کنند. به همین سبب، درست عکس این خواست باید انجام گیرد؛ یعنی خاطره درخشان روزهای بزرگ دفاع مقدس، باید با قوت و قدرت بیشتر و روشن و همان که بوده است باقی بماند. البته اینکه عرض می‌کنیم «همان که بوده است» یعنی مبالغه‌ای در آن انجام نگیرد؛ چون احتیاج به مبالغه هم نیست.»
۵۲ اثر از میان تمام آثار متبرک به تقریظ مقام معظم رهبری
یکی از مهمترین مولفه‌های اثبات کننده منویات و فرمایشان مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر لزوم و تاکید مکتوب کردن خاطرات دفاع مقدس و گسترش منابع «گنجِ جنگ»، مطالعه کتاب‌های متعدد این حوزه توسط ایشان و تقریظ بر آثار مهم و برجسته حاصل قلم، نگارش و پژوهش خاطره‌نگاران و راویان دفاع مقدس است.
از میان خیل آثاری که به تقریظ معظم‌له طی سه دهه اخیر رسیده‌اند، ۵۲ اثر شامل آثار ذیل هستند. آثاری که هر یک به نوبه خود نه تنها در جریان‌سازی خاطره نگاری و ثبت تاریخ شفاهی حماسه هشت سال دفاع مقدس نقش به‌سزایی داشته و به نوبه خود توانسته‌اند شکل، شیوه، نمط و جریان منحصر به فردی در تبع و نگارش آثار مکتوب در حوزه گنج بی پایان ادبیات جنگ را در تاریخ کتابت وادبیات معاصر کشورمان از خود به یادگار بگذارند.
کتاب‌های آن ۲۳ نفر به قلم احمد یوسف زاده، گلستان یازدهم و دختر شینا هر دو نوشته بهناز ضرابی‌زاده، وقتی مهتاب گم شد و آب هرگز نمی‌میرد هر دو اثر به قلم حمید حسام، فرنگیس به روایت مهناز فتاحی، در کمین گل سرخ به قلم محسن مؤمنی‌شریف، آتش به اختیار اثر حجت ایروانی، اردوگاه عنبر به قلم حسین فرهنگ اصلاحی، مهدی گلابی و غلامحسین کهن، بابا نظر نوشته سیدحسین بیضایی، پا به پای باران با قلم مرتضی سرهنگی و هدایت الله بهبودی، پایی که جاماند اثر سیدناصر حسینی‌پور، پرواز شماره ۲۲، عبور از آخرین خاک‌ریز و هنگ سو هر سه اثر به ترجمه محمدحسین زوارکعبه، پیشانی شیشه‌ای به نویسندگی محمد طیب، تپه‌های لاله سرخ اثر غلامرضا نباتی، تیپ ۸۳ به قلم محمدعلی دیباجی، جدال در زیویه اثر شهید محمدتقی مشهوری، عباس پایدار، ولی صابری و حمید حسینی، جشن حنابندان به نویسندگی محمدحسین قدمی، جنگ پابرهنه و فرمانده من هر دو اثر به قلم رحیم مخدومی، جنگ خیابانی به قلم سیدنظام ملاهویزه، خداحافظ کرخه اثر داوود امیریان، دا به روایت سیده‌اعظم حسینی، دسته یک به روایت اصغر کاظمی، دشت شقایق‌ها به نویسندگی محمدرضا بایرامی، زنده‌باد کمیل اثر محسن مطلق، سفر به قله‌ها و مدال و مرخصی هر دو به قلم هدایت‌الله بهبودی، شانه‌های زخمی خاک‌ریز به روایت صباح پیری، ضریب متقابل، همپای صاعقه و از الوند تا قراویر هر سه اثر به قلم مشترک حسین بهزاد و گلعلی بابایی، گزارش یک بازجویی به قلم مرتضی بشیری، لشکر خوبان و نورالدین پسر ایران هر دو اثر معصومه سپهری، مقتل به قلم محمد بکایی، نجیب اثر محمدجواد جزینی، نونی صفر اثر سیدحسین شکری، یادداشت خرمشهر به نویسندگی شهید بهروز مرادی، یادداشت‌های ناتمام به قلم علی سمندریان، یاد یاران اثر حمید داودآبادی، یاور صادق به نویسندگی حسین نیری، خاک‌های نرم کوشک به قلم سعید عاکف، خط فکه اثر شهید سیدمحمد شکری، عباس دست طلا به نویسندگی محبوبه معراجی‌پور، فرهنگ جبهه؛ شوخ طبعی‌ها به قلم مهدی فهیمی و محسن مهرآبادی، من زنده‌ام به نویسندگی معصومه آباد، سرباز کوچک امام با قلم فاطمه دوست‌کامی و مهدی طحانیان، حماسه هویزه به قلم نصرت‌الله محمودزاده و مربع‌های قرمز اثر زینب عرفانیان، ۵۲ کتابی هستند که طی سه دهه اخیر با حرکت قطار ثبت تاریخ شفاهی جنگ و سنت خاطره‌نگاری در عرصه حماسه‌سازی رزمندگان اسلام در حماسه هشت سال دفاع مقدس متبرک به تقریظ مقام معظم رهبری شده‌اند.
من زنده‌ام، روایت چهار سال اسارت یکی از دلیر زنان سرزمین‌مان
کتاب‌های زیادی هستند که حال و هوای دفاع مقدس را زنده می‌کنند، همانطور که تعداد قابل توجهی کتاب، به نقش زنان در دفاع مقدس می‌پردازند، از میان این کتاب‌ها برخی هم به زندان‌ها و اردوگاه‌های عراق سرک کشیده‌اند تا روایتگر حال و روز اسیران ایرانی در دوران سخت اسارت باشند.
اما بین همه این کتاب‌ها شاید خیلی کم باشند آثاری که دوران اسارت زنان ایرانی در چنگال بعثی‌ها را به تصویر بکشند. اصلاً شاید خیلی‌ها با خواندن این جمله این سوال را بپرسند که مگر در میان اسرای ایرانی زنی هم وجود داشته است؟ پاسخ کوتاه سوال بالا یک کلمه است: «بله!».
اما برای شنیدن پاسخ تفصیلی‌اش باید لذت خواندن کتابی ۵۵۰ صفحه‌ای به نام من زنده‌ام! را به خود هدیه کرد. خواندن حکایت اسارت، رنج‌ها، امیدها و تلاش‌های دختر ۱۷ ساله ایرانی معصومه آباد در طول چهار سال اسارت در عراق آنقدر جذابیت دارد که بتوان کتاب را تند و تند ورق زد و کلماتش را بلعید.
۱۱۶ صفحه ابتدایی کتاب شرح حال راوی از کودکی تا شروع جنگ است. کارگر بودن پدر راوی در شرکت نفت قبل از انقلاب و خیلی دلایل دیگر باعث شده تا این بخش از کتاب نکات جذاب زیادی برای خواندن و آشنا شدن با زندگی مردم آن روزگار داشته باشد.
اما از اینجا به بعد و با آغاز جنگ تحمیلی بخش اصلی آغاز می‌شود و چون راوی در همان روزهای ابتدایی اسیر شده است، خواننده هم خیلی زود همپای راوی از بیابان‌های گرم خوزستان به زندان الرشید و بعد موصل و... سفر می‌کند.
من زنده‌ام! بی تردیدی یکی از کتاب‌های مهم تاریخ دفاع مقدس است؛ چرا که بخشی را روایت می‌کند که شاید حتی تصورش هم ممکن نباشد، چه رسد به تحمل چهارساله‌اش.
من زنده‌ام. معصومه آباد
کتاب «من زنده‌ام» خاطرات دوران چهار ساله اسارت معصومه آباد در زندان های رژیم بعث صدام است. این کتاب در رابطه با اسارت و بخشی از خاطرات نانوشته چهار بانوی اسیر ایرانی به نگارش در آمده تا گویای وضعیت زنان اسیر در زندان‌های رژیم بعث عراق، و همچنین عفت و حیای آنان در دوران هشت سال دفاع مقدس باشد.
معصومه آباد، در زمان اسارت ۱۷ ساله بوده است، در روزهای ابتدایی حمله عراق تعدادی از ایتام جنگ زده را به شیراز برده بود تا آنها را از صحنه جنگ دور کند و هنگام برگشتن ناگهان اسیر می شود و به همین دلیل در کتابش، بیشتر روزهای نخست جنگ هشت ساله را ترسیم می کند.
عنوان کتاب که روی جلد چاپ شده، دستخط خود معصومه آباد است. روزی که وی را به اسارت می بردند برای این که خانواده‌اش را از وضعیت خود باخبر کند، نوشته بود: «من زنده ام. معصومه آباد».
نگاهی به هشت فصل من زنده‌ام!
این کتاب در هشت فصل نوشته شده است. فصل اول و دوم کتاب با عنوان‌های کودکی و نوجوانی، شرح حال راوی کتاب از کودکی تا دوره نوجوانی اش است، فصل سوم با عنوان انقلاب، شرایط زمانی و مکانی و اتفاقاتی که در آن دوره رخ داده بود و بر نویسنده کتاب تاثیر گذاشته بود، توضیح داده شده است و مخاطب را با زندگی مردم در آن زمان آشنا می‌کند.
از فصل چهارم به بعد، آغاز جنگ و تحولاتی که در آن زمان رخ داده است به زیبایی تصویر شده است و به علت اینکه نویسنده کتاب در اوایل جنگ به اسارت گرفته شده است، وقایع جنگ را تا زمانی که در منطقه حضور داشته شرح داده است.
تقریظ رهبر معظم انقلاب بر کتاب «من زنده‌ام!»
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه ای در تقریظی به تاریخ پنجم آبان ماه ۱۳۹۲ بر کتاب من زنده‌ام مرقوم فرموده‌اند: «بسم الله الرحمن الرحیم. کتاب را با احساس دوگانه اندوه و افتخار و گاه از پشت پرده اشک، خواندم و بر آن صبر و همت و پاکی و صفا، و بر این هنرمندی در مجسم کردن زیبائی‌ها و زشتی‌ها و رنج‌ها و شادی‌ها آفرین گفتم. گنجینه یادها و خاطره‌های مجاهدان و آزادگان، ذخیره عظیم و ارزشمندی است که تاریخ را پربار و درس‌ها و آموختنی ها را پرشمار می‌کند. خدمت بزرگی است آنها را از ذهن‌ها و حافظه‌ها بیرون کشیدن و به قلم و هنر و نمایش سپردن. این نیز از نوشته‌هائی است که ترجمه‌اش لازم است. به چهار بانوی قهرمان این کتاب به‌ویژه نویسنده و راوی هنرمند آن سلام می فرستم.»
دو یادداشت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بر کتاب من زنده‌ام!
سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی پس از خواندن کتاب دو یادداشت برای معصومه آباد نویسنده این کتاب نوشته است.
در یادداشت نخستین می‌خوانیم: «بسمه تعالی. خواهرم، مثل همان برادرهای اسیرت همه جا با تعصب مراقبت می‌کردم کسی عکس روی جلد کتابت را نبیند. و در تمام کتاب با ناراحتی و استرس به دنبال این بودم که آیا کسی به شما جسارت کرد؟ آخر مجبور شدم روی عکست را با کاغذ بچسبانم تا نامحرمی او را نبیند. برادرت، بغداد، سلیمانی»
سردار دل‌ها، اسوه و سمبل معنا و تجلی «مقاومت» در یادداشت دوم خود بر این کتاب چنین آورده است: «خواهر خوبم. در آن اسارت، اسارت را به اسارت گرفتی. سعی کن در این آزادی اسیر نشوی. انشالله کتابت را به همه زبان‌ها ترجمه می‌کنم تا همه بدانند زینب بنت رسول الله، چگونه بوده است وقتی کنیز او معصومه اینگونه معصوم بوده است. به تو به عنوان خواهرم، به عنوان معرف دختر مسلمان شیعه، معرف ایران اسلامی، معرف تربیت خمینی افتخار می کنیم. حقیقتا شگفت زده شدم و هزاران بار به تو و دوستانت مرحبا گفتم. ساعت ۲۳/ نینوا/ سلیمانی.
کتاب من زنده‌ام! روایت دوران چهار ساله اسارت معصومه آباد که توسط انتشارات بروج به زیور طبع آراسته شده تا زمان روایت این سیاهه ۲۱۶ بار تجدید چاپ شده و به زبان‌های آلمانی، عربی، انگلیسی و اردو ترجمه شده است.
